otilib chiqqanda jismning olgan qarama–qarshi yo`nalgan harakatiga

17

aytiladi. Reaktiv harakatni hosil qiluvchi kuchga orqaga itarish kuchi yoki 

reaktiv kuch deyiladi. 
Birinchi reaktiv uchuvchi apparat–raketaning loyihasini 1881 yili 

revolyutsioner–narodnik N.I.Kibal'chik tavsiya kilgan. Planetalararo fazo–

kosmosda uchish nazariyasini yaratishda K.E.Siolkovskiyning (1857–1935 y) 
ishlari katta ahamiyatga ega bo`ldi. Siolkovskiyning goyalari ajoyib olim Sergey
Pavlovich Korolyov rahbarligida sovet olimlari va tehniklari tomonidan amalga 
oshirildi. Sovet olimlari yaratgan birinchi raketalardan biri 1937 yilda sinab
ko`rildi. Suyuq yonilgi ilan ishlaydigan birinchi raketa–planeri 1940 yilda erkin 
uchirildi.
Hozirgi vaqtda Erning sun'iy yo`ldoshi va kosmik kemalarni ko`p 

bosqichli raketalar yordamida uchish orbitalariga chiqariladi. Ko`p bosqichli

raketalarni yasash goyasi Siolkovskiy tomonidan aytilgan bo`lib, amalda uch va 
to`rt bosqichli raketalarni qo`llash maqsadga muvofiq ekanligi ma'lum bo`ldi.

5.Mexanik ish. Quvvat. Kuchning bosib o`tilgan yo`l davomidagi ta'siri
mehanik ish deb ataluvchi fizik kattalik bilan harakterlanadi. Mexanik ish 
bajarilishi uchun birinchidan jismga ta'sir qilish va ikkinchidan jism siljishi
shart.

Mexanik ish bajarilish protsessda materiya harakatining bir ko`rinishi 

ikkinchi ko`rinishga o`tishi kuzatiladi. Masalan, elektrovoz, trolleybus va
tramvaylarning ish bajarish protsessida materiya harakatining elektr ko`rinishi 
mehanik ko`rishiga aylanadi. Avtomobil' dvigateli, bug turbinalari va issiqlik
mashinalarining ishlash protsessida esa materiya harakatining issiqlik shakli 
mehanik shaklga aylanadi.
Yuqorida aytilganlarga asoslanib, mehanik ishni quyidagicha ta'riflash 

mumkin:

Download 389,37 Kb.