|
O`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi
|
| bet | 2/114 | | Sana | 10.06.2024 | | Hajmi | 6,68 Mb. | | #262162 |
Bog'liq Taza JMN OMK 2 kurs UZB 20211.
|
O’quv materiallar
|
|
1.1.
|
Maruzalar materiallari
|
|
1.2.
|
Seminar materiallari
|
|
1.3.
|
Amaliy mashg’ulot materiallari
|
|
2.
|
Mustaqil ta’lim
|
|
3.
|
Glossary
|
|
4.
|
Ilovalar
|
|
4.1.
|
Fan dasturi
|
|
4.2.
|
Ishchi fan dasturi
|
|
4.3.
|
Tarqatma materiallar
|
|
4.4.
|
Testlar
|
|
4.5.
|
Baxolash mezoni
|
|
4.6.
|
Boshqa materiallar
|
|
O`ZBEKISTON RESPUBLİKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BERDAQ NOMIDAGI QORAQALPOQ DAVLAT
UNİVERSİTETİ
JISMONIY MADANIYAT FAKULTETI
JISMONIY MADANIYAT NAZARIYASI VA METODIKASI KAFEDRASI
Nukus – 2022
Jismoniy sifatlarni (kuch, tezkorlik, chaqqonlik, egiluvchanlik, chidamlilik)
tarbiyalash metodikasi
Kuch qobiliyatini tarbiyalash
REJA:
1. Kuch qobiliyati haqida tushuncha va paydo bo’lishini belgilovchi omillar
2. Kuch qobiliyatini rivojlantirish metodları.
3. Kuch qobiliyatini rivojlantirish vositalari
Tarixan mavjud bo’lgan jismoniy tarbiya tizimlariga insonning jismoniy (harakat) sifatlarini tarbiyalay olishiga qarab baho berilgan. İnsonning organizmida turli darajada shakllangan kuch, tezkorlik, chidamlilik, chaqqonlik, tana bwg’inlari harakatchanligi va muskullar egiluvchanligini jismoniy sifatlar deb atash qabul qilingan. İnson organizmining shu sifatlarini qanday namoyon qila olishiga qarab individga kuchli, chaqqon, tezkor vah.k. deb baho berganlar. Bu sifatlar wlchovga ega, uning kwrsatkichlari jismoniy tayyorgarlik kwrsatkichlari deb ataladi va kwrsatkichlar orqali individning ijodiy mehnatga va vatan mudofaasiga tayyorligi aniqlanadi. Masalan, individ 100 kg og’irlikdagi shtangani elkaga olib faqat 3 marotaba wtirib tura olsa, boshqasi shu vazn bilan 5 marotabadan ortiq wtirib tura olishi mumkin. Shu mashqni ikki marta ortiq bajarganligi uchun ikkinchi wrtoqning kuch sifati rivojlangan deb baholanadi. Bu sifat organizmning suyak, muskul va boshqa a`zolarining twqimalari, hujayralari va hokazolarning rivojlanganligigagina bog’liq bwlmay, ma`naviy-ruhiy fazilatlariga ham bog’liq. Shuning uchun harakat sifatlarini tarbiyalash ma`naviy-ruhiy fazilatlarni tarbiyalash ishi bilan cham barchas bog’liq va tarbiyaning shu ywnalishiga vosita bo’lib xizmat qiladi.
Harakat sifatlarini tarbiyalashga intilish insoniyatning azaliy orzusi. Mehnat qurollari, harbiy anjom va aslaxa bilan muomala qilishning samaradorligi tabiat insonga in`om etgan va uni tarbiya jarayonida rivojlantirish mumkin bo’lgan jismoniy fazilatlarga bog’liq tarbiyalash lozimligi masalasini ko’ndalang qwyadi.
Jismonan barkamol, axloqan pok, estetik didli, e`tiqodli, sadoqatli, texnika ilmining zamonaviy asoslarini puxta egallagan,har taraflama ma`naviy etuk, jismonan garmonik rivojlangan kishini tarbiyalash hozirgi kungacha davrimizning asosiy vazifalaridan biri deb hisoblanib kelindi. Hozir ham bu dastur o’z ahamiyatini yo’qotgani yo’q . U mamlakatimizda amalga oshiralayotgan “sog’lom avlod uchun” dasturining o’zagini tashkil etadi.
Xulosa qilganda jismoniy tarbiyani, xususan, jismoniy sifatlarni rivojlantirishni mohiyatining yuqoriligi va salmoqliligi ko’zga yaqqol tashlanib turibdi. Shuni qayd etish kerakki, jismoniy sifatlarni rivojlantirishda ularning (kuch, tezkorlik, chaqqonlik, chidamlilik va hokazolarning) barchasini o’zaro uzviy bog’lab olib borishni tarbiya jarayoni taqazo qiladi. Lekin sportning ma`lum bir turida muayyan fazilat kuchliroq shakllanadi, rivojlanadi va u etakchi harakat sifati tarzida nomoyon bo’ladi. Boshqa sifatlar ham nisbatan rivojlanadi, lekin ular yordamchi, kwmakchi harakat sifati tarzida namoyon bwlishi mumkin. Masalan, sport wyinlaridan basketbolda asosan chaqqonlik sifatini rivojlantiradi deb hisoblansa, tezlik yordamchi sifati tariqasida rivojlanadi. Lekin basketbol chidamlilikni ham tarbiyalashda asosiy vositadir. Og’ir atletikachilarda kuch jismoniy sifati etakchi fazilat sanaladi. “Siltab kwtarish (rıvok)”ni ko’p mashq qilish esa tezkorlikni rivojlantiradi. Amaliyotda bu mashqlar orqali chidamlilik va egiluvchanlik ham kwmakchi jismoniy sifat tarzida rivojlanishini guvohimiz. Umuman, chaqqonlikni rivojlantirish uchun ko’proq wyinlardan: voleybol, basketbol, futbol, tennis, stol tennisi, gandbol, xokkey, regbi va boshqalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Aslida bu wyinlar uchun tezlikning ahamiyati ham ikkinchi darajali emas. Chaqqonlikni rivojlantirish esa tez o’zgaruvchan wyin sharoitiga moslasha bilishni, kuzatuvchanlikni, mwljalga to’g’ri olishni, qisqa fursat ichida turli murakkab vaziyatda aniq, twxtamga kelish, uni his qilish va o’z harakatlarini shu vaziyatga moslay olishdek hayotiy-zaruriy amaliy harakat malakalarni shakllantiradi. Velosiped, harakatli wyinlar ham chaqqonlikni rivojlantiradi.
Har qanday harakat biror-bir konkret harakat vazifasi deb ataladigan vazifani hal qilishga qaratiladi. Masalan, iloji boricha balandroq sakrash, twpni ilib olish, raqibni aldab wtish, shtangani kwtarish va hokazo. harakat vazifasining murakkabligi, bir vaqtda va ketma-ket bajariladigan harakatlarning uyg’unligiga bo’lgan talablar,harakatlar koordinaciyasini tarbiyalaydi.
|
| |
