8-mavzu. Raqobat va monopoliya…… 1.Raqobatning mohiyati, shakllari va usullari……. 2.Monopoliyalarning iqtisodiy asosi va ularning turlari…. 3.O’zbekistonda raqobatchilik muhitining vujudga kelishi va monopoliyaga qarshi qonunchilik…… Bozor mexanizmining asosiy tarkibiy qismlaridan biri raqobat hisoblanadi. Bozor
iqtisodiyoti o’zining yetuklik darajasi va rivojlanish xususiyatlaridan qat’iy nazar
raqobatning mavjud bo’lishini taqozo etadi. Shu bilan birga, bozor iqtisodiyoti
rivojlanib borishi bilan raqobatchilik munosabatlari ham takomillashib, o’z shakllarini
o’zgartirib boradi.
1. Raqobatning mohiyati, shakllari va usullari Raqobat bozor iqtisodiyotining va umuman tovar xo’jaligining eng muhim
belgisi, uni rivojlantirish vositasi hisoblanadi.
Raqobatning iqtisodiy mazmunini tushunib olish unga turli tomondan
yondashishini talab qiladi.
Mustaqil tovar ishlab chiqaruvchilar (korxonalar) o’rtasidagi raqobat tovarlarni qulay sharoitda ishlab chiqarish va yaxshi foyda
keltiradigan narxda sotish, umuman iqtisodiyotda o’z mavqeini mustahkamlash uchun
kurashdan iborat. Bunda ular kerakli ishlab chiqarish vositalari, xomashyo va
materiallar sotib olish, ishchi kuchini yollash uchun ham kurashadi. Ishlab
chiqaruvchilar o’rtasidagi raqobat pirovardida iste’molchilarni o’ziga jalb etish uchun
kurashni ham anglatadi.
Resurslarni yetkazib beruvchilar o’zlarining iqtisodiy resurslarini (kapital,
tabiiy resurslar, ishchi kuchi) yuqori narxlarda sotish uchun raqobatlashadilar. Ishlab
162
chiqaruvchilar va resurslarni yetkazib beruvchilar o’rtasidagi raqobat bozor
munosabatlari rivojlangan, iqtisodiyot to’liq erkinlashgan sharoitda yorqin namoyon
bo’ladi.
Raqobat
