Pedagogik texnologiyaning asosiy tamoyillari

Bunday xolatl ar kup xollar da u
K I
t uvchi ning ukuvchiga nisbatan salbiy munosabatda 
bulishiga olib keladi. Bu xol ukuvchining ortikcha xissiyotlarga berilishi, ukuv faoliyatiga 
undovchi ragbatning pasayishi, ukishdan bezishi xamda ukuv predmeti va ukituvchiga nisbatan 
salbiy munosabatda bulishiga sabab buladi. Ukituvchi va ukuvchi orasidagi munosabat 
insonparvarlik mezonlari asosida tashkil etilib, noxush xissiyotlarni bartaraf etishga 
yunaltirilishi lozim. Ukituvchi bilan ukuvchi orasidagi munosabat erishilgan yutuklardan 
zavklanish, ukuv faoliyatiga nisbatan chankoklik bilan intilish xamda birgalikdagi ijodiy
mulokotga chorlashi kerak. Bu esa pedagogik ta’sirni tashkil etish uchun zarur bulgan uzaro 
aloka vositasi, «kuprik» ni vujudga keltiradi. Ta’lim jarayonida ukuvchi shaxsiga nisbatan 
xurmatsizlik bilan yondo
щ
ilganda kuzda tutilgan talabchanlikka, ayniksa, ongli intizomni 
urnatishga erishish mumkin emas. 
Boshka bir tomondan olib karaganda, pedagogik munosabatning tarkibiy kismi bulgan 
mulokot (kommunikativ faoliyat)ni kuyidagi shakllarda tashkil etish mumkin: 
a) pedagogik jarayonni andozalash; 
b) ukuvchilar guruxi bilan mulokotga kirishish; 
v) bevosita mulokot (kommunikativ xamkorlik)ni tashkil etish; 
g) rivojlantiruvchi pedagogik jarayonda mulokot jarayonini boshkarishni tashkil etish; 
d) kuzda tutilgan faoliyatni amalga oshirish jarayonida yuzaga keluvchi mulokot 
tizimining andozasini yaratish. 
Ta’lim —tarbiya ishini tashkil etishda ukituvchi va ukuvchi orasidagi uzaro munosabat va 
mulokotning bir necha turlari (stillari) mavjud. Ukituvchining ukuvchilar jamoasiga nisbatan 
munosabatini sust — ijobiy, barkaror — ijobiy xamda bekaror munosabat tarzida guruxlarga 
ajratish mumkin (5 —shakl). 
Ukuv 
omillarini 
yaratishga 
asoslangan 
pedagogik 
texnologiya 
ukituvchilarning 
ukuvchilarga mulokot asosida ta’sir etish yullarini xam uz ichiga oladi. Keng tarkalgan. metod 
yoki mulokot ta’sirlari kuyidagilardan iborat: ishontirish, isbotli natijalarga asoslanish, 
bevosita xamda bilvosita ta’sir, uz —uzini tarbiyalash va uzaro ta’sir metodlari. 
Pedagogik texnologiyani ukuv jarayoniga faol tadbik etish xisobiga ta’lim jarayonining 
ragbati (motivatsiyasi) kuchaytirilishi mumkin. Ma’lumki, tayyor xolda olingan bilimlar, 
odatda, ularni amaliyotda kullashni kiyinlashtiradi, bu ayniksa, anik masalalarni echishda 
namoyon buladi. Shuning uchun bilim, kunikma va malakalarni uzlashtirishda ukuvchilarning 
bevosita faoliyat kursatishlari talab etiladi. Bu. mu-ammoning echimi boshkaruvga asoslangan 
pedagogik tex — nologiyaning kullanishi bilan boglikdir. 
Ukituvchi va ukuvchilar jamoasi 
urtasidagi munosabat turlari 
Sust —
ijobiy
Barkaror —
ijobiy
Bekaror 
Ukituvchilarning umumii 
xissii — ijobiy xolatdagi
vaziyatlarda ukuvchilar 
jamoasi bilan ijobiy, ammo
faol bulmagan Munosabatni 
tashkil 
etishlari 
bilan 
tavsiflanadi
Ukituvchining ukuvchilarga nisbatan 
barkaror - ijobiy munosabati, ularga 
ramxurlik kursatishi, kiyinchiliklarni 
engishga yordam berish, ular bilan
vazmin va teng oxangda mulokotda
bulishi bilan tavsiflanadi
Bekaror 
xususiyatga 
ega 
munosabat 
ukituvchilarning 
umumii xissiy — ijobiy xolatdagi 
vaziyat larda ukuvchilar nisbatan 
bekdror munosabatda bulishlari 
bilan tavsiflanadi 
5 —shakl. Ukituvchi va ukuvchilar jamoasi urtasidagi munosabat turlari 
Pedagogik texnologiya turlarini tanlash shakllanayotgan bilim, kunikma va malakalar, tashkil 
etilayotgan darslar shakli va kullanilayotgan metodlar xamda metodik usullarning xususiyatiga 
borlik. Masalan, ukuvchilarda ijodiy tafakkurni rivojlantirish, ukuv ma t er i al l ar i ga t a n ki d i y 

yo n d os hi sh ku ni kma s i n i shakllantirish xamda maxsuldor faoliyat turlarini tashkil etish 
bilan bir katorda ularni rivojlantirish uchun darsning an’anaviy shakllari 
(uyrunlashtirilgan darslar) bilan birgalikda konferentsiya darsi, ishchanlik uyinlari, 
integrallashtirilgan (ikki komponentli) darslardan foydalanish lozim. Mazkur vaziyatda
ta’lim metodlari ta’lim maksadi bilan mutanosib (adekvat) bulishi kerak. Chunonchi, 
bilimlarni turli vaziyatlarda kullashga yunaltirilgan topshiriklar, yangi sharoitda faoliyat 
kursatishga undovchi topshiriklarni bajarish, uzlashtirilgan bilimlar asosida sxemalar
tuzish, ularni tasniflash, kiyoslash, izchil tizimga solish, umumlashtirish va boshkalar. 
Etarli daraj adagi ragbat (motivatsiya) xamda ukuvchilar faoliyatini tashkil etish bilan 
xam kuzl a n g a n n a t i j a l a r g a e r i s h i s h k a f o l a t l a n m a y d i . Ta’lim —tarbiya jarayonining 
didaktik nuktai nazardan takomillashuvi fakatgina, ushbu jarayonni tashkil etish va boshkarish 
yullarini turri tanlash bilan ta’ minlanadi . Pedagogi k texnologi yani boshkarish uzida 
kuyidagi ikki yunalishni mujassamlashtiradi: 
1)
faoliyatni boshkarish; 
2)
ukuvchilar jamoasini boshkarish. 
Muayyan pedagogik texnologiyani tanlash uzgaruvchan dars xolatining uzgarishga imkon 
beradi xamda faoliyat maksadiga karab amalga oshiriladi. Shuningdek, variantli tarzda dars 
xolatini uzgartirish choralarini kurishni takozo kiladi. Bu esa, uz navbatida, bilish jarayonini 
boshkarishga kuyilayotgan talab, shuningdek, uzlashtirish, mulokot kilish, faoliyat kursatish 
boskichlarining xususiyati bilan boglikdir. 
Yukorida ta’kidlaganidek, pedagogik texnologiya shaxsini rivojlantirishga imkon 
beradi. 

Download 0,52 Mb.