157
Xona о‘simliklari.
Yovvoyi о‘t urug‘li va sporali о‘simliklar.
Vegetativ usulda kо‘payadigan madaniy va yovvoyi о‘simliklar.
Daraxt va butalarning shoxlari.
Xona о‘simliklari tirik burchakning asosiy qismini tashkil etadi.
Burchakdagi о‘simliklarga birgina emas, balki bir necha tajribalar
qо‘yish imkonini beradigan vakillarini olingani ma’qul. Besh-о‘nta
shunday о‘simliklar kо‘p joy egallamagan
holda botanika va umumiy
biologiya kurslaridan mashg‘ulotlarini material bilan ta’minlaydi.
Bularga quyidagi xona о‘simliklari: kaktus geran, tradeskansiya,
begoniya, kolonxoe, elodeyalar kiradi.
Xona
о‘simliklaridan
turli
xil
tajribalarda
foydalanish
mumkinligini quyidagi misolda ishonch hosil qilish mumkin.
Tradeskansiya о‘simligini quyidagi maqsadda:
changdon ipchalari va
chang
donachalaridan
preparat
tayyorlash;
sitoplazmaning
harakatlanishi; qо‘shimcha ildizlarni paydo bо‘lishi; qalamchalarning
tez ildiz olish; parxishlash,
payvandlash; quruqlik о‘simliklarining suv
о‘simligiga aylanish kabi maqsadlar uchun foydalanish mumkin.
Tirik burchakda biologik xususiyatlarini о‘rganish uzoq vaqt
diqqat bilan kuzatishlar olib borishini va tajribalar qо‘yishni talab
qiluvchi yovvoyi о‘simliklar ham bо‘lishi zarur. Bunday о‘simliklarni
ekskursiya vaqtida tuprog‘i bilan kovlab olinib, kichikroq gultuvaklarga
о‘tqaziladi.
Tirik burchakdagi har bir о‘simlikning yorug‘likka,
issiqlikka va
namlikka
bо‘lgan
munosabatini
hisobga
olgan
holda
joylashtiriladi.Sо‘ngra ekologik guruhlar tashkil qiladilar va ularni tirik
burchakda muayyan sistemada taqsimlaydilar.
Masalan:
Quruqlikda о‘sadigan о‘simliklar kserofitlarga kaktus, aloe, agava.
Nam joyda о‘sadigan gigrofitlarga – tradeskansiya, begoniya,
qirqquloq, qirqbо‘g‘in, yо‘sin.
Namligi о‘rtacha bо‘lgan joyda о‘sadigan о‘simliklar fikus, limon,
yovvoyi о‘simliklar yertut, primula.
158
Tirik burchakdagi о‘simliklarni geografik
guruhlarga taqsimlash
mumkin.
Tropik о‘simliklar: kaktus, agava, aloe, begoniya tradeskansiya,
fikus.
Subtropik о‘simliklar: limon, apelsin, tolgul.
Mо‘tadil mintaqa о‘simliklari: primula, pechakgul.
Mahalliy о‘simliklar: yovvoyi va madaniylari.
Tajriba uchun ekilgan о‘simliklarni alohida joyga qо‘yilishi kerak.
Ekologik jihatdan yaqin bо‘lgan bir nechta о‘simliklar bir-biriga yaqin
ekiladi. Natijada chо‘l, tropik о‘rmon kabi “biogeotsenozlar”
tashkil
etiladi. Tirik burchakdagi har bir о‘simlikda nomi yozilgan etiketka va
qisqacha xarakteristikali pasporti bо‘lishi kerak. ¡simlik ta’riflangan, har
bir
о‘simlik tо‘g‘risida tavsiya etilgan kitoblarni kо‘rsatgan
pasportlardan tirik burchakdagi о‘simliklar kartotekasi tuziladi.
Kartoteka о‘simlikni parvarish qiluvchilarga hamda u bilan tanishishni
hoxlovchilarga tushunarli bo’lishi kerak.
