257
Nomukammal raqobatli bozorning bir turi bu Oligopoliya, unda
bozor faqat bir necha sotuvchilarga ega va har biri boshqa
sotuvchilardan unchalik farq qilmaydigan yoki oʻxshash
mahsulotlarni
taklif qiladi. Iqtisodchilar bozor hukmronligini statistik ataladigan
konsentratsiya koeffitsiyentiga ega korxonalarning kichik guruhlari
orqali oʻlchashadi. Konsentratsiya koffitsiyenti bu bozordagi umumiy
mahsulot 4 ta yirik korxonalar orqali ta’minlanishidir. Lekin, ba’zi
sanoatlarda, eng katta firmalar ustunroq rolni oʻynaydi. Yuqori
konsentratsiyalangan sanoatlar oʻz ichiga gʻalla ekinlari (konsentratsiya
koeffitsiyenti 83 %), samoliyot ishlab chiqadigan (aviasozlik korxonalari
85 %). Elektr lampochkalari 89%, uy jihozlari 90 % va sigaretlar 99% ni
qamrab oladi. Ushbu tarmoqlar Oligopoliyaning eng zoʻr
tasvirlangan
misollaridir.
Nomukammal raqobat bozorning ikkinchi turi, Monopolistik
raqobat deb ataladi. Bu bozor tizimidagi koʻplab korxonalar sotayotgan
mahsulotlari oʻxshash lekin bir xil emasligi orqali tasvirlanadi.
Monopolistik raqobatdosh bozorda har bir korxona ishlab chiqayotgan
mahsuloti uchun Monopoliyaga ega. Lekin boshqa korxonalar bir xil
iste’molchilar uchun kurashadigan oʻxshash
mahsulotlar ishlab
chiqaradi.
Yanada aniqroq boʻlishi uchun Monopolistik raqobat bozorini
quyidagi xususiyatlarini tasvirlaydi.
-
Koʻp sotuvchilar: koʻplab firmalar bir xil guruhdagi xaridorlar
uchun raqobatlashadi.
-
Mahsulot turliligi: har bir korxona boshqa korxonaga qaraganda
eng kamida farq qiladigan mahsulot ishlab chiqaradi. Shunday qilib
narx belgilashda, har bir korxona pastga qiyalagan talab chizigʻiga duch
keladi.
258
-Erkin kirish va chiqish: Firmalar cheklovlarsiz
bozorga kirishi
mumkin. Shunga binoan, korxonalar soni bozorda iqtisodiy daromad
nolga yetganda oʻzgaradi.
Daqiqali fikrlash quyidagi xususiyatlar bilan bozorni uzun
roʻyxatini ochadi: kitoblar,
musiqalar, kinolar, kompyuter oʻyinlarlari,
restoranlar, pianino darslari, pishiriqlar, mebel va h.k
7
.
