263
muvozanat holat mukammal raqobatlashgan bozordagi muvozanat
holatga oʻxshash boʻlib bu yerda ham hech qaysi firma normal foydadan
ortiq foyda ololmaydi.
13.2-rasmda koʻrish mumkinki firmaning uzoq muddatli talab
chizigʻi DLR uning oʻrtacha xarajati chizigʻi LAC ga tegib oʻtadi. Bu
yerda ishlab chiqarish hajmi QLR va tovar narx PLR boʻlganda hamda
iqtisodiy foyda nolga teng boʻlganda (nima uchun deganda PLR = LAC)
erishiladi. Shu bilan birga firma monopol hokimiyatni ma’lum darajada
saqlab qoladi. Firma mahsuloti noyob
xususiyati bilan boshqa
firmalarning mahsulotidan farq qilganligi uchun uning uzoq muddatli
talab chizigʻi pastga yotiq boʻladi. Agar bozordagi tovarlar
standartlashgan (bir xil sifat va xususiyatga ega) boʻlganda firmalarning
mahsulotiga boʻlgan talab chizigʻi gorizontal koʻrinishda boʻladi. U
holda biz uzoq muddatli mukammal raqobatlashgan
bozor muvozanati
holatiga erishgan boʻlar edik, ya’ni tovar narxi ( P=min AC) minimal
oʻrtacha xarajat bilan belgilanar edi. Demak monopol raqobatlashgan
bozorda firmalar oʻzlarining optimal quvvatidan kam quvvatda ishlaydi,
bunga asosiy sabab tovarlarni differensiallashuvidir.
Shu sababli
monopol raqobatlashgan bozorda harakat qilayotgan firmalar rezerv
quvvat bilan ishlaydi. Rezerv quvvat quyidagicha aniqlanadi:
Q=(Q*R-QLR)
Misol Firma atir sovun ishlab chiqaradi va raqobatlashgan
monopol bozorda harakat qiladi. Uning mahsulotiga
talab funksiyasi
quyidagicha berilgan:
P
Q
200
Xarajat funksiyasi esa,
8100
2
Q
TC
Firmaning mahsulot ishlab chiqarish hajmi, mahsulot narxi va
foyidalanilmagan zaxira quvvati aniqlansin?
264
Birinchi navbatda firmani uzoq muddatli
oraliqda raqobatlashgan
bozorda harakat qiladigan firma sifatida qarab, uning optimal mahsulot
ishlab chiqarish hajmini va mahsulot narxini aniqlayimiz.
AC=Q+8100/Q
AC =1-8100/Q
2
=0 ; Q0=90
P0=AC(Q0)=Q+8100/Q=90+8100/90=180
Endi firmani raqobatlashgan monopol bozorda harakat qilgandagi
muvozanat parametrlarini aniqlayimiz.
MC=2Q, R=P*Q=(200-Q)*Q, MR= 200-2Q,
2Q=200-2Q
Qm= 50 ming dona atir sovun ishlab chiqaradi.
Pm=AC(Qm)= AC=Q+8100/Q=50+8100/50=212 soʻm
Firmaning foyidalanilmagan zaxira quvvati
40
90
50
Q
Raqobatlashgan bozor muvozanati
