87
yaratilgan ilg‗or g‗oyalar, me‘yor, qoidalarni tabiiy qabul qilishga oid sifatlar,
malakalarni shakllantirish imkoniyatini yaratadigan ta‘lim.
―Innovatsion ta‘lim‖ tushunchasi birinchi bor 1979-yilda ―Rim klubi‖da
qo‗llanilgan. Ta‘lim innovatsiyalari bir necha turga ajratiladi. Ular (9.1-rasm):
9.1-rasm. Ta‟lim innovatsiyalarining asosiy turlari
45
Innovatsiyalar turli ko‗rinishga ega. Quyidagilar
innovatsiyalarning asosiy
ko„rinishlari sanaladi:
- yangi g‗oyalar;
- tizim yoki faoliyat yo‗nalishini o‗zgatirishga qaratilgan aniq maqsadlar;
- noan‘anaviy yondashuvlar;
- odatiy bo‗lmagan tashabbuslar;
- ilg‗or ish uslublari.
Ta‘lim tizimida yoki o‗quv faoliyatida innovatsiyalarni qo‗llashda
sarflangan
mablag‗ va kuchdan imkon qadar eng yuqori natijani olish
maqsadi ko‗zlanadi.
Innovatsiyalarning har qanday
yangilikdan farqi shundaki, u boshqarish va nazorat
qilishga imkon beradigan o‗zgaruvchan mexanizmga ega bo‗lishi zarur.
Barcha sohalarda bo‗lgani kabi ta‘limda ham ―novatsiya‖, ―innovatsiya‖
hamda ularning mohiyatini ifodalovchi faoliyat to‗g‗risida so‗z yuritiladi.
Agar
faoliyat qisqa muddatli, yaxlit tizim xususiyatiga ega bo‗lib,faqatgina
tizimdagi ayrim elementlarni o‗zgartirishga xizmat qilsa u
novatsiya (yangilanish)
deb yuritiladi.
Bordi-yu, faoliyat ma‘lum konseptual yondashuv asosida amalga
45
Muslimov N.A., Usmonboyeva M.H., Sayfurov D.M., To‗rayev A.B. Innovatsion ta‘lim texnologiyalari. – T., 2015.
– 208 bet.
88
oshirilib, uning natijasi muayyan tizimning rivojlanishiga
yoki uni tubdan
o‗zgartirishga xizmat qilsa, u
innovatsiya (yangilik kiritish) deb ataladi.
Ilmiy adabiyotlarda ―novatsiya‖ (yangilanish, yangilik) hamda ―innovatsiya‖
(yangilik kiritish) tushunchalarining bir-biridan farqlanishiga alohida e‘tibor
qaratiladi. Misol uchun, V.I. Zagvyazinskiyning e‘tirof etishicha, ―yangi‖, ―yangilik‖
tushunchasi nafaqat muayyan g‗oyani, balki hali amaliyotda foydalanilmagan
yondashuv, metod hamda texnologiyalarni ifodalaydi.
Ammo bunda jarayon
elementlari yaxlit yoki alohida olingan elementlaran iborat bo‗lib, o‗zgarib turuvchi
sharoit va vaziyatda ta‘lim va tarbiya vazifalarini samarali hal etish g‗oyalarini o‗zida
aks ettiradi.
Darhaqiqat,
yangilik vosita sanalib, u aksariyat holatlarda yangi metod,
metodika, texnologiya va b. ko‗rinishida namoyon bo‗ladi.
Mohiyatiga ko‗ra novatsiya va innovatsiya o‗rtasida muayyan farqlar mavjud.
Ular quyidagilardir (9.1-jadval):
