O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat instituti




Download 7,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet41/251
Sana07.06.2024
Hajmi7,63 Mb.
#261339
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   251
Bog'liq
biologiya majmua

Tur tushunchasi ta’rifi. 
Tabiatda o'simliklar bilan hayvonlar turi nihoyatda ko'p 
bo'lishiga qaramay, hozircha tirik organizmlarning juda oz turiari har tomonlama o'rganilgan. Shu 
sababli, har bir turning o'ziga xos tomonlarini qamrab olgan tur ta’rifi hanuzgacha yaratilmagan. To'g'ri, 
biologiya fani tarixida turga juda ko'p ta’riflar berilgan. Biroq ko'pchilik hollarda bu 
ta’riflar turning ayrim belgilari yoki mezonlariga asoslangan xolos.
Turni ta’riflashda ikki xil: 
tipologik
va 
sof nazariy 
evolyutsion konsepsiyalar mavjud. Turning 
tipologik konsepsiyasida asosiy maqsad bir turni boshqa turdan ajratish hisoblanadi. Evolyutsion 
nuqtayi nazardan turga ta’rif berishda, tur hayotning mavjud asosiy formasi ekanligi va unda 
ma’lum darajada evolyutsiya jarayoni ro'y berishi diqqatmarkazida turadi. Turga berilgan bu ikki xil 
ta’rifdagi o'zaro qarama-qarshilik shundan iboratki, turni bilish uchun qoilanilgan tipologik 
konsepsiyada uninig turg'un belgixossalari, ya’ni statikligi e’tiborga olinadi. Turga berilgan 
ta’rifning evolyutsion konsepsiyasida esa - uning dinamik xarakteristikasi diqqat markazida bo'ladi. 


Sistematiklar tomonidan turga berilgan ta’riflar ichida umumiy va ayrim organizmlar guruhi (masalan, 
mikroorganizmlar, suvo'tlar, zamburug'lar, hasharotlar va hokazolar) ga xos xususiy ta’riflar bor. Lekin 
bu ta’riflaming hammasida ham har xil turlarni bir yoki ko'p belgilariga qarab farq qilishga 
asoslaniladi. Berilgan ta’riflarda turning umumiy va xususiy belgilari ko'pincha aralashtirib yuboriladi. 
Mayrning
haqqoniy mulohazasiga ko'ra, «...birorta sistematik o'zidagi materialdan barcha sistematik 
hamkasblar 
uchun 
maqbul 
bo'lgan 
umumlashgan
 
xulosaga 
kela 
olmaydi». 
Hozirgi vaqtda tur ichidagi birliklar populatsiyalar hamda ular guruhlarining murakkab 
integratsiyasidan iborat sistema sifatida e’tirof etiladi. Turni bunday keng politipik ma’noda 
ta’riflash uni xarakterlash uchun yagona tipik nusxa yetarli, deb hisoblagan tipologik konsepsiyadan 
tubdan farq qiladi. 
Politipik turlar
haqidagi tasavvurlar vujudga kelishi tufayli turga morfologik farqiga 
qarab emas, balki populatsiyalar orasidagi jinsiy bogianishlarga qarab ta’rif berila boshladi. Bu 
ta’rifda «

Download 7,63 Mb.
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   251




Download 7,63 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat instituti

Download 7,63 Mb.
Pdf ko'rish