78
kiritish deganda nafaqat yangi texnologiyalarni tatbiq qilish va yangi mahsulot ishlab
chiqarish, balki biznesni tashkil etishdagi, firmani boshqarishdagi, iste‘molchilar
bilan o‗zaro munosabatlardagi o‗zgarishlar ham tushuniladi.
Adabiyotlarda ―innovatsiya‖ tushunchasini aniqlashda turlicha yondashuvlar
mavjud: mohiyati yoki ichki tuzilishiga qarab
innovatsiyalar texnologik, tashkiliy,
marketing va boshqalarga ajratiladi.
Amerikalik professor F. Kotler innovatsiyani ommaviy ishlab chiqarishga
yo‗naltirilgan va bozorga chiqarilgan, iste‘molchi tomonidan
mutlaqo yangi yoki
qisman noyob tarkibli mahsulot kabi qabul qilinadigan g‗oya, mahsulot yoki
texnologiya sifatida tushuntiradi.
Iqtisodchi Y. Shumpeter 1900 yillarda birinchilardan bo‗lib ilmiy iste‘molga
―innovatsiya‖ terminini kiritgan olim hisoblanadi. U innovatsiyani tadbirkorlikka
asoslangan ishlab chiqarish omillarining yangi ilmiy-tashkiliy majmuasi sifatida
izohlaydi. Uning konsepsiyasi quyidagi besh turdagi innovatsiyadan iborat:
muomalaga
yangi mahsulotni kiritish; yangi ishlab chiqarish usullarini joriy etish;
yangi bozorlarni ochish; xomashyo yoki boshqa boshlang‗ich boyliklar bilan
ta‘minlovchi yangi manbalarni o‗zlashtirish; u yoki bu sanoat tarmog‗i uchun yangi
bozor tuzilmalarini yaratish.
Shu o‗rinda dunyoga mashhur insonlardan biri ―zamonaviy
menejmentning
otasi‖ deb tan olingan P. Drukerning innovatsiya to‗g‗risidagi ayrim fikrlari ham
ahamiyatga molikdir.
P. Druker ―Ertangi kun – bu imkoniyat‖ degan iborani tez-tez takrorlab turgan.
U kelajakdagi imkoniyatlarni prognoz qilish va unga pul mablag‗larini sarflay olish
qobiliyati kompaniyaning eng muhim xususiyatlaridan biri deb hisoblagan.
P. Drukerning fikricha, faqatgina tovarni yaratishga
yoki brendni kengay-
tirishga yo‗naltirilgan innovatsion jarayonlarga nisbatan umumqabul qilingan
qarashlar masalaning mohiyatini aks ettirmaydi. U haqiqiy innovatsiya xaridorlarning
istaklarini keskin o‗zgarishini talab etadi deb hisoblagan.
Druker agar siz innovatsiyani nimaligini bilmasangiz unda siz biznes bilan
shug‗ullana olmaysiz degan qat‘iy fikrga kelgan. ―Starbucks‖ kompaniyasi esa P.
Druker tasavvur qilgan haqiqiy innovatsiya namunasi bo‗la oladi. 1971-yilda birgina
kafedan boshlab 2006-yilga kelib, ―Starbucks‖ dunyoning 37 mamlakatida 12
mingtagacha savdo nuqtalari ega bo‗lgan yirik kompaniyaga aylandi. ―Starbucks‖
iste‘molchiga faqatgina odatdagidan xushxo‗r bo‗lgan bir chashka kofe taklif qilish
uchungina tashkil etilmagan edi. Bu kofe chakana savdosidagi eskicha qarash edi.
Kompaniya rahbariyatida kengroq ko‗lamdagi fikr paydo bo‗ldi: ―Starbucks‖ kafesini
odamlar o‗z hayotidagi shiddatli sur‘atdan dam oladigan – uy va ofis o‗rtasidagi
o‗ziga xos joyga aylantira olish. Boshqacha aytganda kompaniya kofe urug‗larini
maydalash, qaynatish va filtrlash kabi oddiy jarayonlar
doirasidan uzoqqa chiqib
ketdi va u
iste‟molchilarning umid va istaklarini o„zgartira oldi.
P. Drukerning kelajak avlodga qoldirgan eng katta tuhfasi kompaniya
menejerlari va ishchilarini kelajakni qanday yaratishni o‗rgatadigan ijodiy merosidir.
Piterning innovatsiyaga bog‗liq quyidagi fikri judayam katta ahamiyatga ega:
79
tadbirkor quyidagi to‗rtta vosita yordamida boylik keltiruvchi yangi resurslarni yarata
oladi:
1. Doimiy ravishdagi o‗tmishdan voz kechishga va innovatsiya uchun joy
ajratishga qaratilgan ish.
2. Imkoniyatlarni doimiy izlash.
3. Ushbu imkoniyatlarni xaridorlar uchun qadrli qila olish.
4. Resurslarni strategik joylashtirish.
Shu o‗rinda, dunyoga mashhur Apple kompaniyasining asoschisi Stiv
Djobsning
“Innovatsiya liderni uni quvib yetuvchilardan ajratib turadi” degan fikri
asoslidir.
