380
muammosi tufayli, xususiy bozorlar kapitanlarni
ular uchun zarur
boʻlgan mayoqlar bilan ta’minlab bera olishmaydi. Aynan shu sababli
hozirda koʻpchilik mayoqlar davlat nazoratida boʻlib qolmoqda.
Shu bilan birga, ayrim holatlarda mayoqlar xususiy mahsulotlarga
yaqin boʻlishadi. 19-asrda Angliya qirgʻoqlarida, masalan,
bir qator
mayoqlar xususiy mulk sifatida boshqarib kelingan. Mayolardan
foydalanish
uchun kema kapitanlari emas, balki yaqin atrofdagi port
egalari haq toʻlashgan. Agarda port
egalari mayoq uchun haq
toʻlashmasa, mayoq egalari uni oʻchirib qoʻyishgan va kemalar, turgan
gapki, bu portda toʻxtamasdan oʻtishgan.
U yoki bu mahsulot ommaviy mahsulotga mansub ekanligini
aniqlashda, avvalo uni egasi kim ekanligiga
va ushbu benefitsiarlar
iste’moldan mahrum qilish xususiyatiga ega yoki yoʻqligiga e’tibor
qaratish zarur. Qachonki mahsulot iste’molchilari soni koʻp va ulardan
u yoki bunisini ajratish imkoni boʻlmasa “tekinxoʻrlar” muammosi
yuzaga keladi. Agar mayoq bir qancha kapitanlarga xizmat koʻrsatsa
bu ommaviy mahsulot, va shu bilan birga u birgina port egasiga xizmat
koʻrsatsa xususiy mahsulot hisoblanadi.
