Vositachilik, yo‘naltirilgan ustida muammolar
(muammo-
ni hal qilish yoki yo‘naltirilgan yondashuv)
Ushbu yondashuvning asosiy xususiyati – bu pozitsiyalarga
emas, balki odamlarning manfaatlariga e’tibor berishdir: posit-
siya - bu konflikt natijasi bo‘lib, uni partiya eng maqbul deb
e’lon qiladi; manfaatlar - qondirilishi yoki erishilishi kerak
bo‘lgan maqsad. Ushbu yondashuvda vositachi avval tomonlarni
o‘z pozitsiyalarini bayon etishga taklif qiladi va shundan keyin-
gina tomonlarning umumiy manfaatlari va ehtiyojlari borligini
tan olishga yordam beradi.
Transformatsion vositachilik
( transformatsion yondashuv).
Ushbu yondashuv ishtirokchilarga mediator ularga rioya qilgan
holda (va aksincha, ishtirokchilar vositachining ko‘rsatmalariga
amal qilganda emas) vositachilik jarayonini aniqlashga imkon
186
beradi. Bunday holda asosiy e’tibor tomonlarning muloqotiga qara-
tilib, ularga nima bo‘layotganiga yangicha nazar bilan qarash va
uni nafaqat aqllari bilan, balki qalbi bilan anglash imkoniyatini
beradi. Bu yerda eshitish va eshitishning asosiy tarkibiy qismlari
keltirilgan : bu konflikt ishtirokchilariga qandaydir «konvertatsiya»
dan o‘tishga va o‘z navbatida bir-birlarining ehtiyojlarini tan
olishga yordam beradigan va ko‘proq javob beradigan tushunchaga
erishishga yordam beradi.
Hikoya vositachilik
( hikoyaviy yondashuv ).
Hikoyaviy yondashuv vositachilar va nizo ishtirokchilari dia-
log davomida bir-birlariga doimiy ta’sir o‘tkazadi, degan ishon-
chga asoslanadi, ya’ni jarayonning o‘zi ishtirokchilar sodir bo‘la-
yotgan voqealarga o‘zlarining qarashlarini bayon qilgan jara-
yonga o‘xshaydi.
Ekotizim yoki oilaga yo‘naltirilgan vositachilik
(ekoti-
zim yoki oilaga yo‘naltirilgan yondashuv).
Meditatsiyaga bo‘lgan ushbu yondashuv oilaviy ziddiyatlarni
hal qilish uchun juda mos keladi, chunki bunday ziddiyatlarni hal
qilishning asosiy vazifasi oilalarga kelgusi o‘zgarishlarni yen-
gishga va o‘z farzandlari bilan normal munosabatlarni saqlashga
yordam berishdir. Ushbu yondashuv madaniyatlararo to‘qna-
shuvlar va turli avlod vakillari o‘rtasidagi nizolarga nisbatan ham
qo‘llaniladi.
Meditatsiya
(Tushunishga asoslangan yondashuv).
Ushbu yondashuvning asosiy maqsadi nizoni tushunish yo‘li
bilan hal qilishdir, chunki tomonlarning o‘z istiqbollari, ustuvor-
liklari va manfaatlarini, shuningdek, boshqa barcha tomonlarning
istiqbollari, ustuvorliklari va manfaatlarini chuqurroq anglashlari
ularni birgalikda harakat qilishga qodir qiladi. Ular o‘rtasida
paydo bo‘lgan ziddiyatni yengib o‘tish. Ushbu yondashuvda to-
monlarning ular qabul qilgan qarorlar uchun javobgarligi asosiy
ahamiyatga ega. Ushbu yondashuv nizoning mohiyatini to‘liq
anglagan va yechim topish uchun eng yaxshi imkoniyatlarga ega
bo‘lgan mutaxassislar emas, balki ishtirokchilarning o‘zlari deb
o‘ylashadi.
|
