|
O‘zbekiston tarixi (XIX asrning ikkinchI yARmI – XX asr boshlari)
Pdf ko'rish
|
| bet | 114/142 | | Sana | 16.02.2024 | | Hajmi | 6,21 Mb. | | #157847 |
Bog'liq ozbekiston tarixi 9 uzb (1)O‘zingizni sinang!
Solg‘ut – ...
Cho‘p puli – ...
Afanak puli – ...
Qarzdor dehqonlar ...
XIX asr oxiri – XX asr boshlarida uy hunar mand-
chilik ishlab chiqarishi hanuz saqlanib ke la yot gan
edi. Unda ip yigirish va to‘quvchilik, oyoq kiyimlar,
gilamlar, kigizlar va hokazolar tayyorlanardi. Har bir dehqon xo‘jaligi yor-
damchi daromad manbayi bo‘lgan uy hunarmandchiligi bilan shug‘ullanar
edi. Deyarli har bir qishloqda ko‘nchi, etikchi, bo‘zchi, bo‘yoqchi, juvoz-
chi va boshqalar faoliyat ko‘rsatishgan. Hunar mandlar o‘z hamqishloqlari-
dan buyurtmalar olib ishlashar va tayyorlangan buyumlari uchu n natura
tarzida, mahsulot yoki pul bilan haq olishardi. Ulardan ba’zilari bevosita
mahalliy bozorlardagi usta xonalarda mehnat qilishardi.
O‘rta Osiyoning Rossiya, qozoq juzlari, Kavkaz, Eron bilan savdo mu-
nosabatlari rivojlanishi ichki savdo-sotiqni jonlantirdi. Bozor munosabatlari-
ning rivojlanishi tovar-pul munosabatlarining shitob bilan o‘sishiga imko-
niyat yaratdi. Shaharlarning qishloqlarga nisbatan jadal rivojlanishi yangi
shahar larni vujudga keltirdi va eskilarining rivojlanish jarayonini tezlashtir-
di. Bu mamlakat iqtisodiy hayotida shaharlarning ahamiyati ortishiga olib
keldi. XX asr boshlariga kelib Xiva, Yangi Urganch, Qo‘ng‘irot, Toshho-
vuz, Gurlan singari shaharlar ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy markazlarga
aylandi. Bog‘ot, Mo‘ynoq, Taxta singari yangi shaharlar vujudga keldi.
Ushbu shaharlarda mahalliy va Rossiya qo‘shma korxonalarining
idora lari, sanoat korxonalari joylashgan edi. Masalan, Yangi Urganch
shahrida o‘n bitta paxta tozalash zavodi (ulardan oltitasi mahalliy tad-
birkorlarga tegishli edi), ikkita yog‘ zavodi, sovun va ko‘n zavodi, bit-
ta tegirmon bo‘lgan. Bundan tashqari Yangi Urganchda Rossiya–Osiyo
va Sibir savdo bankining bo‘limlari, pochta-telegraf idorasi, komission
va sug‘urta jamiyatlarining vakolatxonalari ochilgan edi. Gurlanda ham
rossiyaliklarga, ham mahalliy sarmoyadorlarga tegishli kapital jamlangan
edi. Bu shaharda, asosan, paxtani tashib ketish bilan shug‘ullangan Rossi-
ya savdogarlarining 10 ta idorasi va mahalliy tadbirkorlar – aka-uka Riza-
yevlar, P. A. Manui lov, S. Maxsum, S. Tojiniyozov, T. Solijonov va bosh-
qalarning jami 9 ta paxta tozalash zavodlari joylashgandi. 1909-yilga kelib
Xiva xonligida 81 ta sanoat korxonasi ishlayotgan edi. Sanoat shakllanishi
1910–1915-yillarda yanada jadallashib, kerosin va neft bilan ishlaydigan
40 ta sanoat korxonasi barpo etildi.
|
| |
