66
11.4. Sug’orish usullari
Sug’orma dehqonchilik amaliyotida hozirgi paytda asosan
quyidagi uch xil sug’orish usullari qo’llaniladi: 1) tuproq ustidan; 2)
tuproq ostidan; 3) yomg’irlatib.
Tuproq ustidan sug’orish juda qadimiy va eng keng
tarqalgan oddiy usuldir. Bunda suv ekinning turiga,
joyning
nishabligiga va tuproqning xossalariga qarab quyidagicha berilishi
mumkin:
juyak olib; egat olib; bostirib; taxtalarga (pollarga)
bo’lib. Bostirib sug’orishda suv kanal yoki ariqdan bevosita to’rt
tomoni marzalar bilan o’ralgan maydonlarga kiradi. Taxtalarga bo’lib
sug’orish bostirib sug’orishning takomillashtirilgan variantidir.
Tuproq ostidan sug’orishda suv tuproqning o’simlik
ildizi
faoliyat ko’rsatadigan faol qatlamiga tuproq ichiga o’rnatiladigan
namlagichlar (masalan quvurlar) yordamida uzatiladi. Tuproqning
yuqori qatlamidagi nisbatan chuchuk sizot suvlarining sathini sun‘iy
usullar bilan ildiz qatlamigacha ko’tarish (subirrigatsiya) ham tuproq
ostidan sug’orish turlariga kiradi.
Tomchilatib sug’orish tuproq osti sug’orish
usulining
turlaridan biri bo’lib, bunda suv quvurlar tarmog’idan maxsus
tomchilatkichlar yordamida tuproqning bevosita o’simlik ildizi
rivojlanadigan qatlamiga beriladi. Tomchilatib sug’orishda
o’simlikning butun rivojlanish davrida
tuproq namligi eng maqbul
darajada ushlab turiladi. Shu sababli ushbu sug’orish usuli
qo’llanilganda hosildorlik 20-50 % ga oshadi.
Bundan tashqari
ushbu usulni qo’llash suv sarfini 1,5 – 2 baravar tejash imkonini ham
beradi.
Yomg’irlatib sug’orishda suv maxsus apparatlar (ular bir
joyda turuvchi-qo’zg’almas yoki harakatlanuvchan bo’lishlari
mumkin) yordamida sug’oriladigan maydon uzra yomg’ir
ko’rinishida purkaladi. Yomg’irlatib sug’orishda faqat tuproq
namlanib
qolmasdan, balki o’simliklarning yer ustidagi qismi ham
namlanadi. Yomg’irlatib sug’orish ham
suv sarfini ancha tejash
imkonini beruvchi usullarga kiradi.
