567
I = sy.
Bu tenglama uchinchi bobda koʻrganimizdek investitsiyani tejash
tenglamasini koʻrsatadi. Shunday qilib jamgʻarma darajasi s
ishlab
chiqarish qismi hamda investitsiya ulushiga bogʻlangan.
Bugungi kunda Solou modeli har ikki masalani joriy etadi, ishlab
chiqarish funksiyasi va iste’mol funksiyasi istalgan vaqtda iqtisodiyotni
tasvirlab beradi. Istalgan kapital k uchun y = f(k) koʻrsatkichi qancha
miqdorda iqtisodiyotda ishlab chiqarish hajmini va tejash darajasi s
koʻrsatkichini jamgʻarma va investitsiya oʻrtasidagi taqsimlashni
belgilaydi.
Barqaror holat va kapitalni oʻsishi.
Har qanday vaqtda kapital
iqtisodiyotning ishlab chiqarishini asosiy omilidir, lekin kapital vaqt
davomida oʻzgarishi mumkin va bu sabablar iqtisodiy oʻsishda
oʻzgarishlar boʻlishiga olib kelishi mumkin. Xususan kapital ikki ishchi
kuchiga taʼsir etadi. Yangi zavod va uskunalar investitsiya hisoblanib
kapital hajmini oshishiga sabab boʻladi.
Kapitalni ishdan chiqishi
kapital hajmini pasayishiga sabab boʻladi. Keling bu kuchlarni
muhokama qilaylik.
Koʻrib turganimizdek, bir ishchiga toʻgʻri keladigan investitsiya
darajasi i tenglamasi. Mahsulot ishlab
chiqarish funksiyasi uchun
oʻrnini bosuvchi bir ishchiga kapitalning funksiyasi sifatida bir ishchiga
toʻgʻri keladigan investitsiya bilan ifodalashimiz mumkin.
I =sf(k).
Bu tenglamada yangi kapitalni jamgʻarish kapital hajmi k ga
bogʻliq boʻladi. Bu koʻrsatkich ishlab chiqarish funksiyasi f(k)
tomonidan ishlab chiqarish miqdorini k ning istalgan qiymatini
anglatadi hamda saqlash darajasi s oʻrtasidagi ishlab chiqarish va
jamgʻarmani anglatadi.
568
Model amortizatsiya uchun javobgarlik har bir yil uchun maʼlum bir
ulushni tashkil etadi. Bu yerda d yunon harfi delta amortizatsiya nisbati
deb ataladi. Misol uchun agar kapital oʻrtacha 25
foizni tashkil etsa,
yillar davomida amortizatsiya darajasi yiliga 4 foizni tashkil etadi
(d=0.04). Kapitalning miqdori oʻshanda yiliga dk boʻladi. 28.2-rasmda
amortizatsiya miqdori qay tarzda kapitalga bogʻliqligini koʻramiz.
Asosiy kapitalga investitsiyalar ta’siri va qadrsizlanganini
tenglamasi:
k =i
k,
k asosiy kapitalni oʻzgarishi keyingi bir yil va undan keyingi yil
oʻrtasidagi farq. Chunki investitsiya i tenglamasi sf(k)ni biz quyidagicha
yozishimiz mumkin:
k =sf (k) - k.
28.3-rasmda kapitalning ixtiyoriy darajasi k uchun investitsiya va
amortizatsiya shartlari grafigi berilgan. Asosiy
kapital turi investitsiya
va ishlab chiqarish hajmining summasidir. Biroq yuqori kapital uchun
eskirish summasi ham yuqori boʻladi.
ishchi boshiga
ishlab
chiqarish
Ishchi boshiga
iste'mol
Ishchi boshiga
investitsiya
Ishchi boshiga ishlab
chiqarish, y
Ishchi boshiga
kapital, k
