8
Zamonaviy axborot texnologiyalari yutuqlari, o’quv yurtlari tizimida asosan kompyuter
tarmoqlari va Internet tizimlarini qo’llashning zamonaviy talablaridan biriga aylantirmoqda.
Mamlakatimizda multimedia taxminan 1980-yilning oxirlarida paydo bo’ldi. Bu vaqtda
multimedia xonadon kompyuterlarida emas, balki mutaxasislar tomonidan ishlatilgan. 1993-
yilga kelib multimedialar
tadqiqotchilar jamoasi, tayyor multimedia mahsulotlari va ularning
iste‘molchilari tomonidan foydalanila boshladi. Ingliz tili va boshqa tillarni o’rgatishda
kommunikativ muloqotga o’rgatuvchi zamonaviy metodlardan foydalanish dars samaradorligini
oshirish bilan birga o’quvchilarning fanga, tilga bo’lgan qiziqishini yanada oshiradi va
dunyoqarashini o’stiradi. O’qituvchi interfaol metodlarni qo’llash bilan birga informatsion
texnologiyalardan foydalanishi til o’rganishda ko’proq samara beradi. Bugungi kunda ta‘lim
jarayonida elektron resurslar, multimedialardan keng foydalinilmoqda.
Multimedia - kompyuter tizimida matn, tovush,
videotasvir, grafik tasvirlarni va turli
(multiplikatsiya) animatsiyalarni mujassamlantirish imkonini beruvchi zamonaviy kompyuter
axborotlari texnologiyasidir.
Multimedia - kompyuterga matn, tovush, videotasvir, grafik tasvirlarni va turli
(multiplikatsiya) animatsiyalarni kiritish,
chiqarish, qayta ishlash, saqlash, uzatib berish
texnologiyalari ko’paytmasidir.
Multimedia — bu interaktiv tizim bo’lib, matn, tovush, videotasvir, grafik
tasvirlarni, videoni qo’zg’almas harakatini turli (multiplikatsiya) animatsiyalarni orqali
jonlantirish, ovozini kuchaytiruvchi vositadir. Multimediaga displey ekranidagi
ovoz effekti
orqali qo’zg’almas tasvir va ovoz orqali grafik tasvir harakatlanuvchi tasvir animatsiyalari
kiradi.
Multimedia tizmining paydo bo’lishi ta‘lim tizimida, san‘at, kompyuter treninglar,
kompyuter o’yinlari, o’tkazishda juda katta o’zgarishlar olib kirdi.
Hozirgi kunda multimedia so’zini uch xil tushunish mumkin:
«multimedia -g’oya», bu turli toifadagi axborotlarni saqlashning yangicha
yondashuvidir. Kompyuter texnikasini rivojlanishi turli toifadagi axborotlarni qayta ishlashga
olib keldi: raqamlar bilan boshlandi, kompyuterda matn qayta ishlanishi o’rnatildi,
tasvir va
tovush ma‘lumotlari qayta ishlanuvchi obyektga aylantirildi, hozirgi kunda kompyuter
bemalol video tasvirlarni ovoz bilan ta‘minlashi mumkin;
turli tabiatdagi axborotlar bilan ishlashni ta‘minlaydigan qurilmalar. Bularga multimedia
platasi,multimedia komplekslari va multimedia markazlari kiradi;
―multimedia mahsuloti - yuqorida keltirilgan turli toifalardan tashkil topgan
mahsulotdir.
Multimediali o‘rgatuvchi kompleks tarkibiga o‘rgatuvchi dasturlar kiritilishi mumkin.
Multimediali o‘rgatuvchi kompleks tarkibiga quyidagilar kiradi: elektron kitob (gipermatn,
rasmlar, ovozli formatda izoh); baholash va bilimlarni sinash uchun modul (testlar, masalalar,
javoblar); ma’lumotlar ombori va glosariy. Keltirilgan modullar
tashqari multimediali
o‘rgatuvchi kompleksga quyidagi qo‘shimchalar kiritilgan: metodik xujjatlar, ma’ruzalar
taqdimotlari, o‘rgatuvchi dasturlar (kompyuterli modellar), bilimlarni yakuniy bahosi; maxsus
sayt.
Ikki darajali ta’lim tizimi sharoitlarida multimediya-dasturlari turli qo‘llanishlari
mumkin: multimediali o‘rgatuvchi vosita yakka tartibda foydalanish vositasi, multimediali
o‘rgatuvchi kompleks esa – o‘qituvchi va magistrant quroli. Multimediali o‘rgatuvchi
komlpeksning asosiy
xususiyati interfaolligida, bu ta’limning ochiq tizimini tashkil etishni,
o‘qituvchini shaxsiy ta’lim berish jarayonini tanlash imkonini beradi. Ikkala dastur bir birini
to‘ldiradi. Bunday dasturlar talabalar mustaqil ta’limini tashkil etishda muhim o‘rin egallaydi.
Jamiyatning informatizatsiyalashuvchi atamasi–D.Benk va YE.Masudolar tomonidan ilk
bor qo`llanilgan bo’lib, bugungi kunda mavjud bo’lgan ziddiyatlardan hosil bo’lgan,
kompyuterlar, informatika, elektronika bilan uyg`unlashib ketgan jamiyat ma'nosini anglatadi.
Kengrok ma'noda olsak,
informatizatsiyalashgan jamiyatda–jamiyatning informatizatsiya-
lashuvi ijtimoiy taraqqiyotning asosiy qonunlaridan biri bo’lib hisoblanadi. Bu inson
