• 14.2-chizma YAMM va YAIM o’rtasidagi tarkibiy nisbatlar
  • – ma’lum vaqt davomida, masalan, bir yilda yaratilgan va




    Download 8,58 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet292/652
    Sana11.07.2024
    Hajmi8,58 Mb.
    #267370
    1   ...   288   289   290   291   292   293   294   295   ...   652
    Bog'liq
    IQTISODIYOT NAZARIYASI

    – ma’lum vaqt davomida, masalan, bir yilda yaratilgan va 
    bevosita iste’molchilarga borib yetadigan barcha tayyor mahsulot va ko’rsatilgan 
    xizmatlarning bozor narxidagi qiymatidir.
    Yalpi ichki mahsulot umumlashtiruvchi iqtisodiy ko’rsatkich bo’lib, u faqat mazkur 
    mamlakat ishlab chiqarish omillaridan foydalangan holda mamlakat ichida yaratilgan 
    tovar va xizmatlar jami qiymatining bozor narxlaridagi ifodasini namoyon etadi. U 
    barcha ishlab chiqaruvchilar tomonidan qo’shilgan qiymatlar yig’indisi sifatida 
    namoyon bo’ladi. 
    Yalpi ichki mahsulot xuddi yalpi milliy mahsulot kabi hisoblanadi, biroq YaIM 
    ko’rsatkichiga mazkur mamlakatning chet ellardagi ishlab chiqarish omillaridan 
    foydalanib olib borilgan ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish hajmlari kiritilmaydi, 
    lekin shu mamlakat ichidagi xorijiy mamlakat korxonalari mahsuloti kiritiladi. Shuning 
    uchun YaMM bilan YaIM miqdor jihatdan qisman farq qiladi. 
    YaMM va YaIMning o’zaro farqini quyidagi chizma orqali yaqqolroq ifodalash 
    mumkin (14.2-chizma). 
    14.2-chizma
    YAMM va YAIM o’rtasidagi tarkibiy nisbatlar 
    Mamlakat ichidagi ishlab chiqarish 
    Chet ellardagi 
    milliy
    korxonalar
    mahsuloti 
    Xorijiy
    korxonalar
    mahsuloti 
    Milliy
    korxonalar
    mahsuloti 
    4 trln.so’m 
    24 trln.so’m 
    6 trln.so’m 
    Demak, chizmadan ko’rinadiki, mamlakat YAMM 30 trln. so’mni (M
    2
    va M
    3
    shartli raqamlar yig’indisi), YaIM esa 28 trln. so’mni (M
    2
    va M
    1
    shartli raqamlar 
    yig’indisi) tashkil etadi. 
    YaMM va YaIM o’rtasidagi farq u qadar ahamiyatli emas. Bu farq rivojlangan 
    mamlakatlarda YaIMning ±1%ni tashkil etadi. BMT statistika xizmati asosiy 
    М

    М

    М

    YaIM 
    YaMM 


    285 
    ko’rsatkich sifatida YaIMdan foydalanishni tavsiya etadi. Yaqin vaqtlarga qadar AQSH 
    va Yaponiyada YaMM ko’rsatkichi qo’llanilar edi, endilikda bu mamlakatlar ham YaIM 
    ko’rsatkichini qo’llay boshladilar. 
    Hozirgi paytda O’zbekistonda yalpi ichki mahsulot ko’rsatkichi hisobga olinmoqda. 
    Shuning uchun biz bundan keyingi o’rinlarda yalpi ichki mahsulot to’g’risida so’z 
    yuritamiz. 
    Jumladan, 2008 yilda mamlakatimizdagi yalpi ichki mahsulotning nominal hajmi 
    36839,4 mlrd. so’mga yetib, uning o’sish sur’atlari 9 foizni tashkil etdi
    74
    .
    Olib borilgan tarkibiy o’zgarishlar natijasida sanoatning yalpi ichki mahsulotdagi 
    ulushi 2000 yildagi 14,2 foiz o’rniga 2008 yilda 22,3 foizni, xizmatlar ko’rsatish 
    sohasining ulushi 37,2 foiz o’rniga 43,3 foizni tashkil etdi. Qishloq xo’jaligida esa 
    aksincha – bu ko’rsatkich pasayib, 30,1 foizdan 19,4 foizga tushdi (14.1-jadval). 

    Download 8,58 Mb.
    1   ...   288   289   290   291   292   293   294   295   ...   652




    Download 8,58 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    – ma’lum vaqt davomida, masalan, bir yilda yaratilgan va

    Download 8,58 Mb.
    Pdf ko'rish