O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Zanjirdagi I_i toki, o‘lchash mexanizmining R_i qarshiligi va qo‘shimcha rezistorning R_d qarshiligidan toshkil topib, I_i = U / (R_i + R_d) ifodani tashkil etadi, bunda, U- o‘lchanadigan kuchlanish. Agar voltmetr U_nom o‘lchash chegarasiga va o‘lchash mexanizmi R_i qarshilikga ega va R_d qo‘shimcha rezistor yordamida o‘lchash chegarasini n marotabaga kengaytirish kerak bo‘lsa, u xolda, voltmetrning o‘lchash mexanizmidan oqib o‘tuvchi I_i tokining doimiyligini xisobga olgan xolda, quyidagi ifodani yozishimiz mumkin bo‘ladi U_nom / R_i = n U _nom / (R_i + R_d) bundan R_d = R_i (n - 1).

Qo‘shimcha rezistorlar, izolyasiyalangan materialdan ishlangan karkasga, izolyasiyalangan manganin simini o‘rab tayyorlanadi. Olib yuriladigan asboblarda qo‘shima rezistorlar bir qancha o‘lchash chegaralari uchun (ajratilgan turda) seksiyalangan turda tayyorlanadi.
Yuqori kuchlanishni pasaytirish uchun, sig‘imli bo‘luvchilardan foydalaniladi. 500 kV kuchlanish tarmog‘ini pasaytiruvchi, bo‘luvchining prinsipial sxemasi 26-rasmda keltirilgan. Bo‘luvchi D kondensator batareyasi S₁ va
kondensator S₂ dan tashkil topadi. Sig‘imli zanjirdagi kuchlanish U_vkir sig‘imni qiymatlariga teskari proporsional ravishda bo‘linadi. sig‘im S₂ , S₁ dan bir tartibga katta va zanjirdagi tok kondensator S₁ bilan aniqlanadi. S₂ sig‘imi, undagi kuchlanish U_c2 , 4-12 kV chegarasida bo‘lishi bilan, tanlanadi.

26-rasm. Yuqori kuchlanishni pasaytirish sxemasi³⁶

Bundan keyingi pasaytirishni amalga oshirish uchun, kuchlanishni tokni chegaralovchi reaktor R orqali kuchlanish transformatori KT ga uzatiladi. U₂=100 V nominal kuchlanishga ega bo‘lgan voltmetr, ushbu transformatorning ikkilamchi cho‘lg‘amiga ulanadi.
O‘lchovchi kuchaytirgichlar, o‘zgaruvchan va o‘zgarmas tokdagi kuchsiz signallarni oldindan kuchaytiruvchilar, shuningdek chiqish signallarini quvvatini kuchaytiruvchilar sifatida ham qo‘llaniladi. Ularning tok bo‘yicha sezgirligi 10^-15 A qiymat darajasigacha, kuchlanish bo‘yicha esa bir qancha mikrovoltgacha etadi. Tovush va ultra tovush diapazonidagi manbalar quvvatini oshirish uchun mo‘ljallangan kuchaytirgichlar, 4-6 Vt chiqish quvvatiga ega.
Zamonaviy o‘lchash kuchaytirgichlari, odatda, ko‘p kaskadli sxema bo‘yicha operatsion kuchaytirgichlar asosida tuziladi. Bunda, turli ko‘rinishdagi maxalliy va umumiy manfiy teskari aloqalarning kuchaytirish koeffitsientini va chastota xarakteristikalarini stabilligini ta’minlash uchun qo‘llaniladi. Kuchaytirish koeffitsientini boshqarish, pretsizion rezistorlarni qo‘llash bilan kaskadlar aro attenyuatorlar (kuchlanishni bo‘luvchilar) yordamida bajariladi.
Tok transformatori, bu, tokni o‘lchashga qulay qiymatlarga o‘zgartirishga mo‘ljallangan transformatorlar. Tok transformatorining birlamchi cho‘lg‘ami, o‘lchanadigan o‘zgaruvchan tok zanjirga ketma-ket ulanadi, ikkilamchi cho‘lg‘amiga, avtomatlashtirish yoki releli ximoyalash elektr zanjirlarining o‘lchash asboblari ulanadi. Tok transformatori ko‘paytiruvchi transformator xisoblanib, birdan ancha kichik transformatorlash koeffitsientiga ega. Tok transformatori ikkilamchi cho‘lg‘amining nominal toki 1 yok 5 A ga teng bo‘lishi mumkin. Ishlash tartibi bo‘yicha bir nechta ulanish sxemasiga ajratiladi.

a)

b)

v) ^g)

d)
27-rasm. Tok transformatorining o‘lchash klemmalari³⁷ Hammayog‘i berk zaminlangan neytral tarmoqlarida (1000 V gacha

tarmoqda) yoki effektiv zaminlangan neytrallarda (kuchlanishi 110 kV va undan oshiq kuchlanish tarmoqlarida) tok transformatorlari barcha uch fazalarda o‘rnatiladi (TA-tok transformatori, KA-tok relesi, L1, L2-tok transformatorining kuchli klemmalari, I1, I2- tok transformatorining o‘lchash klemmalari). Bu ulanish sxemasi 27,a-rasmda keltirilgan.