|
Qiyalik darajasi va ekspozitsiya uchun bonitirovka koeffitsiyentlariQiyalik darajasi va ekspozitsiya uchun bonitirovka koeffitsiyentlari.
№
Kiya tekislik ekspozitsiyasi
Qiyalik, darajada
<3
3-5
5-7
7-10
>10
1
Soya tomon (sh, sh-g‘, g‘, sh-sh)
1,00
0,95
0,90
0,85
0,80
2
Quyoshli tomon (j, j-sh, sh, j- g‘)
0,90
0,85
0,80
0,75
0,70
Lalmikor yerlarning ball bonitetini aniqlash sug‘oriladigan yerlarning
unumdorlik darajasini aniqlash kabi bo‘ladi, ya’ni negizli shkaladan tuproqni genetik
guruhi va unga muvofiq maksimal ball aniqlanadi, tuproqni hosil bilan
korrelyatsiyalanuvchi xususiyatlari uchun ishlangan koeffitsiyentlarga ko‘paytirish
asosida yakuniy ball bonitet chiqariladi.
Masalan; tipik bo‘z tuproqni baholash lozim bo‘lsa unga muvofiq maksimal
ball 70, ya’ni negizli shkalada ko‘rsatilgan. Bu tuproq og‘ir mexanik tarkibli, kuchsiz
yuvilgan, demak koeffitsiyent 0.95, skeletsiz, bu ko‘rsatkichga ko‘ra koeffitsiyent
1.00 va hokazolar.
Btb = 70 · 0,95 · 1,00 = 66,5 ball.
Tuproqni ball boniteti hosilni rejalashda, soliq miqdorini aniqlashda va
boshqalarda muhim kattalik hisoblanadi. Soliqni tabaqalash ham, rag‘batlantiruvchi
soliq miqdorini belgilash ham tuproqni sifat ko‘rsatkichi, ya’ni uni unumdorligiga
bog‘liq bo‘ladi. Ayniqsa olinadigan hosil miqdorini chamalash, rejalashda hal
qiluvchi asosiy kattalik hisoblanadi.
Respublikada kuzgi lalmi bug‘doyni o‘rtacha maksimal hosildorligi gektariga 25
ts., arpaniki - 20 ts., demak, bir bonitet ballini hosil qiymati 25/100=0,25,
20/100=0,20 ts/ga.
Bahorikor yerlarda hosilni to‘g‘ri rejalashda tuproq uchun hisoblangan bonitet
balli 0,25 yoki 0,20 ga ko‘paytiriladi. Masalan; 80*0,25=20 ts/ga yoki 80*0,20=16
ts/ga ni tashkil qiladi. Shu tariqa boshqa hisob kitoblarni amalga oshirish mumkin.
Tayanch iboralar. Lalmikor, bahorikor, tuproqni sifat bahosi, koeffitsiyent,
relyef, Yer, tabiiy omillar, unumdorlik, negizli shkala, mexanik tarkib, sifat, nam
sig‘imi, eroziya, lyoss, prolyuvial, delyuvial, skelet,gumus, qiyalik, qiya tekislik,
ekspozitsiya, quyoshli tomon, soya, gipsli, yuvilma.
|
| |
