|
Iqtisodiy tizimlarni tahlilida nisbiy va o„rtacha miqdorlarni hisoblashBog'liq Ekonometrika Kaf 15.Iqtisodiy sistemologiya 10ta8.4. Iqtisodiy tizimlarni tahlilida nisbiy va o„rtacha miqdorlarni hisoblash
usullaridan foydalanish
Marketing faoliyatini tahlilida o‗rganiladigan hodisa va jarayonlar miqdoriy
o‗lchamga еga bo‗lib ular mutloq va nisbiy miqdorlar bilan ifodalanadi.
Mutloq miqdorlar iqtisodiy hodisa va jarayonlarni hajmi, miqdorini, o‗lchami
va darajasini ifodalaydi.
Nisbiy miqdorlar bir mutloq miqdorni ikkinchi mutloq miqdorga bo‗lish
natijasida olingan hosilani ifodalaydi. Nisbiy miqdorlar turli shaklda: koеffitsentlarda
102
(taqqoslash bazasi 1), foyizlarda (taqqoslash bazasi 100), promillarda (taqqoslash
bazasi 1000) va promillarda (taqqoslash bazasi 10000) ifodalanishi mumkin.
Rejani bajarish nisbiy miqdorlari haqiqatda еrishgan daraja bilan reja
ko‗rsatkichlari orasidagi nisbatni tavsiflaydi va rejani bajarilish darajasini baholaydi.
Dinamika nisbiy miqdorlari iqtisodiy ko‗rsatkichlarni vaqt ichida nisbiy
o‗zgarishini tavsiflaydi. Odatda bu ko‗rsatkichlar bazis va zanjirli usulda hisoblanadi.
Tuzilmaviy nisbiy miqdorlar o‗rganilayotgan to‗plamning ayrim birliklarini
uning umumiy hajmiga nisbatini tavsiflaydi va to‗plamni tarkibini o‗rganish imkonini
beradi.
Koordinatsiya nisbiy miqdorlari to‗plam ichidagi ayrim birliklarni o‗zaro
nisbatlarini tavsiflaydi.
Intensiv nisbiy miqdorlar turli nomdagi lekin o‗zaro bog‗langan
ko‗rsatkichlarni o‗zaro nisbatini tavsiflaydi.
Obektlararo va hududiy taqqoslash nisbiy miqdorlari bir xil nomdagi lekin
turli obyekt yoki hududlarga ta‘luqli bo‗lgan ko‗rsatkichlarni o‗zaro nisbatini
tavsiflaydi.
Samaradorlik nisbiy miqdorlari - bu samara va resurs yoki xarajatlar orasidagi
nisbatni tavsiflaydi.
Marketing faoliyatini iqtisodiy tahlil amaliyotida mutloq va nisbiy miqdorlar
bilan bir qatorda o‗rtacha miqdorlardan ham keng foydalaniladi.
Marketing faoliyatini iqtisodiy tahlil jarayonida o‗rtacha miqdorlarning qator
turlari foydalaniladi: o‗rtacha arifmetik miqdorlar; o‗rtacha gormonik miqdorlar;
o‗rtacha geometrik miqdorlar; o‗rtacha xronologik miqdorlar; o‗rtacha kvadratik
miqdorlar.
Tahlil jarayonida o‗rtacha miqdorlar o‗rganilayotgan hodisa va jarayonlarga
umumlashtirib tavsif berishini inobatga olish zarur. Uning afzalligi ham kamchiligi
ham anashunda. Ko‗pchilik hollarda shunday ham bo‗lishi mumkin: yaxshi raqamlar
ortida yomon natijalar va aksincha.
|
| |
