9.4. Bolalar jamoasining shakllanishiga yordam
beruvchi shart-sharoitlar
«Jamoa» so‘zi lotincha
«collectivus»
so‘zining taijimasi b o ‘lib,
omma, birlashma, yig‘ilma, gurah m a’nolarini anglatadi. Aniqroq
aytiladigan bo‘lsa, jamoa bu kishilardan iborat guruh demakdir.
Shaxsni shakUantirishda jamoaning yetakchi ahamiyati to‘g‘risidagi
fikrlar pedagogika fanining ilk rivojlanish davridanoq bildirilgan.
Kishilaming jamiyatda birga yashashi, o ‘zaro bir-birini q o ‘llab-
quw atlashi, ozchilikdan ko‘pchilikning afzalligi haqida pay-
g‘ambarimiz Muhammad (s.a.v.)ning hadislarida: «Ikki
kishi bir
kishidan yaxshi, uch kishi ikki kishidan yaxshi, to ‘rt kishi uch
kishidan yaxshi, ko‘pchilik bilan birga b o ‘linglar. Tangri um-
matlarini faqat to ‘g‘ri yo‘lda borishlikka birlashtiradi», deyilgan.
Kishilaming
boshiga yaxshi kun ham, yom on kun ham tush-
ganda, albatta, xalq, qarindosh-urug‘ m adadkor bo‘ladi. Buni
biz urf-odatlarimizda ko‘rishimiz mumkin. Masalan, hasharlar,
to ‘yga to ‘yona bilan kelish va h.k.
Shaxsni shakllantirishning muhim om illari bo‘lgan jam oa
to ‘g‘risidagi ta’limot axloq tarbiyasida muhim o‘rinni egallaydi.
Buning
uchun bolalami asta-sekin, aw al bir necha kichik-kichik
guruhlarda uyushtirib, so‘ng birgalikda biron ishni bajarishga tortish
kerak. Bunda qo‘yilgan maqsad bolalarga tushunarli bo‘lishi kerak.
Umumiy ish har bir bola ozgina bo‘Isa ham ishtirok etadigan qilib
tashkil etilishi lozim. Bunday xususiyatlami tarbiyalashda bolalar
bayramlari, birgalikdagi mehnat faoliyatlarining o‘m i beqiyosdir.
Bolalar o‘yinlari va mehnatining jamoa tusida bo‘lishi alohida
ahamiyatga ega. Bular bolalami birga harakat qilishga, o‘z
inti-
lishlarini umumiy maqsadga yo‘naltirishga, o ‘z ishini va maqsa-
dini boshqarishga o‘rgatadi.
Bola yoshligidan boshlab o‘zida boshqalar bilan, bolalar ja-
moasi bilan m uloqotda, birgalikda b o ‘lishga ehtiyoj sezadi.
Ammo kichkina bola jam oani o ‘zi tanlay olmaydi.
U biron
jamoaga sharoit taqozosi bilan kelib qoladi. Yashab turgan joyidagi
yoki ota-onasining ish joyidagi maktabgacha ta’lim muassasalariga
qatnay boshlaydi. Bu muassasalarga bola o ‘z xohishi bilan bor-
maydi. Shunga qaramay bola bu jamoaning qonun-qoidalariga
bo‘ysunishi, uning tartiblariga rioya qilishi shart. Aks holda uni
jamoa kechirmaydi. Natijada bola o ‘zi
yashayotgan muhitning
axloq, odob tajribalarini egallashga majbur bo‘ladi. Shuning uchun
95
buyuk mutafakkir Alisher Navoiy bola yoshligidan oqil va fozil
kishilar jam oasida qatnashib, ularning suhbatlaridan bahramand
bo‘lishini tavsiya etadi.
Bolalar o ‘zaro yashayotgan jamoaga bo‘lgan
munosabatiga
qarab, bir necha guruhga bo‘linadi. Birinchi guruh ijobiy xulqli
bolalar bo‘lib, ularni jamoa a’zolari hurmat qiladilar. Bu toifa-
dagi bolalar jamoasining faollari bo‘lib, tarbiyachi jamoa munosa-
batlarini o‘rnatishda ularga suyanadi. Ikkinchi guruhga kiruvchilar
faollar tashabbusiga qo‘shiladi va barqaror bo‘lishadi. Uchinchi
guruhdagilar tortinchoq bo‘lib, o‘yinda qatnashmaydi, mashg'u-
lotlarda ham sust bo‘lishadi, bunday bolalarga alohida e’tibor va
yordam berish zarur.
Tarbiyachining har bir bolaga nisbatan diqqat-e’tiborli bo‘lishi
va pedagogik mahorat bilan yondashishi talab etiladi.
Bolalar jamoasini shakllantirish uchun ma’lum shart-sharoitlar
zarur. Bular quyidagilar:
• bog‘cha xodimlarining ahil jamoasi mavjud bo‘lishi;
• bolalar hayotini to ‘g‘ri
tashkil etish;
• o‘yinchoqlaming bolalar yoshiga, qiziqishiga mos kelishi va
miqdor jihatdan bolalar soniga yetarli bo‘lishi;
• bolalarda o ‘zaro ahillik, g‘amxo‘rlik, jamoatchilik, insoniy-
likni tarbiyalashga yordam beruvchi mashg‘ulotlar;
• har xil qiziqarli faoliyatlami tashkil etib berish;
• oila bilan mustahkam aloqa o‘matish;
• bolalami axloq normalari va qoidalariga o‘rgatib borish;
• bolalar muassasalarida ijobiy xayrixohlik muhitini yaratish.
Har bir yosh guruhi bolalarining jamoachilik munosabatlariga
rahbarlik qilish «Bolalar bog‘chasida ta ’lim-tarbiya dasturi»da
belgilab berilgan. Dasturda har bir yosh guruhi
uchun jamoadagi
axloq normalari va qoidalari belgilangan.
