rn -rs
1 5 0 -7 5 0
r
=
-2— 2-
=
——
= 125
M K M
rk -r6
1 5 0 -7 5 0
1. Proflllarning um umiy o 'rtach a arifmetik chetga chiqishi
К = K \
+
К г
= OH + 0,1 =
Q , 2
m k m
2. Sirtlarning keltirilgan clastiklik doimiyligi
0 •
+ i l t L =
= 2 (1.r ° ’3 > =
9
i . i o - ьм м 2 1 Н
E {
E 2
E
2 10
3. Tutash sirtlaridagi haqiqiy bosim
P = 0,6 i f - \ )
• Л0,14 = 0^6 i f --------0,2
— )
■ 2 0 0 ’4 = 3 4 4 0 H / м м 2
\ r - e 2 )
{ 125(9,1 -
10
- 5) 2 J
4-misol.
Ikki p o ‘lat sirtlarning kontur tutash yuzasining quyidagi
ko‘rsatkichlari m a’lum:
R al
=
R a2 = 1,5mkm-
H T i = \0M K M ;
H T 2 = 2 0 m k m ;
RTl -
ЮОлш;
RT2- 1 5 0
m m
',
E x = E 2 = 2 - 1 0 5# / л ш 2;
A
n
= 2 5 0 0
m m
2;
/ г , = / / 2 = 0 ,3 ;
# , = # , = 1 0 0 0 # / л ш 2;
P H = \ 0 H / м м 2.
P H = \ 0 H / м м 2.
Sirtlarning kontur tutash yuzasi hisoblansin.
1. Deformatsiyalanayotgan sirtlarning keltirilgan elastiklik doimiysi:
e
= 2(1 - / / _) = 2(1 - 0 ,3 ) =
. j q - 6 ^ 2
/
h
E
2-10
1
106
U holda — = — —-----= 110
в Н
9,1-1000
2. T o'lqinlarning keltirilgan egrilik radiusi
R T, R r2
100-150
^
r
=
П
..
T2_
_ -------------- _
6Q
m m
100 + 150
3. Tutash sirtdagi norm al yuklama
N = PH • AH
= 1 0 •2 50 0 = 25000
H
4. Sirtlarning kontur tutash yuzasi
AK=2,2 A0
/
\ H T j
0,43
ffioY1,43
(6fV)
o .*6
^ 2>2.2500°
14l
I
(9,1 -10-6 ■
25000)"86 = 248
мм2
.
5-misol.
Bir hil p o ‘lat m aterialli ikki tutash sirtlarning quyidagi
ko ‘rsatkichlari m a’lum:
Rz] = Rz2 = 0,3мкм;
г
= 300мкм;
E = 2 - \ 0 5 H / mm2;
/1
= 0,3.
Sirtlarning bosim ostida qanchalik yaqinlashishi aniqlansin.
1. Sirtlarning notekisliklari balandliklarining um um iy qiymati:
Rz = Rzl + Rz2
= 0,3 + 0,3 =
0,6
m km
2.
C hiqiqlar c h o ‘qqilarining keltirilgan egrilik radiusi:
rx
•
r2
300 • 300
, сл
r
= —— — =
=
\ 50 м км
rx
+
r2
300 + 300
3. Sirtlarning keltirilgan elastiklik doimiysi:
„
2(1 — / / 2)
2 ( 1 -0 ,3 )
n t ,„ _ 6
2 / r r
и
= ---------------1------------— = 9,1 10
м м
/
H
E l
2 -1 0
4.
Ra
= 0,2,
Rz =
0,2 0,6 = 0,12 m km deb qabul qilib sirt
dagi haqiqiy bosim ni aniqlaymiz:
ч 0 43
/
n \ 0 ,4 3
0,12
•
1012
P x
=
0,6 lj
I
' Р Г =
0,61
^ 150-9,l 2
•Ю014 = 8 4 ,8 Я / л ш 2
5. G ‘adir-budirli sirtlarning yaqinlashish kattaligi:
I
^
f p
V
^ io
=3,4-0,12 -----
P
1 84,8
h ~ 3,4Ra
\ *
= 0,20 мкм
6-misol.
