22
Rossiya imperatori Aleksandr II (1855–1881)
ning 1859-yilda Qo‘qon xonligini bosib olish -
ning davom ettirilishi to‘g‘risidagi ko‘rsatmasi-
dan so‘ng harbiy harakatlar kuchaydi. Buning
uchun,
eng avvalo, xonlikning Toshkent shahri
bosib olinishi zarur edi.
Toshkentni bosib olishda Oqmachit qal’asi harbiy harakatlarning
tayan chiga aylandi. Podsho qo‘shinlarining Oqmachit qal’asini
bosib
olish borasi dagi dastlabki harakatlari (1852-yil) mag‘lubiyatga uchra-
gach, 1853-yilda uni egallash uchun ikkinchi marta hujum boshlanadi.
3 mingdan ortiq kishidan iborat harbiy qo‘shinga 400 kishidan iborat
qal’a himoyachilari 20 kun davomida qarshilik ko‘rsatdi.
Dushman to-
monga nisbatan soni juda oz bo‘lgan, qurshovda qolgan qal’a himoya-
chilari oxirgi imkoniyatlari qolgunicha jang qildilar. Kuchlar notengligi
oqibatida podsho hukumati qo‘shinlari tomonidan qal’a egallanadi. Ke-
yinchalik bu qal’a harbiy harakatlar uchun tayanch punktga aylandi va
unga
Perovskiy forti deb nom berildi.
N. Veryovkin va M. Chernyayevlarning 1864-yilda
uch mingdan
ko‘p roq qo‘shini ikki yo‘nalishda: biri Perovskiy fortidan (Orenburg to-
mondan), boshqasi esa Verniy (Almati) shahri tomondan Toshkentni bo-
sib olish uchu n yo‘lga chiqdi. 4-iyunda M. Chernyayev boshchiligidagi
qo‘shin Talas daryosining chap sohilidagi Avliyoota (hozirgi Taroz shah-
ri)ni bosib oldi. Turkiston va Chimkent shaharlari mudofaasiga rahbarlik
qilishga Qo‘qon xoni tomonidan amirlashkar Aliquli (Alimqul) yuborildi.
N. Veryovkin, agar Turkiston himoyachilari tas lim bo‘lmasa, shaharni
yalpi o‘qqa tutib, barchani qirib tashlashini, Amir Temur tomonidan Ah-
mad Yassaviy sharafiga qurilgan maqbarani
ham yakson qilishini ulti-
matum tarzida qo‘ydi. Natijada Aliquli o‘z qo‘shinini Turkistondan olib
chiqib, Chimkent mudo faasi uchun che kindi. Uch kunlik jangdan so‘ng,
12-iyul kuni N. Veryovkin otryadi
Qo‘qon xonligiga qarashli Turkiston
shahrini bosib oldi va 20 kilometrlik
qal’a de vori bilan o‘ralgan Toshkentni
bosib olishga tayyorgarlik ko‘ra bosh-
ladi.
Bu harbiy harakatlarga M. Chernya-
yev qo‘mondon etib tayinlandi. 1864-
yil kuzida
Chimkent shahri egallanib,
