Xar bir pedagog u faoliyat olib yuritayotgan ta’lim — tarbiya muxitining xususiyatlari, mavjud
ichki va tashki shart — sharoitlarini inobatga olgan xolda muayyan texnologik yondo0guvni amalga oshirish
imkoniyatiga ega.
6. Pedagogyk texnologiya uzida ta’lim, tarbiya va shaxs tarakkiyoti (kamoloti) birligini ifoda
etadi.
Pedagogyk texnologiyaning asosiy maksadi komil shaxsni shakllantirish uchun poydevor bulgan
pedagogik jarayonni takomillashtirish, insonparvarlashtirish, ukuvchining mustakilligini ta’minlash,
ukitish jarayonida texnik vositalar imkoniyatlaridan samarali foydalanishga erishishdan iborat.
Pedagogik texnologiya doirasida kuyidagi vazifalar xal etiladi.
Xar bir fanning uzak (yadro) sanaluvchi ma’lumot (axborot)lariga ega bulib, ular shaxs tomonidan fanlar
ososlarining urganilishi anik mutaxassislik
buyicha mustakil bilim olish, uzlashtirilgan bilimlarni
kengaytirib borish yulida tayanch tushunchalar bulib xizmat kiladi.
Bunday moxiyatli yondoshuv ma’lum yunalish buyicha mutaxassislarni tayyorlash jarayonida
fanlararo alokadorlik xususiyatidan foydalanish imkonini xam beradi. Ukuv fanlarining muayyan
yunalishlar tarzda biriktirilishi shaxe xotirasiga nisbatan zurikishni kamaytiradi,
shuningdek, fikrlash
kuvvatini oshiradi, tafakkurning yuzaga kelishini ta’minlaydi.
XX asrning 80 — yillarida ta’lim jarayonini tashkil etish ukuvchilarga mavjud fanlar soxalari
buyicha oz —ozdan ma’lumot (bilim) berishdan iborat deb talkin etilgan bulsa, 90-yillarda ushbu
jarayonning tashkil etilishi uzlashtirilgan bilimlar negizida muayyan, anik fan buyicha yangi ma’lumot
(bilim)larga ega bulish uchun kulay sharoitni yaratish jarayoni sifatida e’tirof etildi.
Moxiyatli yondoshuv asoslantirish (funddmentallashtirish)ning muxim omili sanaladi. U, shuningdek,
tabiiy, ijtimoiy va gumanitar fanlarni umumlashtirish tarzidagi sinergetik yondoshuvni xam kuzda tut dli.
Madaniyatni anglash (madaniy xayotning rivojlanishiga muvofiklik) tamoyili. Mazkur tamoyil olmon
pedagogi A.Disterveg tomonidan XIX asrda iste’molga
kiritilgan bulib, bugungi kunga kadar xam uz
axamiyatini yukotmagan. Madaniyatni anglash tamoyili ukuvchilarga ijtimoiy jamiyatning madaniy
tarakkiyoti darajasidan kelib chikib ta’lim berilishini nazarda tutadi. Utgan asrda ta’lim samaradorligini
ta’minlovchi etakchi omil sifatida pedagogning bilim darajasi va maxorati e’tirof etilgan bulsa, bugungi
kunda ukituvchining bilimi, saloxiyati xamda maxoratining yukori darajada bulishi bilangina
muvaffakiyatlarni kulga kiritib bulmasligi barchata ayon. Mazkur urinda
zamonaviy fan va texnika
imkoniyatlari, xususan, komp
ь
yuter, mul
ь
timediya vositalari, shuningdek, jamiyatning ijtimoiy va
iktisodiy tarakkiyotining e’tiborga olinishi muxim axamiyat kasb etadi. Endilikda biz mutaxassislarning
«soxa (yoki yunalish)larning
uziga xos jixatlari, bu boradagi nazariy va amaliy bilimlarni chukur
bilishlari, muayyan faoliyatlarni bajara olishlari, belgilangan muddatda anik vazifalarni xal etishga
ulgurishlari xamda ma’lum yutuklarga erisha olishlari»
ROYASI
etakchi urin tutuvchi bozor munosabatlari
sharoitiga tayyorlay olishimiz lozim.
Ta’lim mazmunini insonparvarlashtirish va insoniylashtirish tamoyili. Tilga olingan xar ikki tushuncha
xam luraviy jixatdan (yunoncha humanus — insoniylik, humanitas — insoniyat), bir uzakka ega bulsa—da
;
ularning xar biri uziga xos ma’nolarni ifodalaydi. Insonparvarlashtirish ta’lim muassasalarida urganiladigan
fanlar sirasiga ijtimoiy fanlar (tarix,
madaniyatshunoslik, sotsiologiya, psixologiya, filologiya va
boshkalar)ning kiritilishini, insoniylashtirish tushunchasi esa shaxs va uning
faoliyatiga nisbatan ijobiy
yondoshuvni anglatadi. Boshkacha aytganda, insonparvarlashtirish — bu inson va jamiyat urtasida yuzaga
keluvchi munosabatlar jarayonida inson omili, uning kadr —kimmati, sha’ni, or —nomusi, xukuk va
burchlarini xurmatlashga asoslanuvchi faoliyatni tashkil etish jarayoni bulsa, insoniylashtirish «barcha
sharoitlar inson va uning kamoloti (tarakkiyoti) uchun» degan goya asosida tashkil etiluvchi faoliyat
jarayoni sanaladi.
Ta’lim jarayonini loyixalashtirishda xar bir ukituvchi ushbu tamoyilga kat’iy amal
kilishi lozim
yoki uz mutaxassisligiga oid muammolarni xal etishda uni jamiyat manfaatlari bilan uyrun bulishiga
e’tibor berishi maksadga muvofikdir. Endilikda pedagog ukuvchilar faoliyatini avtoritar (yakka xokimlik)
tarzida boshkarmay, balki ta’limiy xamkorlik goyalariga sodiklik asosida ta’lim jarayonini insoniylashtiradi
yoki boshkacha aytsak, ta’limni insoniylashtirish tamoyiliga amal kilinishini ta’minlaidi. Ushbu
xolat uz navbatida yuksak ma’naviyatli shaxsning shakllanishiga olib keladi.
