Marketing tadqiqotlari tushunchasi

59 
Chunki, marketing tadqiqotlariga asoslanib, korxonalar mahsulotlariga 
bo’lgan talabni va bu mahsulotning raqobatbardoshligi qanday ekanligi 
haqida ma’lumotlar oladilar. Umuman olganda, marketing tadqiqotlari 
korxona faoliyati haqidagi noaniqliklarni kamaytirishga yordam berib, 
korxonaning samarali faoliyatini ta’minlaydi. 
Marketing tadqiqotlari aniq bozordagi vaziyat va noaniqliklarni 
kamaytirish maqsadida axborotlarni maqsadli yig’ish, tahlil qilish, 
sharhlash asosida marketing qarorlarini qabul qilish jarayonidir. 
Marketing tadqiqotlarini o’tkazishga bo’lgan ehtiyoj quyidagi 
hollarda paydo bo’ladi: 
faol marketing qarorlarini qabul qilishda axborotlar hajmi yetarli 
bo’lmasa; 
korxonada marketing strategiyasi va maqsadga yetaklovchi 
mexanizmning bir ovozdan ma’qullanmagan vaziyatlarda; 
bozor vaziyatining keskinlashuvi (korxona tovarlari va xizmatlariga 
talabning pasayishi, sotuv hajmi miqdorining kamayishi); 
yangi strategik va taktik rejalarning shakllanishida; 
menejerlar 
marketing 
tadbirlarini 
o’tkazishda, 
marketing 
harakatlarini tanlashda qiyinchiliklarga duch kelsa. 
Marketing tadqiqotlari – bu korxonani bozorlar, iste’molchilar, 
raqobatchilar va marketing muhitining boshqa elementlari bilan 
bog’laydigan axborotlar funksiyasidir. Marketing axborotlarini yig’ish 
uchun marketing tadqiqotlari tashkil etiladi. Marketing tadqiqotlari aniq va 
me’yoriy talablar asosida tashkil etilsa, o’z vaqtida, ishonchli, to’liq 
marketing axborotlari yig’iladi. Tadqiqotlar predmeti bo’lib marketing 
faoliyati, shuningdek jarayonlar va hodisalar hisoblanadi. 
Marketing tadqiqotlari yo’nalishi o’rganilgan obyektlarni tanlash 
orqali aniqlanadi. Marketing tadqiqotlarining yo’nalishi kengayib 
bormoqda. Lekin, quyidagi yo’nalishlaridagi tadqiqotlar korxona uchun 
eng muhim hisoblanadi
15
: 
1.
Bozor sig’imi va uning potensiali. 
2.
Aholi daromadlari. 
3.
Iste’molchilarning hulq atvori. 
4.
Bozor ulushlarining firmalar o’rtasida taqsimlanishi. 
5.
Reklama va uning samaradorligi. 
6.
Narx siyosati va narx egiluvchanligi. 
7.
Axborot oqimlari. 
15
Ибрагимов Р.Г. Маркетинг. Дарслик. – Т.: Шарқ, 2002. – 172

60 
8.
Tovar harakati kanallari. 
9.
Yangi mahsulotlarga iste’molchilarning munosabati. 
10.
Xalqaro biznes va eksport. 
11.
Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning asosiy tendensiyalari. 
12.
Sotishni rag’batlantirish. 
13.
Mahsulot va firmalarning raqobatbardoshligi. 
14.
Firma xodimlarining faoliyati. 
15.
Marketing infrastrukturasi. 
Yuqorida keltirilganlardan ko’rinib turibdiki, marketing tadqiqotlari 
korxona faoliyati bilan bog’liq hamma yo’nalishlarda olib boriladi va 
pirovardida korxonaning kuchli va kuchsiz tomonlarini aniqlashga imkon 
beradi. Korxonalar marketing tadqiqotlarini olib borishlari va marketing 
tadqiqotlari o’tkazish uchun ixtisoslashgan kompaniyalarga buyurtmalar 
berishlari ham mumkin. Odatda, yirik va yetarli moliyaviy resurslarga ega 
bo’lgan korxonalar marketing tadqiqotlarini mustaqil o’tkazadilar. Bunday 
korxonalar soni Respublikamizda yildan yilga ko’payib bormoqda. 
Jumladan, Samarqand shaharida joylashgan “SamAntepGilam” MChJ, 
MONDELUX bredni ostida faoliyat yurituvchi “Globod mebel” MChJ, 
“Samavto” MChJ, “Agro Bravo” MChJ kabi korxonalarda marketing 
xizmati tomonidan marketing tadqiqotlari tashkil etilmoqda. 
Shuningdek, mamlakatimizga o’zining investsiyalarini kiritayotgan 
xorijiy kompaniyalar dastavval, bozorni o’rganish bo’yicha marketing 
tadqiqotlari o’tkazishmoqda. Mazkur tajriba mahalliy korxonalar 
amaliyotiga ham kirib borishiga o’z ta’sirini ko’rsatmoqda. Xorijiy 
hamkorlar bilan birgalikda faoliyat yuritayotgan biznes sub’ektlari 
marketing faoliyatida marketing tadqiqotlari muhim ahamiyatga ega.
Amaliyotda marketing tadqiqotlarining bir necha turlari qo’llaniladi. 
Marketing tadqiqotlarining turlari turli belgilarga qarab tasniflanadi (4.6-
jadval). 

Download 2,17 Mb.