Bog'liq Moliya-bozori-va-moliyaviy-texnologiyalar-26.01.2022
3. VaR ( Value at Risk) ga 48 asoslangan hisoblash uslubiyoti. 1990-
yillar yarmidan to hozirgi kunga qadar yirik xalqaro banklar va
regulyatorlar boshchiligida deyarli barcha moliyaviy institutlar risk
metrikasi
49
sifatida VaR (Value at Risk – riskning qiymatdagi oʻlchovi,
risk ostidagi qiymat yoki riskning qiymati)dan foydalanishadi. VaRning
bunday umumqabul qilinishi koʻplab munozaralarga sabab boʻldi. Aksar
olimlar metrika subadditiv boʻlmagani, yaʼni divesifikatsiya
tamoyillariga va bundan kelib chiqib zamonaviy portfel nazariyasi
asoslariga teskari boʻlishi sababli, unga qarshi chiqishdi. (munozara
boʻyicha maʼlumotni Szegö (2004) ilmiy ishida koʻrsa boʻladi)
VaR koʻrsatkichi maʼlum shartlar ostida
t vaqt oraligʻida
investorning maksimal yoʻqotishlarini ifodalaydi
. 50
Rasman bu
koʻrsatkich t davr uchun va berilgan α aniqlik darajasi bilan maʼlum
aktiv yoki aktivlar portfeliga egalik qilishdan kutilayotgan maksimal
yoʻqotishlar VaR qiymatidan oshmaslik ehtimolligi α-ga teng boʻlgan
qiymatni baholaydi. Boshqacha aytganda, α ehtimollik bilan
V t aktiv
(portfel
) qiymatit vaqtda oʻzining
V 0 dastlabki qiymatidan
[0; t] davr
oraligʻida
VaRdan ortmaydigan qiymatga ogʻmaydi
: .
Agar, ehtimollik
VaRdan ortiq holda zarar koʻrish ehtimolligi 1–α
ga teng boʻladi:
.
Eʼtibor qilsak, matematik nuqtai nazardan
VaR koʻrsatkichi α
tartibdagi tasodifiy ifoda taqsimotining kvantili hisoblanadi. Umumiy
holatda F(x) uzluksiz taqsimot funksiyasiga ega tasodifiy Xning α
tartibdagi kvantili (quantil) deb
ni qanoatlantiradigan shunday
qiymatki, u uchun hodisaning ehtimolligi α ga teng boʻladi:
Economic Association, № 12, 2011], URL: http://www.forecast.ru/_ARCHIVE/Analitics/EcoAs/CMASF12-
2011.pdf
48
VaR ko‘rsatkichi Bazel qo‘mitasi, Xalqaro svop va hosilaviy instrumentlar assotsiatsiyasi, AQSH milliy
sug‘urtachilar assotsiatsiyasi tomonidan tartibga solish instrumenti sifatida foydalanish uchun tavsiya etilgan. .
49
Bozor risk metrikasi – bu portfel kelgusi qiymatining noaniqligini o‘lchash mezoni, ya’ni portfel daromadi
(foyda yoki zarar)ning noaniqligini hisoblash o‘lchov birligi hisoblanadi. Uning bosh maqsadi – kutilayotgan
(muljallangan) qiymatdan chetlanishlar ehtimolligini aniqlash hisoblanadi.
50
Crouhu M., Galai D., Mark R. Risk management. – N.Y.: McGraw Hill, 2001
179
Quyidagi jadvalda oʻrta qiymatdan chetlanish ehtimolliklariga mos
keluvchi, standart chetlanishlar sonda ifodalangan normal taqsimot
kvantillari keltirilgan.
11.2-jadval
