|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligiBog'liq jahon iqtisodiyoti va xalqaro munosabatlarXizmatlar eksporti tovarlar eksportidan farq qiladi. U chet el valyutalari hisobiga chet
ellik iste`molchilarga xizmat ko’rsatish, bilan bog’liq bo’lib, uning bir qismi milliy chegarada
amalga oshiriladi (masalan, chet el kompaniyasi vakillariga pochta, telegraf xizmati ko’rsatish,
chet el fuqarolariga sayyohlik xizmati ko’rsatish va x.k.).
O’zbekistonning tashqi savdosida xorijiy davlatlarning salmog’i quyidagi ma`lumotlar
bilan tavsiflanadi:
1-jadval
Xorijiy va MDX davlatlarining Respublika tashqi savdosidagi salmog’i, foiz hisobida
Tashqi savdo
aylanmasi
Shu jumladan:
Eksport
Import
1998
1999
2000
1998
1999
2000
1998
1999
2000
MDX davlatlari
26,9
28,2
37,0
26,0
30,4
35,9
27,8
26,0
38,2
Boshqa xorijiy
davlatlar
73,1
71,8
63,0
74,0
69,6
64,1
72,2
74,0
61,8
Respublikamizning asosiy eksport mahsulotlariga Jahoh bozorida noqulay narx
kon’yunkturasi vujudga kelganiga qaramay, 2001 yakunlari bo’yicha ham, tashqi savdo savdo
aylanmasining 3,1 foizga o’sishi ta`minlandi. Tashqi savdo operatsiyalarida 128 mln. AKSH
dollari miqdoridagi ijobiy saldoga erishildi, oltin valyuta zaxiralarimiz avvalgi darajada saqlab
qolindi.
1
Kapital eksport qilish ham o’ziga xos xususyaitlarga ega bo’ladi. Kapital eksporti kredit
berish yoki chet el korxonalari aktsiyalarni sotib olishga maqsadli qo’yilmalar kabi shakllarda
amalga oshirilib, kapital chiqarilgan vaqtda eksport qiluvchi mamlakatdan mablag’lar oqimini
taqozo qiladi va shu orqali tasarrufida bo’lgan resurslar hajmini qisqartiradi. Boshqa tomondan,
kapital eksporti chet davlatlarning mazkur mamlakatdan bo’lgan qarzlarini ko’paytiradi. U Jahoh
bozoriga tovarlarning keyingi eksporti uchun qulay sharoit yaratadi va chet el valyutasida foiz
yoki dividend shaklida barqaror daromad olish omili hisoblanadi.
Import eksportdan farq qilib, chet ellik mijozlardan tovarlar (xizmatlar) sotib olib, ularni
mamlakatga keltirishni bildiradi. Tovarlar eksporti va importi so’mmasi tashqi savdo aylanmasi
yoki tovar aylanmasi deyiladi. Qandaydir mamlakat ishlab chiqaruvchi mamlakatdan tovarni o’z
iste’moli uchun emas, balki uchinchi mamlakatga qayta sotish uchun olgan taqdirda reeksport
ro’y beradi. Reeksport bilan reimport uzviy bog’liq. reimport iste`molchi mamlakatdan
reeksport tovarni sotib olishni bildiradi.
|
| |
