|
Protektsionizm, ya`ni erkin savdo yo’lidagi to’siqlarBog'liq jahon iqtisodiyoti va xalqaro munosabatlarProtektsionizm, ya`ni erkin savdo yo’lidagi to’siqlar xalqaro ixtisoslashuvdan olinadigan
nafni kamaytiradi yoki yo’qqa chiqaradi.
Erkin savdo yo’lida juda ko’p to’siqlar mavjud bo’ladi. Ularning asosiylari quyidagilar:
Boj to’lovlari import tovarlarga aktsiz soliqlri hisoblanadi, u daromad olish maqsadida
yoki himoya uchun kiritilishi mumkin.
Import kvotalari yordamida ma`lum bir vaqt oralig’ida import qilinishi mumkin
bo’lgan tovarlarning maksimal hajmi o’rnatiladi.
Ta`rifsiz to’siqlar deyilganda litsenziyalash tizimi, mahsulot sifatiga standartlar qo’yish
yoki oddiy ma`muriy ta`qiqlashlar tushuniladi.
Eksportni ixtiyoriy cheklashlar savdo to’siqlarining nisbatan yangi shakli hisoblanadi.
Bu holda chet el firmalari o’zlarining ma`lum mamlakatga eksportini «ixtiyoriy» cheklaydi.
Mamlakatlar xalqaro savdo yordamida o’zlarining davlatlararo ixtisoslashuvini
rivojlantirishi, o’zlarining resurslari unumdorligini oshirish va shu orqali ishlab chiqarishning
umumiy hajmini ko’paytirishi mumkin. Alohida davlatlar, eng yuqori nisbiy samaradorlik bilan
ishlab chiqarish mumkin bo’lgan tovarlarga ixtisoslashishi va ularning o’zlari samarali ishlab
chiqarish holatida bo’lgan tovarlarga ayirboshlash hisobiga yutish mumkin.
Bu erda mamlakatlar nima uchun savdo-sitiq qiladi? – degan savol tugiladi. Birinchidan,
iqtisodiy resurslar dunyo mamlakatlari o’rtasida juda notyokis taqsimlanadi, mamlakatlarning
iqtisodiy resurslar bilan ta`minlanishi keskin farqlanadi. Ikkinchidan, har xil tovarlarni samarali
ishlab chiqarish har xil texnologiya yoki resurslar uygo’nlashuvini talab qiladi. Bu ikki holatning
xalqaro savdoga ta`sirini oson tushuntirish mumkin. Masalan, Yaponiya ko’p va yaxshi
tayyorlangan ishchi kuchiga ega, malakali mehnat ortiqcha bo’lganligi sababli arzon tushadi. Shu
sababli, Yaponiya tayyorlash uchun ko’p miqdorda malakali mehnat talab qilinadigan turli-
tuman mehnat sig’imli tovarlarni samarali ishlab chiqarishga ixtisoslashgan. Avstraliya esa
aksincha, juda keng maydonlariga ega bo’lgan holda etarli bo’lmagan miqdorda inson resurslari
va kapitalga ega.
Qisqacha aytganda, himoya qilinadigan tarmoqlar savdo to’siqlarini kiritishdan oladigan
foyda butun iqtisodiyot uchun ancha katta yo’qotish hisoblanadi.
|
| |
