Milliy iqtisodiyot – barcha tarmoqlar va sohalarni, mikro- va

281 
- milliy mahsulotning ishlab chiqarish, taqsimlash, ayirboshlash va iste’mol qilish 
jarayonlarida shakllanuvchi tarkibiy qismlari.
Milliy iqtisodiyotning tarkibiy tuzilishini sodda ko’rinishda quyidagi chizma 
orqali tasvirlash mumkin (14.1-chizma). 
14.1-chizma
Milliy iqtisodiyotning tarkibiy tuzilishi 
Milliy iqtisodiyot me’yorida faoliyat qilish va barqaror o’sishi uchun barcha 
tarmoq va ishlab chiqarish sohalarining o’zaro bog’liqligi va muvozanatli rivojlanishi 
talab qilinadi. Milliy iqtisodiyot tarkibiy tuzilmasining shakllanishida quyidagi omillar 
ta’sir ko’rsatadi: mavjud bozor kon’yunkturasi, bozorlar sig’imi va monopollashuv 
darajasi, mamlakatning xalqaro mehnat taqsimotidagi ishtiroki, ishlab chiqaruvchi 
kuchlarning rivojlanganlik darajasi, fan-texnika taraqqiyotining miqyoslari, tavsifi va 
rivojlanish sur’atlari, ishlab chiqarish resurslarining sifati, hududlarning yer 
maydonlari va infratuzilma ob’ektlari bilan ta’minlanganligi, ekologiya holati. 
Milliy iqtisodiyotni barqaror va samarali rivojlantirish o’ta murakkab jarayon bo’lib, 
u uzoq muddatli, har tomonlama o’ylab olib boriluvchi iqtisodiy siyosatga asoslanadi. 
Chunki, iqtisodiy rivojlanishda turli beqarorlik holatlari, inqirozlar ruy berib turadi. 
Jumladan, 2008 yilda AQSHda boshlangan jahon-moliyaviy iqtisodiy inqirozi ham milliy 
iqtisodiyotimizga o’z ta’sirini o’tkazmay qolmadi. Bunday ta’sir quyidagi holatlar orqali 
namoyon bo’lmoqda: 
birinchidan, mamlakatimiz eksport qiladigan mahsulotlar (qimmatbaho va rangli 
metallar, paxta, uran, neft mahsulotlari, mineral o’g’itlar va boshqalar)ning jahon 
bozoridagi narxlarining keskin tushib ketishi natijasida eksportdan olinadigan daromad 
hajmining pasayib ketishi; 
ikkinchidan, umuman dunyo bozoridagi talabning keskin tushib ketishi oqibatida 
mahsulot sotish hajmining qisqarishi; 
uchinchidan, jahondagi investitsion faollikning pasayishi natijasida uzoq muddatli 
investitsion loyihalarimizni amalga oshirish muddatlarining kechikishi va h.k. 
Milliy iqtisodiyot 
Iqtisodiy jihatdan nisbatan 
mustaq
il bo’g’inlar 
Korxonalar 
Uy xo’jaliklari 
Davlat (ko’plab xo’jalik 
юrituvchi
birliklari bilan)

282 
Milliy iqtisodiyotimizning barqaror va muvozanatli rivojlanishiga salbiy ta’sir 
ko’rsatishi mumkin bo’lgan ushbu holatlarni o’z vaqtida aniqlab, ularning oldini olish 
va ta’sir oqibatlarini yumshatish bo’yicha amalga oshirilgan tadbirlar evaziga 
iqtisodiyotimizning yuqori o’sish sur’atlari saqlab qolindi
73
. 
Milliy iqtisodiyotda ishlab chiqarish, xizmat ko’rsatish hajmi va ularning o’sishi 
bir qator ko’rsatkichlar tizimi orqali, mikro- va makroiqtisodiy darajada aniqlanib, 
tahlil qilinadi. 

Download 8,58 Mb.