38
qilish imkoniyati hosil bo‗ladi; kommunikatsiya vositalaridan foydalangan holda
darsni uzoqdagi manbalar bilan ta‘minlash imkoniyati hosil bo‗ladi; kompyuter bilan
muloqot didaktik o‗yin xarakterini oladi va bu bilan o‗quvchilarda o‗quv faoliyatiga
motivatsiya kuchayadi va hokazo.
Shu sababli ta‘limni kompyuterlashtirish muammolarini hal qilish bo‗yicha
barcha iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda, ular bilan bir qatorda respublikamizda
ham
turli
yo‗nalishdagi
ilmiy
tadqiqot
ishlari
o‗tkazilmoqda. Ta‘limni
kompyuterlashtirish muammosiga daxldor tadqiqotlar quyidagicha guruhlarga ajratib
tahlil qilindi.
Ta‘limni kompyuterlashtirish muammosini o‗rganish
geografiyasi keng
bo‗lganligi bois uni uch guruhga ajratib, tahlil qilinadi: xorijlik mutaxassislardan
T. Bekker, A. Bork, S. Veir, R. Norton, S. Peypert, J. Xartli; hamdo‗stlik
mamlakatlari olimlaridan N.V. Apatova, V.M. Glushkov, V.V. Grishkin,
A.M. Dovgyallo, A.P. Ershev, A.A. Kuznetsov, E.I. Mashbits;
respublikamiz
olimlaridan A.A. Abduqodirov, M. Aripov, M .Ziyoxo‗jayev, Z. Ikromova,
U. Yuldashev, V. Qobulov, A. Hayitov U. Begimqulov, S.S. G‗ulomov,
R.X. Alimov, B.A. Begalov kabi qator tadqiqotchilar o‗z izlanishlarida ta‘limni
kompyuterlashtirishning turli muammolarini o‗rganganlar.
Ta‘limni kompyuterlashtirish bilan bog‗liq muammolarni tadqiq qilishda
ko‗plab yutuqlarga erishilganligini qayd qilgan
holda bu sohada yechimini
kutayotgan masalalari ko‗p ekanligini ham ta‘kidlash joiz. Chunonchi, ta‘limni
kompyuterlashtirishga bir necha yil oldin kirishilgan va qator ishlar qilingan bo‗lsa-
da, ko‗pchilik uchun bu ta‘limni tashkil qilishning yangi, noan‘anaviy shakli sifatida
taassurot qoldirib kelmoqda. Albatta, kompyuter ta‘lim sifati va samaradorligini
sezilarli darajada oshirish imkoniyatiga ega, buning uchun sifatli pedagogik dasturlar
va mukammal uslubiyatdan foydalanish lozim.
Ta‘lim jarayonida foydalanishga mo‗ljallangan ko‗plab elektron o‗quv
materiallari yaratilganki, unga elektron darslik, elektron o‗quv qo‗llanma, o‗rgatuvchi
dastur vositalari kabilarni misol qilib ko‗rsatish mumkin. Ular o‗zida boshqarilish
imkoniyati, interfaol uslublar, sun‘iy intellekt elementlari,
hissiy moslashuvchanlik
kabi xususiyatlar muvjudligiga ko‗ra ta‘limda ma‘lum samaradorlikni ta‘minlaydi.
Ta‘limni kompyuterlashtirish to‗g‗risida fikr yuritilganda uning ikki xil
ma‘nosini farqlash kerak:
1. Ta‘limni kompyuterlashtirish faoliyati. Ta‘limni kompyuterlashtirish
faoliyati PDVni loyihalash, yaratish, kompyuterning o‗zini ta‘limni amalga
oshirishga tayyorlash kabi elementlardan iborat bo‗lib, ularning har biri o‗ziga xos
vazifa va vositalarga ega.
2.
Ta‘limni
kompyuterlashtirish
jarayoni.
Bu
ma‘noda
ta‘limni
kompyuterlashtirishni mehnatga qiyoslasa bo‗ladi. Mehnat jarayonlariga o‗xshab
ta‘limni kompyuterlashtirish
maqsadga muvofiq mehnat, mehnat vositasi, mehnat
predmetidan iborat.
Endi mehnat jarayoni nuqtayi nazaridan muammo tarkibini tahlil qilishga
o‗tamiz. «Mehnat jarayoni o‗zida uch momentni aks ettiradi: mehnatning o‗zi,
mehnat vositasi, mehnat predmeti».
