1-rasm. Plastmassalarni cho’zilishga sinashda ishlatiladigan namuna turlari.
Uzish mashinalarining cho’zish tezligi har xil bo’lib, odatda u plastmassalar
uchun 10...20 mm/min ni tashkil etadi. Ularning aniq qiymati
tegishli plastmassalar
uchun standart va texnik shartlarda keltiriladi.
Ishni bajarish tartibi. Sinash ishlari xona xaroratida olib boriladi. Namunalar
soni bir xil materialdan beshtadan kam bo’lmasligi kerak. Sinashdan avval
cho’ziladigan namuna ish qismining qalinligi va eni o’lchanadi va uning ko’ndalang
kesim yuzi aniqlanadi. O’lchash namunaning kamida uchta joyidan 0,01 mm
aniqlikkacha bajariladi. So’ngra sinalayotgan namuna
mashina tutqichlari orasiga
mahkamlanadi. Sinash vaqtida mashina tutqichlaridan biri qo’zg’almas bo’ladi.
Odatda, uzish mashinalarining yuqorigi tutqichi qo’zg’almas, pastki tutqichi esa
qo’zg’aluvchan bo’ladi. Qisqichlar orasiga namuna o’rnatilgandan keyin unga noldan
namuna uzuvchi kuch hosil bo’lguncha asta – sekin
oshib boradigan kuch tahsir
ettiriladi. Keyin mashina shkalasidan namuna uzilgan vaqtdagi kuch miqdori N
(nyuton) hisobida belgilab olinadi.
Bundan tashqari plyonkali materiallar uchun
uzilish vaqtiga qadar uning
qanchalik cho’zilganligi ham belgilab olinadi.
Hisoblash. Cho’zilishdagi uzuvchi kuchlanish σ
cho’z
va cho’zilishdagi oqish
chegarasi σ
cho’z. oq
– quyidagi formulalar orqali topiladi:
h
b
Р
чуз
Р
;
MPa
h
b
Р
ок
чуз
Р
Т
.
; MPa
Bu yerda: R
r
–
namuna uzilgan vaqtdagi kuch, N; R
TR
– oqish chegarasi
boshlanishidagi kuch, N; b –
namuna ish qismiining eni, sm; h – namuna ish
qismining qalinligi, sm.
Natija sifatida beshta tekshirishning o’rtacha arifmetik qiymati olinadi. Namunaning
uzilish vaqtidagi nisbiy uzayishi (ε
cho’z
) va oqish chegarasiga
mos kelgan nisbiy
uzayishi (ε
cho’z.oq
) quyidagi formulalardan topiladi:
;
100
0
l
L
chuz
chuz
