Ma‘lumotlarni aniqlash (interpretastiya) bu ekspert tizimlarida an‘anaviy masalalardan biridir.
Interpretastiya deganda natijalari korrekt bo‗lgan ma‘lumotlar ma‘nosini aniqlash tushuniladi.
Odatda ma‘lumotlarning bir necha varianti ko‗riladi.
Ekspert tizimlarga misollar keltiramiz:
okean kemalarining har xil tiplarini aniqlashtiruvchi SIAP;
psixodiagnostika testlariga asoslanib va ular natijasi asosida shaxsning asosiy xususiyatlarini aniqlash
ABTAHTECT va hk.
Diagnostika.
Diagnostika deganda biror tizimda buzilish holatini topish tushiniladi. Buzilish bu normadan
chetga chiqishdir. Nazariy jihatdan olganda ushbu traktovka orqali texnik tizimlardagi buzilishni, tirik
organizmdagi kasallanishni, tabiiy o‗zgarishlarni aniqlash mumkin. Bu yerda muhim nuqta bo‗lib
diagnostika qilinadigan tizimni funkstional strukturasini tushunish zarurligi hisoblanadi.
Misollar:
qon tomirlari
diagnostikasi va terapeyasi;
EHM apparaturasi va matematik ta‘minotidagi xatoliklar diagnostikasi.
Monitoring.
Monitoringni asosiy vazifasi vaqtning real masshtabida ma‘lumotlarni uzluksiz qayta ishlash
va milliy chegaralaridan chiqish haqida ma‘lumot berib turish. Bunda bosh muammo ayrim
situastiyalarni o‗tkazib yuborish va yolg‗ondan yoki noto‗g‗ri signalizastiyaning ishlab ketishi.
Misollar: Elektrostanstiya ishini nazorat qilish SPRINT, atom reaktori dispetcheriga yordam
REACTOR ekspert tizimlari.
Loyihalash.
Loyihalash deganda oldindan aniqlangan xossalariga ega ob‘ektlarni spestifikastiyasini
tayyorlashni tushunamiz. Spestifikastiya deganda hamma kerakli hujjatlar chizma, tushuntirish yozuvi
va hokazolarni tushunamiz. Bu yerda asosiy muammo ob‘ekt to‗g‗risida
aniq struktura bilimiga ega
bo‗lishdir. Effektiv loyihalashni tashkil qilish uchun, nafaqat loyiha yechimlarini, ularni qabul qilish
motivlarini ham aniq qilish kerak.
Shunday qilib loyihalash masalalarida 2 asosiy jarayon o‗zaro bog‗liq, bular: yechimni
chiqarish jarayoni va tushuntirish jarayoni.
Misollar:
EHM konfigurastiyasini loyihalash VAX 11/780;
katta integral sxemalarni loyihalash CADHELP.
elektrik tarmoqlar sintezi SYN.
Prognozlash.
Prognozlovchi tizimlar berilgan vaziyatlardan mantiqiy natijalar chiqaradi. Prognozlovchi
tizimda odatda berilgan situatsiyaga parametr qiymatlarini moslovchi
parametrik dinamik model
qo‗llaniladi. Ushbu modeldan chiqariladigan natija ehtimoli baholar bilan qilingan prognozlar asosida
tashkil qiladi.
Misollar:
robotni o‗zini tutishni rejalash STRIPS;
sanoat buyurtmalarini rejalash ISIS;
tajribani rejalash MOLGEN;
O‗qitish.
O‗qitish tizimlari EHM yordamida qaysidir bir fanni o‗rganishdagi xatolarni aniqlaydi va
to‗g‗ri yechimlarni taklif qiladi. Ular o‗quvchi bilimidagi kuchsiz joylarni diagnostika qiladi va ularni
yo‗qotishni rejalashtiradi. Bundan tashqari ular o‗quvchining muvaffaqiyatiga
qarab uni bilimlarini
o‗tkazib olish uchun muloqotni rejalashi ham mumkin.
Misollar:
LISP dasturlashtirish tiliga o‗qitish tizimi;
Paskal tiliga o‗qitish PROUST tizimi.
Real vaqtga bog‗liq ravishda klassifikastiyalash.
Statik ekspert tizimlar bilimlar ombori real vaqtda o‗zgarmaydigan predmet sohalarida tuziladi.
Masalan: avtomobildagi xatoliklarni aniqlash va tuzatish.
Kvazidinamik ekspert tizimlar qandaydir fiksirlangan vaqt ichida o‗zgaradigan jarayonlarda tuziladi.
Masalan, mikrobiologik ekspert tizimlar, har 45 soatda olinadigan texnologik jarayon o‗lchovlari.
Dinamik ekspert tizimlar ketma-ket keladigan ma‘lumotlarni qabul qilib xulosalash uchun
datchiklar qo‗yilgan ob‘ektlarda tuziladi.
Masalan: reanimastion palatadagi o‗lchashlarni diagnostikasi.
EHM tili bo‗yicha klassifikastiya.
Hozirgi kunda quyidagi tizimlar mavjud:
super EHM larda strategik muhim masalalar uchun ekspert tizimlar;
o‗rta darajadagi
EHM larda ET lar;
simvolli prostessorlarda va ishchi stanstiyalarida ET lar;
mini va supermini EHM larda ET lar;
shaxsiy kompyuterdagi ET lar.
