olmadi, ularning takt chastotasi 100-133Mgtsni tashkil etadi. Protsessorda yuqori chastota olish uchun
4, 4.5, 5 va undan kattaroq koeffitsientlarga tubdan ko‗paytirish yuz beradi.
Kesh-xotira.
Protsessor ichida ma‘lumot almashishi protsessor va operativ xotira orasidagi
almashishdan ancha tez bajariladi. SHuning uchun operativ xotiraga murojaatlarning sonini
kamaytirish maqsadida protsessor ichida o‗ta operativ xotira yoki kesh-xotira yaratiladi. Protsessorga,
agar ma‘lumot kerak bo‗lsa, u avval kesh-xotiraga murojaat qiladi, agar bu ma‘lumot unda bo‗lmasa,
so‗ngra operativ xotiraga murojaat qiladi. Kesh-xotira o‗lchami qancha katta bo‗lsa, ma‘lumot shu
erda bo‗lishi ehtimolligi, tabiiyki, shuncha katta bo‗ladi. SHu sababdan yuqori unumdor
protsessorlarda kesh-xotira hajmi oshirilgan.
Kesh-xotira uch darajali bo‗ladi.
1-darajali bitta kristalda protsessor bilan birga bajarilgan bo‗lib, bir necha o‗nlab Kbayt hajmga
ega.
2-darajali alohida bitta kristalda, biroq protsessorning chegarasida bajarilgan bo‗lib, ona plata
tarkibida joylashadi, hajmi yuz va undan katta Kbaytda o‗lchanadi.
3-darajali bitta kristalda protsessor bilan birga bajarilgan bo‗lib, bir necha o‗nlab Kbayt hajmga
ega.
Kesh-xotira, ba‘zi adabiyotlarda ichki xotira terminida berilgan. Intel-30386 DX yoki Intel-
80386SX lar uchun 64kbayt kesh-xotira qoniqarli, 128 Kbayt esa juda ham etarlidir. Intel-80386DX,
DX2,DX4 va Pentium kompyuterlari 256Kbayt kesh-xotira bilan ta‘minlangan bo‗ladi, 32Mbayt
operativ xotirali Pentium kompyuterlari uchun esa 512Kbaytli kesh-xotiraga ega bo‗lish maqsadga
muvofiqdir.
Eng zamonaviy Pentium Pro mikroprotsessorlarida Kesh-xotiraning bir qismi protsessor bilan
bir korpusda joylashtirilgan(boshqacha aytganda, mikroprotsessorga tikilgan) va ularda kesh-xotira
sig‗imi 512, 1024, 2048 Kbaytgacha boradi.
Protsessor ishlash jaryonida o‗zining registrlari, operativ xotira va protsessorning tashqi
portlaridagi ma‘lumotlarni qayta ishlaydi.
Ma‘lumotlarning ma‘lum qismi o‗ziniki, ma‘lum qismi adresli, boshqa qismi komandali deb
tushuniladi.
Turli tuman komandalar yig‗indisi protsessor komandalar tizimini tashkil etadi. Protsessorning
komandalar soni qancha ko‗p bo‗lsa, shunchalik arxitektura murakkab, komandalarning baytda
yozilishi shunchalik uzun, hamda komandalar bajarilishi o‗rtacha vaqti uzoqroq.
IBMga turdosh PKlarda foydalaniladigan Intel protsessori 1000dan ortiq komandalarga ega va
kengaytirilgan komandalar tizimi protsessorlarga CISC – protsessorlari (Complex Inctruction Set
Computing). CISC – protsessorlari (Complex Inctruction Set Computing) deyiladi. CISC ga qarama-
qarshi RISC – protsessorlari(Reduced Inctruction Set Computing) arxitekturali protsessorlar ham
yaratilgan. Bu arxitekturada komandalar soni qisqartirilgan va har bir komanda tezroq bajariladi.
natijada oddiy komandalardan tuzilgan programmalar RISC – protsessorlarida tez bajariladi. Biroq
qisqartirilgan komandalar tizimi murakkab operatsiyalarni emulyatsiya qilishi uchun har doim ham
oddiy komandalar ketma-ketligi unumdor bo‗lmaydi.
SHuning uchun universal kompyuter sistemalarida CISC - protsessorlari, mahsus sistemalarda
RISC protsessori ishlatiladi.
IBM PC platformali PKlar uchun CISC-protsessorlari etakchi hisoblanadi. AMD kompaniyasi
AMD-K6 turidagi protsessorlarni yaratmoqdaki, ularda gibrid arxitektura qo‗llanilgan. Protsessorning
tub(ichki) yadrosi RISC- arxitekturasida, tashqi tuzilishi esa CISC –arxitekturasida.
IBM PC kompyuterlarida Intel firmasi x86 oilasiga mos protsessorlar ishlab chiqarayotgan
boshqa firmalar protsessorlardan foydalanadi. Bu oilaning avval 16razryadli Intel 80286, 80386,
80486 modifikatsiyalari bilan chiqarilgan edi. Intelning boshqa modellari sifatida Pentium, Pentium
MMX, Pentium Pro, Pentium, Pentium II, Celeron, PentiumIII va so‗nggi Pentium IV protsessorlari
turadi.
Boshqa firmalar: AMD firmasi AMD-R6, Athlon, Duron protsessorlari bilan va Cyrix firmasini
aytish mumkin.
