|
Pedagogika 017, 6-son Bosh muharrirBog'liq 4979 197 2017. 6-sonPEDAGOGIKA
2017, 6-son
38
tasavvurlaridan voz kechgan. U statistik nazariyaning barcha sistemalar uchun
umumiy bo‘lgan prinsiplarini yaratgan.
Gibbs metodi sistemaning mikroskopik xossalarini, uni makroskopik
ifodalashga munosabatini har tomonlama tadqiq qilishga va bu munosabat
uchun aniq ifodalar topishga imkon yaratgan. Gibbs bunday masalalarni hal
qilishda sistema holatining ehtimolligi tushunchasi katta rol o‘ynashini aniqlagan.
Aynan Gibbs tomonidan Bolsmanning statistik konsepsiyasi qat’iy izchil fizik
nazariya ‒ statistik fizikaga aylantirilgan.
Gibbs Klauzius, Maksvell va Bolsmanlarning molekular-kinetik nazariyada
statistik tasavvurlarni rivojlantirishga qo‘shgan hissasini ta’kidlab, ularning ishlari
asosida yaratilgan statistik fizika katta ahamiyatga ega bo‘lganligi aytilgan.
Statistik fizika tarixan o‘zining yaratilishiga ko‘ra, termodinamika sohasidagi
tadqiqotlarga qaram bo‘lishiga qaramasdan, u o‘zining ixchamligi va
prinsiplarining soddaligi bilan mustaqil rivojlanishga har tomonlama qodir,
chunki u termodinamikaga butunlay yot bo‘lgan sohalardagi eski haqiqatlarni
yoritadi va yangi natijalarga olib keladi. Bundan tashqari, fizikada bu sohaning
mustaqil yaratilishi molekular fizika va ratsional termodinamikani o‘rganish
uchun eng yaxshi asosni tashkil qiladi.
Gibbs termodinamikaning rivojlanishiga ham katta hissa qo‘shgani, uni
chuqur bilgani va tushungani uchun statistik metodda asosiy rol o‘ynaydigan
taqsimot funksiyalarini topgan. Ular mikrokanonik, kanonik va katta kanonik
taqsimot funksiyalardir. Ushbu masalalar statistik fizikani o‘qitish metodikasida
muhim o‘rin tutadi.
Jumladan, mikrokanonik taqsimot yakkalangan sistemaga, ya’ni tashqi
muhit bilan ham energiya, ham zarralar
almashmaydigan sistemaga taalluqli bo‘lib, uning
taqsimot funksiyasi ifodasi f(E) = 𝛿( E - 𝐸
0
) bo ‘lib,
ya’ni Dirakning delta funksiyasi orqali reallashadi.
Agar ushbu funksiyaning grafigi chizilsa, (1-rasm) u
quyidagi
ko‘rinishda
bo‘ladi:
sistemaning
energiyasi 𝐸
0
ga yaqin bo‘lsa, taqsimot funksiya
cheksiz katta, undan tashqarida esa 0 ga teng
bo‘ladi, ammo ushbu funksiyadan amalda
foydalanish matematik nuqtayi nazardan noqulay, chunki u maxsus funksiyadan
1-rasm
f
E
0
E
|
| |
