O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

218 
kundalik gazetalar soni XIX asrga nisbatan to’rt marta kamaygan. 
Dastlab kompterlarning kirib kelishi, ofset usulda chop etish, 
elektron kutubxonalar va keyingi paytlardagi sun’iy yo’ldosh orqali 
xabarlarni tarqatish gazetalarning ixtisoslashuviga olib keldi. Nihoyat 
gazetani chop etish va tarqatish bilan bog’liq xarajatlarning ortib borishi 
gazetalarning ma’lum tarmoqqa aylanishini tezlashtirdi. Shu bois bugungi 
kunda gazetalar soni qisqarishi bilan nashriyotlar soni ko’payib bormoqda.
Shunga qaramasdan gazetalar demografik talablar bo’yicha bugungi 
kunda eng ulug’vor va puxta ishlangan reklama vositasidir. OAVdan 
bugungi kunda daromadi, ma’lumoti, yoshi, jinsi, millati va boshqa 
xususiyatlariga ko’ra farqlanuvchi, yirik shaharlar, shahar atrofi, chekka 
qishloq, kurort va mehmonxonalarda yashaydigan barcha kishilar 
foydalanadilar. 
Statistik ma’lumotlarga ko’ra dunyo aholisining 2/3 qismi dam olish 
kunlari gazeta o’qish bilan mashg’ul bo’ladi. Oyning oxirgi yakshanbasiga 
kelib gazeta o’quvchilar soni 88 %ga oshadi va o’rtacha xisobda har bir 
gazeta o’quvchi dam olish kunlari 62 minut vaqtini gazeta o’qishga 
sarflaydi. Erkaklar kundalik dolzarb axborotlarni o’qishni yoqtiradilar va 
ko’proq sport, siyosiy va moliyaviy bo’limlarga ko’proq qiziqadilar. 35 
yoshdan oshgan ayollar doimiy ravishda yangiliklarni o’qiydi, 30 
yoshgacha bo’lgan ayollar esa turli komiks, televizion bukletlar, moda va 
kosmetik bo’limlarni o’qiydilar. 
Gazetalarni o’qish aholining ma’lumot darajasiga ham bog’liq. Yer 
yuzida 18 yoshdan 24 yoshgacha bo’lgan aholilar umumiy aholining 27% 
tashkil qiladi va ular gazetalarni kam mutolaa qiladi, 25 yoshda 34 
yoshgacha aholi 17 % tashkil etgan holda ular tez-tez gazeta o’qiydi, 35 
yoshdan 44 yoshgacha bo’lgan aholi 17 % tashkil etib, haftaning dam olish 
kunlari gazeta o’qish bilan mashg’uldirlar. 45 yoshdan 64 yoshgacha aholi 
29% ni tashkil etadi va muntazam ravishda gazeta o’qish bilan mashg’ul. 
Gazetalarda quyidagi reklama turlari mavjud bo’ladi: 
1.
Sarlavhali reklama. Deyarli barcha gazetalarda mavjud bo’lib, 
gazetalarning am’lum bir sahifasi ularga bag’ishlangan bo’ladi. B sahifa 
gazeta o’quvchilarga qiziqarli bo’lgan barcha turdagi reklama 
murojaatlarini o’z ichiga oladi. Masalan, “Sotiladi”, “Ko’chmas mulk 
auksionlari”, “Avtomobillar”, sarlavhali reklamalar ularni joylashtirish 
bilan bog’liq daromadning 40 % tashkil qiladi. Doimiy sarlavha reklamalar 
odatda asosiy sarlavhada va ma’lum bir sahifada joylashtiriladi yoki 
qo’shimcha sahifa sifatida kiritiladi. 
2.
Maket reklama. Maket reklama har qanday gazetada har qanday 

219 
joyda joylashtirilishi mumkin. Maket reklamalar milliy va xalqaro 
reklamalarni o’z ichiga olib odatda kichik hajmni egallaydi. Maket 
reklamaning afzallik jihat uning narxining differensiallashuvi yoki narx 
diskriminasiyasining mavjudligidir. AQShda maket reklama berish boshqa 
gazeta reklamalariga qaraganda 75% ko’proq va ularning 95% tiraji 
250000 dan ko’p bo’lgan gazetalarda chop etiladi. 
3.
Ilovalar. Mahalliy rang-barang reklama ko’rgazmasi bo’lib, 
bunday reklamalar gazetaning davriyligiga qarab kelgusi oy, yoki haftada 
chiqariladigan tovarlarni reklama qiladi. 
Har 
qanday 
gazeta 
gazetxonlar 
xati, 
teleko’rsatuv 
va 
radioeshittiruvlar dasturi, kundalik munajjimlar bashoratini o’z ichiga 
olishi ularni yanada jozibador qilib ko’rsatadi. Agarda gazeta reklama 
qilinayotgan tovar yoki firma haqidagi maqolani ham chop etsa reklama 
beruvchilar uchun bu yanada foydali bo’ladi. 
Gazetaning reklama vositasi sifatida afzalliklari bilan bir qatorda 
ayrim kamchiliklari ham mavjud (14.5-jadval) 
 
14.5-jadval 

Download 2,17 Mb.