57
Bu metod biror mavzuni chuqur o’rganishdan avval o’quvchilarning
fikrlash
faoliyatini jadallashtirish hamda kengaytirish uchun xizmat qilishi mumkin.
Shuningdek, o’tilgan
mavzuni mustahkamlash, yaxshi o’zlashtirish,
umumlashtirish
hamda o’quvchilarni shu mavzu bo’yicha tasavvurlarini
chizma shaklida ifodalashga
undaydi.
Klasterlarga ajratish metodini qo’llash quyidagicha amalga oshiriladi:
- tarqatma materialda mavzuga oid ochiq so’z yoziladi;
- o’quvchilar ushbu so’z bilan bog’liq xayollariga kelgan so’z va jumlalarni uning
atrofiga yoza boshlaydilar;
- so’zlarni yozish jarayoni o’qituvchi tomonidan
belgilangan vaqt tugaguncha
yoki barcha so’z va qoidalar tugaguncha davom etadi.
Klasterga ajratishda bir qator qoidalarga ham rioya qilish zarur. Ular
quyidagilardan iborat:
1. Xayolga kelgan hamma narsani ularning mazmuniga e`tibor bermasdan yozib
borish.
2. Orfografiya va boshqa omillarga e`tibor bermaslik.
3. Vaqt tugaguncha ko’proq bog’lanishlar hosil qilishga harakat qilish.
4. G`oyalar va so’zlar sonini cheklab qo’ymaslik.
Venn diagrammasi.
Ushbu metod ikki yoki undan ortiq katta o’lchamdagi o’zaro
kesishuvchi
aylanalar asosida tuziladi. Aylanalar kesishganda orasida yozuv uchun etarli joy qolishi
kerak.
Bu diagramma asosan g’oyalarni kontrastlash (bir-biridan ajratish) uchun
qo’llaniladi va taqqoslanayotgan ob`ektlarga xos umumiy va
individual xususiyatlarni
ko’rsatib beradi.
T- sxema metodi.
T- sxema metodida bahs davomida javoblarni (haG`yo’q, tarafdorG`qarshi kabi)
yozib borishda universal grafik vosita bo’lib xizmat qiladi.
58
Muammoning mavzu doirasi aniqlangandan so’ng, quyidagi ko’rinishdagi T-
sxemani tuzish kerak:
Tarafdor
Muammo
Qarshi
Besh minutdan so’ng sxemaning chap tomonini to’ldirish lozim. Unda besh minut
davomida o’quvchilar mavzuga oid nechta kategoriya o’ylab topishgan bo’lsa, shuncha
kategoriya ko’rsatiladi. Keyingi besh minutda o’quvchilar sxemaning o’ng
tomonini
to’ldiradilar.
Va nihoyat, yana besh minut mobaynida o’quvchilar o’zlarining T-
sxemalarini boshqa juftlik yoki kichik guruhning T- sxemasi bilan taqqoslash imkoniga
ega bo’ladilar.
