partiyalar tayyorlashni boshlash va aqliy hujumni o‘tkazish.
188
Mediator (mediator) - qarama-qarshi tomonlarga mavjud
nizoni hal qilishda yordam beradigan uchinchi betaraf, mustaqil
tomon bo‘lgan shaxs yoki odamlar guruhi. Ba’zi mediatsiya
maktablarida mediator faolroq rol o‘ynashi mumkin, boshqalarda
mediatorning roli asosan fasilitatsiyaga kamayadi.
Mediator uchun Yevropa Axloqiy Kodeksi (
Engl. Yevropa kodeksining o‘zini tutish uchun Mediators ) Yevropa Komissiyasi -
qo‘llab-quvvatlash bilan professional mediatorlar bir guruhi tomo-
nidan ishlab chiqilgan vositachilar axloqiy qoidalari majmui. 2004
yil 2 iyulda Bryusselda bo‘lib o‘tgan Evropa komissiyasining
konferentsiyasida qabul qilingan va professional mediatorlar va
vositachilikka qiziquvchilar tomonidan ma’qullangan. Ushbu Ko-
deksda har qanday mediator ixtiyoriy ravishda va o‘z javobgarligi
ostida qo‘shilishi mumkin bo‘lgan bir qator prinsiplar belgilan-
gan. Kodeks fuqarolik va tijorat masalalarida vositachilikning
barcha turlarida qo‘llanilishi uchun mo‘ljallangan. Kodeksga rioya
qilish ayrim kasblarda o‘rnatilgan milliy qonunlar yoki qoidalarga
zid bo‘lmasligi kerak.
Qo‘shma Shtatlardagi vositachilik. Ixtiyoriy mediatorlardan foydalangan holda eksperimental
vositachilik dasturlari Qo‘shma Shtatlarda 1970-yillarning bosh-
larida bir nechta yirik shaharlarda boshlangan. Ular shu qadar
muvaffaqiyatli edilarki, keyingi ikki o‘n yillikda butun mamlakat
bo‘ylab yuzlab boshqa dasturlar amalga oshirildi va vositachilik
amaliyoti hozirda AQShda keng tarqalgan.
Qo‘shma Shtatlardagi sud amaliyoti shundan iboratki, ko‘p-
gina nizolar sud jarayoni boshlangunga qadar ixtiyoriy ravishda
hal qilinadi va sudya sud jarayonini to‘xtatishi va tomonlarga
vositachi bilan ishlashni maslahat berishi mumkin. Iqtisodiyot,
siyosat, biznes sohasidagi vositachilarsiz bu mamlakatda biron
bir jiddiy muzokara jarayoni amalga oshirilmaydi, meditatsiya
muammolarini yorituvchi jurnallar nashr etiladi («Har choraklik
Meditatsiya jurnali»). Meditatsiyaning yangi usullarini ishlab
chiqayotgan nizolarni hal qilish milliy instituti, xususiy va davlat
vositachilik xizmatlari mavjud. Katta ta’sir Amerika arbitraj
189
assotsiatsiyasi bo‘lib, u o‘zining arbitraj qoidalarini qabul qildi
va vositachilik, shu jumladan, ichki nizolarni ko‘rib chiqishdan
foydalanadi.