Miss m aterialli ikkita yassi sirtlarning quyidagi k o ‘rsat-
kichlari m a’lum:
Ra
i = 6
mkm
;
Ra2
= 0,3
мкм;
H BX
=
H B2 = 1 ООН I
м м г ;
AH
= ЮОлш2;
N = \ 0 0 0 H .
Sirtlarning tutashish oralig'idagi bo'shliq hajmi aniqlansin.
1. Birinchi sirt g'adir-budirligi Ra ikkinchi sirt g'adir-budirligi
ancha katta boig an lig i R a i/R a 2= 6 /0 ,3 = 2 0 uchun ikkinchi sirtni silliq
deb qabul qilinganligi sababli haqiqiy bosim m aterial qattiqligiga teng
deb olinadi:
P, •
/ / -
HB
= 7 0 0 / /
/ м м 2
2. Sirtdn tn'lqinligi notekisliklar yo'qligi uchun kontur yuza
normal yu/aga leng bo'ladi:
AK = A H
—100
м м 2
3. Tutash sirtdagi kontur bosim:
_
N
1000
2
P „ = ---- = ------- = 1 OH / мм
K
AK
100
4. R p= 2,5R a862 ,5R ai= 2,6 6=15 m km =0,015 m m ekanligini
e ’tiborga olib sirtlarning tutashish oralig‘idagi bo'shliq hajm ini
aniqlaymiz:
Vf, =
1 - 3 ,6
y P x
A К
'
P p ~
1
-
3
,бГ—
1 700
100- 0,015 = 0,855лш
7-misol.
Bir
xil
p o ia t
m aterialli
sirtlarning
quyidagi
ko‘rsatkichlari m a’lum: R a=10 mkm; r=100 m km ; A K=:200 m m 2;
N =2000 H ; N V =3000 N /m m
2
- Tutash sirtlardagi tegishgan joylar
soni va bu joylam ing o ‘rtacha yuzasini aniqlang.
1. K ontur bosim:
N
2000
лптт,
2
PK -
— = -------= 10
H I мм
K
A K
200
K ontur bosim qiym ati
P K
<
~ H B
b o is a haqiqiy bosim qiymati
Px ~ H B
olinadi. Bu holda
— HB
= —3000 = 1000 » 1 0
3
3
Dem ak, tutashishda plastik deform atsiya sodir b o ‘lib haqiqiy
bosim
Px
=
H B
= 30 0 0
H
/
м м 2
ga teng.
2.
G 'ad ir-bud irlik ikki sirt tutashib plastik deform atsiyalangan hoi
uchun tegishgan joylar soni:
nT
= ■
з д - Л
f P
1
r K
0 ,66
3,1 • 200
f 10 1
K r r R a p
\ X J
2 M 0 0 1 0 \3 0 0
J
= 684
3. Tegishli joylar yuzasining o ‘rtacha qiymati:
AAK =0,33 K , r R a
(
10 V'33
= 0,33 21 0,1 0,01 ——
= 0,001055лш2 = 1055.wcw2
UoooJ
4. Tutashgan joylar orasidagi o ‘rtacha masofa:
S = 0,57 ( K r ■
r ■ Ra )os
( Px ')
0,33
A
= 0,57 (21 0,1 0,0 1 )°5
>
I
10
J
5. Tegishgan joyning o ‘rtacha diam etric:
d
=
y[M.
= VT055 = 32,48
m k m
.
1.5. TASHQI ISHQALANISH KOEFFITSIYENTI VA UNGA
TA’SIR ETUVCHI OMILLAR
Tashqi ishqalanishda qattiq jism larning o ‘zaro ta ’siri amaliv tu ta-
shish zonasidagi deform atsiyalar turi (elastik, elastoplastik, plastik)ga
va tutashishning to'yinganligiga bog‘liq. Tutashishning to'yinganligi
kontur bosim , ishqalanish sirtlarining fizik-m exanik xususiyatiari va
m ikrogeometriyasiga bog‘liq bo'ladi.
