9
PIRLS: boshlang‘ich sinfda o‘quvchilarning matnni o‘qish va tushunish
darajalari sifatini baholab beruvchi xalqaro baholash dasturi
Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Ta’lim sifatini
nazorat qilish davlat
inspeksiyasi boshlig‘i Ulug‘bek Tashkenbayev hamda Ta’lim yutuqlarini
baholash xalqaro assotsiatsiyasi (IEA – International Association for the
Evaluation of Educational Achiyevement)ning Amsterdamdagi direktori Andrea
Netton o‘rtasida O‘zbekistonning PIRLS-2021 baholash tizimida ishtirok etishi
yuzasidan 25-yanvar kuni ilk rasmiy uchrashuv tashkil qilindi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Ta’lim
sifatini
nazorat qilish davlat inspeksiyasi tomonidan xalqaro baholash tadqiqotlar,
jumladan, OECD tashkiloti bilan PISA-2021 xalqaro baholash tadqiqotlarida
ishtirok etish bo‘yicha kelishuvga erishilgan edi.
PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study — xalqaro o‘qish
savodxonligini o‘rganishdagi yuksalish) — bu turli mamlakatlarda boshlang‘ich
sinfda tahsil oluvchi o‘quvchi yoshlarning matnni o‘qish va tushunish darajalari
sifatini baholab beruvchi xalqaro baholash tizimidir.
Ushbu sinov turi har 5 yilda
bir marta o‘tkazishga mo‘ljallangan bo‘lib, uning oxirgi 2016-yilgi tadqiqotlari
natijalariga ko‘ra Rossiya Federatsiyasi yetakchilik qilmoqda.
Ta’lim yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasi butun dunyo bo‘ylab
ta’limni baholash, tushunish va yaxshilash bo‘yicha
ish olib boradigan milliy
tadqiqot institutlari, tadqiqot agentliklari, olimlar va tahlilchilarning xalqaro
hamkoridir. Mazkur notijorat va mustaqil tashkilot tarmog‘ida 60 dan ziyod
mamlakatlar hamda 100 dan ortiq ta’lim muassasalari ishtirok etmoqda. 1958-
yildan buyon IEA o‘quvchilarning
matematika, tabiiy fanlar hamda o‘qish
salohiyati bo‘yicha savodxonliklarini baholash jarayonida ta’lim tizimidagi
kamchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha chora-tadbirlar hamda maqbul tavsiyalar
yaratishi bilan boshqa xalqaro tashkilotlardan ajralib turadi.
10
25-yanvardagi
uchrashuvda
PIRLS
dasturining
2021-yil
uchun
mo‘ljallangan tadqiqotlarida O‘zbekistonning ishtirok etishi tashabbusi IEA
tashkiloti tomonidan katta olqishlar bilan qarshi olindi va tashkilot tomonidan
barcha kerakli yordam va tavsiyalar berilishi ta’kidlandi. Shuningdek, yig‘ilishda
PIRLS-2021 tadqiqotlarida ishtirok etish bilan bog‘liq
tashkiliy masalalar, ya’ni
ishtirok etish shartlari, tadqiqotlarni amalga oshirish bosqichlari, tadqiqotlarning
samarali tashkil etishiga qaratilgan yo‘riqnomalar va boshqa ko‘plab vazifalar
atroflicha muhokama qilindi.
PIRLS tadqiqotlari doirasida turli ta’lim tizimiga ega bo‘lgan davlatlar
4-sinf bituvchilarining o‘qish sifati va o‘qilgan
matnni tushunish darajasi
o‘rganiladi. Bu tadqiqotlarga 4-sinf o‘quvchilarining tanlanishi shu bilan
e’tiborliki, aynan o‘qishning to‘rtinchi yilida o‘quvchilar o‘qishning yuqori
darajasiga ega bo‘lishi, ularning keyingi ta’limda bilimni egallash
qobiliyatini shakllantirish va shu orqali hozirgi zamonga muvaffaqiyatli
moslashuviga yordam beradi. Ko‘pchilik davlatlarda bolalar 6
yoshdan
maktabda o‘qishni boshlashadi. Ammo Angliya va Yangi Zelandiyada ta’lim 5
yoshdan boshlanadi. Shuning uchun, loyihada 4-sinfdan emas 5-sinfdan
o‘quvchilar ishtirok etishadi. O‘qish va matnni tushunish sifati
tekshiriladigan o‘quvchilarning yoshi 10,5 yoshni tashkil etadi. Sharq
mamlakatlarida bolalar 7 yoshdan o‘qishni boshlagani uchun ulardan 10,7-
10,9 yoshdagi o‘quvchilar tadqiqotda ishtirok etishadi.
