Ўзг. Бет
т
Ҳужжат №
Имзо
Сана
Бет
2. ASOSIY KISM
2.1. XOM ASHYONI MAYDALASH VA TARKIBIY QISMLARGA
AJRATISH UCHUN ISHLATILADIGAN MASHINALAR
Meva-sabzavotlarni bir necha bo„laklarga ajratish -
to„g„rash deyiladi. Agar
maydalanayotgan meva va sabzavotlarning shakli va yuza
qismi maxsus talablarga
javob bermaydigan bo„lsa, bu holda ular yanchib maydalanadi bu -
maydalash
jarayoni deyiladi. Maydalash jarayonida mahsulotning deformatsiyalanishi sodir
bo„ladi. Mustahkamlik nazariyasiga mos ravishda deformatsiyaning
absolyut ishi
(Joul) quyidagicha aniqlanadi:
E
V
А
2
2
,
bu yerda,
- kuchlanish, Pa; Е - birinchi toifadagi mustahkamlik moduli, Pa; V -
deformatsiyalanadigan material hajmi, m
3
.
Buzilishgacha materialning deformatsiya ishi
material uchun strukturaviy-
mexanik xossalarini xarakterlovchi doimiy kattalik hisoblanadi. Eksperimental yo„l
bilan 1 kg pomidorni maydalash uchun - 0,8-1,0 kJ, 1 kg olma uchun - 1,25-1,5 kJ
energiya sarflanadi.
Maydalashni solishtirma yuzaning kattalanish jarayoni sifatida kuzatish
mumkin va materialning maydalanganlik darajasining holatini solishtirma yuza
o„lchamlarini xarakterlash maqsadlidir. D diametrli shar uchun solishtirma yuza (sm
-
1
) quyidagicha topiladi:
D
D
D
V
S
S
c
6
6
1
3
2
,
Bu yerdan solishtirma yuza materialning chiziqli o„lchamiga
teskari
proporsionalligini ko„rish mumkin.
Ўзг. Бет
т
Ҳужжат №
Имзо
Сана
Бет
Real tizimlar har xil o„lchamdagi qismlardan (bo„laklardan) iborat. Polidispers
tizimlar disperslikning o„rtacha darajasini aniqlash uchun hamma qismlar hajmining
yig„indisi topiladi va qismlar sonini (n) bilib, disperslik darajasi aniqlanadi:
3
0
)
(
3
4
1
х
ўр
dx
х
n
r
,
bu yerda,
x
dx
x
0
)
(
- 0 dan x – gacha o„lchamdagi hamma qismlar hajmining
yig„indisi.
Real tizimlar nafaqat polidispers bo„libgina qolmay, turli xil shakldagi: sferik,
kub, plastinali va boshqa qismlardan ham iborat.
Amaliyotda dag„al maydalashda qismlarning o„lchamlari tadqiq qilinayotgan
material qismlarining to„r teshiklaridan o„tgan o„lchamlariga teng deb qabul qilinadi.
Qismlarning o„lchamlarini sedimentatsiyalash tezligi bo„yicha aniqlash usullari keng
qo„llanilmoqda.
Mevalarning maydalanganlik darajasi sharbat (davomiyligi,
sharbat chiqishi,
aralashmalar miqdori va boshqalar) ishlab chiqarish jarayonlariga ta‟sir etadi. Kichik
qismlarning miqdoriy qiymati katta bo„lganda sharbatni etidan tozalash qiyin
kechadi.
Mexanik maydalashni maydalash yoki kesish orqali amalga oshirish mumkin.
Agar maydalanayotgan mahsulotning aniq shakli tekis yuzali bo„lishi uchun u
holda kesish usuli bilan pichoq yordamida bo„laklarga ajratiladi. Maydalangan
bo„lakchalarning o„lcham kattaligi 75-150 mkm bo„lishi kerak.
Bu mashinalar
sifatida gomogenizatorlar, dezintegratorlar va artib (qirib)
tozalash mashinalari ishlatiladi.
