o‘rtacha xarajatlar miqdori degan tushuncha

Download 1,93 Mb. Pdf ko'rish
bet	20/56
Sana	19.06.2024
Hajmi	1,93 Mb.
	#264358

1 ... 16 17 18 19 20 21 22 23 ... 56

Bog'liq
Maruzalar.O

o‘rtacha xarajatlar miqdori degan tushuncha
ham
mavjuddir. Ko‘pchilik hollarda o‘rtacha xarajatlarni keltirilgan xarajatlar ham deb
yuritiladi. Shuni ta’kidlash joizki xarajatlar ustidan nazorat olib borganda yoki
umuman tannarxni hisobga olib borish davrida keltirilgan doimiy xarajatlarni
alohida-alohida inobatga olgan ma’qul. Chunki faoliyat natijasida erishish mumkin
bo‘lgan ish hajmining o‘zgarishi faqatgina o‘zgaruvchi xarajatlar miqdoriga
bevosita ta’sir etadi.
Xarajat moddalari ichida mohiyati jihatidan xo‘jalik yurituvchi subyekt ish
birliklarining oshishiga to‘g‘ri proportsional ravishda o‘zgaruvchi xarajatlarni
o‘zgaruvchi xarajatlar guruhiga kiritamiz. Bu guruhga kirishi mumkin bo‘lgan
ko‘rsatkichlar nima sababdan o‘zgaruvchi xarajatlar hisoblanishi mumkinligi
asoslangan. Bu guruhga kiruvchi xarajatlar u yoki bu jihatdan xo‘jalik yurituvchi
subyekt ish natijalariga bog‘liq ravishda o‘zgaradi.
Xo‘jalik yurituvchi subyektdagi doimiy xarajatlar guruhiga kiruvchi
xarajatlarning o‘ziga xos xususiyatlari shundaki, ularning miqdori xo‘jalik
yurituvchi subyekt faoliyati natijasi bo‘lgan ishlab chiqarish hajmiga bog‘liq emas,
ya’ni unga (ishlab chiqarish hajmiga) nisbatan doimiy xarajatlar o‘zgarmasdir.
Doimiy xarajatlar mutlaq miqdorining ishlab chiqarish hajmiga nisbati keltirilgan
doimiy xarajat miqdorini beradi va bu ko‘rsatkichning umumiy xarajatdagi ulushi
ishlab chiqarish hajmi oshgan sari kamayib boradi.
Qayd qilish joizki, ayrim xarajat turlarini shartli-doimiy xarajatlar turlariga
ham, shartli-o‘zgaruvchan xarajatlar turlariga ham kiritib bo‘lmaydi. Aniqrog‘i,
ayrim tur xarajatlar bir vaqtning o‘zida ham o‘zgaruvchan, ham doimiy xarajat
komponentiga ega bo‘ladigan xarajatlar.
Shuning uchun bunday xarajatlarni
yarim o‘zgaruvchan xarajatlar
deb
hisobga olgan ma’qul.
Masalan,
telefon xizmati xarajatlari: bir oylik belgilangan
ta’rif to‘lanishi lozim bo‘lgan summa - doimiy xarajat guruhiga kiritiladi;
shaharlararo va xalqaro so‘zlashuv xarajatlari bo‘lsa, o‘zgaruvchan xarajat guruhiga
kiritiladi.
Ijara to‘lovlari xarajatlarida ham shunday holatni kuzatish mumkin. Do‘kon
ijarasi qayd qilinadigan summa sifatidagi bir to‘lov va tovar aylanmasidan boiz
sifatida ikkinchi to‘lovdan ham iborat bo‘lishi mumkin.

27
Ana shu sanab o‘tilgan barcha xarajat turlari bevosita ishlab chiqarish hajmiga
qarab o‘zgaradi. Aniqroq ifoda qilinadigan bo‘lsa, ishlab chiqarish hajmi oshishi,
uning eng kichik va eng yuqori nuqtasi qanday bo‘lishiga qarab xarajatlar miqdorini
hisobga olish mumkin.
Boshqaruv hisobini tashkil qilish bevosita

Download 1,93 Mb.

1 ... 16 17 18 19 20 21 22 23 ... 56

Download 1,93 Mb.

Pdf ko'rish