Elastik tutashishning mavjud bo'lish sharti
h i r <
2,4(1
- Ц у { H B
/
E )
(1.35)
bu yerda, h - tutash sirtlam i yaqinlashishi; r - cho'qqilam in g
keltirilgan egrilik radiusi; NV, Ye - bikrligi kam bo'lgan m aterial
ko'rsatkichlari.
Agarda kontur yuzada tutashgan g'adir-budirliklar soni nr shu
yuzadagi barcha g'adir-budirliklar sonidan kam , ya’ni n r< nc bo'lsa
tutashish to'yinm agan, agar teng bo'lsa (n r-qn<;) to'yingan bo'ladi.
T o ‘yinm agan elastik tutashish sharti:
Пк/Пк
= 6 i 0 ~ 3
\ -
m
2
(1.36)
V
r e ' J
T o ‘yinm agan elastik tutashishda tinch holatdagi ishqalanish koef-
fitsiyenti:
/ = 2 ,4 r0(l
- j u 2) ( r / h ) 2
/(v (v - 1
) K , E )
+
+ /3 + a 2( h / r ) 2 / K tv ( y2
- 1 )
d -3 7 )
T o ‘yingan
elastik
tutashishda
tin ch
holatdagi
ishqalanish
koeffitsiyenti:
I
i
i
/ = 2 ,4 r0(1 -
Ц2
)v
~
2(r
/
R m ) 2 E (e v
- ( v - 1
)Eh) 2 +
+ P
+ 0,5a, (Л m ax/
r ) 2
* [ve(v —
1
)£/г
]2
/ v 2
Plastik tutashish sharti:
h t r
> 5,4(1
- JU2) \ H B / E ) 2
T o ‘yinm agan plastik tutashish yuz beradigan kontu r bosim
quyidagi form ula b o ‘yicha aniqlanadi:
(1.38)
(1.39)
14,5
f
Iv
^
re f НВ(\-/и2)Л
p
V
max /
{ E
J
< l l L <
° ’5
HB
i JL
(vev) v-'
(1.40)
T o ‘yinm agan plastik tutashishda ishqalanish koeffitsiyenti:
f = то I H B + /3 +
0,55v(v -
\ ) K , ( h / r )
(1.41)
T o ‘yingan plastik tutashishda ishqalanish koeffitsiyenti:
f = T j H B + p +
0,54
(h
/
r ) 2
[v - (v - 1
) h H /h]~
2
/v~2
(1.42)
bunda Ьн — to'yinm agan tutashishdan to ‘yingan tutashishga o'tish
holatiga to ‘g ‘ri kelgan sirtlar yaqinlashishi;
то, P —
m inim olekular
ta ’sirlardagi urinm a kuchlanish m iqdorini aniqlovchi friksion pa-
ram etrlar;
&2 ~
sirtdagi cho'zilish-siqilish deformatsiyasidagi gisterezis
yo'qotishlar; v, v — tayanch yuza param etrlari Ki — integrallash
doimiysi — nisbiy yaqinlashish;
e
= /?max
/
£H
= ( 6 v ) 1_l/v— barcha
notekisliklar tutashgan vaqtdagi yaqinlashish.
Plastik
to'y inm ag an
tutashish
tig‘iz
o ‘rnatm alarda,
og‘ir
yuklam ali ishqalanish qism larida sodir bo'ladi.
K o'pchilik ishlov turlari uchun 0 ,5 5 (v -l)v k i= 0 ,4 ligini inobatga
olsak (3,6) form ulani soddalashtirish mumkin:
Bu ko'rsatkichlarning qiymatlari m a’lum otnom alardan foydalanib
aniqlanadi.
|
