Shaxsiy kompyuterning eng katta platasi sistemali platadir (Mother Board- ruscha materinskaya
plata). Unda quyidagilar joylashgan bo‗ladi:
Protsessor – asosiy mikrosxema, matematik va mantiqiy operatsiyalarni bajaradi;
CHipset (mikroprotsessorlar komplekti)- mikrosxemalar shodasi, ichki qurilmalar ishini
boshqaradi va ona plataning asosiy funktsional imkoniyatlarini aniqlaydi;
SHinalar – uzatuvchilar shodasi, kompyuterlar ichki qurilmalari o‗rtasida signal
almashtirishga xizmat qiladi;
Operativ xotira va uning turli qurilmalari;
Doimiy xotira qurilmalari;
Qo‗shimcha qurilmalarni ulash razyomlari (slotlar).
Mikroprotsessorlar.
Kompyuterning bosh mikrosxemasi – mikroprotsessor bo‗lib, uning «miyasi» hisoblanadi. U
xotirada joylashgan programmali kodni bajarishga ruhsat beradi va kompyuterning barcha qurilmalri
ishini boshqaradi. Uning tezligi kompyuter tezligini belgilaydi. Konstruktivlik bo‗yicha,
mikroprotsessor kichik o‗lchamdagi kremniy kristalidir(bir necha santimetrni tashkil etadi).
Mikroprotsessor turiga qarab bir sekunddan o‗nlab, hattoki yuzlab million operatsiyalarni bajaradi. Bu
operatsiyalar yuzlab turdagi arifmetik, logik va boshqa amallar bo‗lishi mumkin.
Mikroprotsessor registr deb ataluvchi mahsus yacheykalarga ega. Mana shu registrlarda
protsessor bajaradigan komandalar, shuningdek, amallar bajarishda foydalanadigan ma‘lumotlar
joylashadi.
Mikroprotsessor ishi xotiradan ma‘lum ketma-ketlikda komanda va ma‘lumotlarni olish, ularni
bajarish bilan belgilanadi.
PKda albatta markaziy protsessor(Central Proccessing Unit-CPU) bo‗lishi kerak, bular barcha
asosiy operatsiyalarni bajaradi. Ko‗pincha PK qo‗shimcha protsessorlar (soprotsessorlar) bilan
ta‘minlangan. Ular mahsus funktsiyalarning unumdor ishlashi uchun kerak. Qo‗zg‗aluvchi nuqtali
formatdagi raqamli ma‘lumotlarni qayta ishlash uchun matematik soprotsessor, grafik tasvirlarni qayta
ishlovchi grafik soprotsessor, periferiya qurilmalri bilan o‗zaro faoliyat ko‗rsatuvchi kiritish-chiqarish
soprotsessori shu jumladan.
Protsessorning asosiy parametrlari quyidagilardan iborat:
Takt chastotasi;
Razryadlilik;
Ishchi quvvati;
Takt chastotasini tubdan oshirish koeffitsienti;
KESH xotira hajmi.
Takt chastotasi
. Birlik vaqt ichida protsessorning elementar operatsiyalar sonini takt chastotasi
belgilaydi. Zamonaviy protsessorlarda takt chastotasi Mglarda(1Gts bir sekund davomida bir
operatsiyani bajarishni bildiradi, 1MGts=106Gts) o‗lchanadi.
Protsessorning takt chastotasi qancha ko‗p bo‗lsa, uning unumdorligi shuncha ko‗p bo‗ladi.
Birinchi mikroprotsessorlar 4.77Mgts chastotasida ishlagan bo‗lsa, hozirgilarining ishchi
chastotasi 2GGts dan(1GGts=103Mgts) oshadi.
Zamonaviy kompyuter IBM PC shaxsiy kompyuterlarining ba‘zi bir xarakteristikalari 3-jadvalda
berilgan.
Razryadlilik.
Mikroprotsessorning razryadliligi, u bir takt davomida o‗zining registrlarida
nechta bit qabul qilishi va qayta ishlashi mumkinligini ko‗rsatadi.
Mikroprotsessor razryadliligi komandali shina razryadliligi bilan belgilanadi, YA‘ni shinadagi
uzatuvchilar(provodniklar) soniga bog‗liq, ulardan aslida komandalar uzatiladi. Zamonaviy Intel
oilasiga mansub protsessorlar 32-razryadlidir.
Ishchi quvvati
. Mikroprotsessor ishchi quvvatini sistemali(ona) plata ta‘minlaydi. SHuning
uchun turli markadagi protsessorlarga turli sistemali plata javob beradi. Protsessorlarning ishchi
quvvati 3V dan oshmaydi.
