478
1. Юлдошев И.А., Юлдошев М.К. Web-технологиялар муҳитида талабалар мустақил
ижодкорлигини оширишнинг педагогик диагностик параметрлари //
Современное
образование (Узбекистан)
– 2022. – №. 4 (113). – С. 28-34.
2. Козлова А. В. Педагогические условия использования web 2.0-технологий в
организации самостоятельной работы студентов //
Журнал Педагогика и
психология. Вестник ЧГПУ 12/2011 стр. 105-114.
3. Гасан А. М. Юрий В.З. Методика применения web технологий для развития
интеллектуальных способностей студентов геологических вузов // Управление
образованием: теория и практика / Education Management Review Том 12 (2022). №7
/ Volume 12 (2022). Issue 7
4. Юлдошев И.А. Ахборот–коммуникацион технологиялар муҳитида педагогик
диагностика тизимлари ва дастурларини жорий этиш зарурати // Современное
образование (Узбекистан). – 2020. – №. 8 (93). – С. 10-15.
Razzoqov D.N., Razzoqov I.D. Fizika darslarida AKTdan foydalanish imkoniyatlari
FIZIKA DARSLARIDA AKTDAN FOYDALANISH IMKONIYATLARI
Razzoqov D.N., Razzoqov I.D.
Qarshi DU
Annotatsiya.
Fizika eksperimental fan bo‘lib, u doimo ko‘rgazmali eksperiment bilan
birga o‘qitiladi. Ushbu maqolada fizika darslarida AKT dan
foydalanishning dolzabligi
ko‘rsatib berilgan.
Аннотация.
Физика - это экспериментальная наука, которую всегда преподают
вместе с визуальным экспериментом. В этой статье подчеркивается важность
использования ИКТ на уроках физики.
Abstract.
Physics is an experimental science that is always taught in conjunction with a
visual experiment. This article highlights the importance of using ICT in physics lessons.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning 2021-yil 19-martdagi №PQ –
5032-qarori asosida «Fizika sohasida ta’lim sifatini oshirish va ilmiy tadqiqotlarni
rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorida o‘quv jarayoni va uni
takomillashtirishda axborot texnologiyalari va kompyuterlarni jamiyat hayotiga,
kishilarning turmush tarziga, umumiy o‘rta ta’lim
maktablari, o‘rta maxsus, kasb-hunar
ta’limi va oliy ta’lim muassasalari o‘quv jarayoniga jadallik bilan olib kirish g‘oyasi ilgari
surilgan. Zamonaviy maktab bitiruvchisidan yuqori darajadagi mustaqillik, rivojlangan
samarali fikrlash va shaxslararo, ijtimoiy, axborot kabi muhim vakolatlarni nisbatan
shakllantirish kerak. Asrning asosiy ustunlik tendentsiyalaridan
biri jamiyatning global
bilimidir. Maktabning, jumladan, fizika fanini o‘qitishning eng muhim vazifasi - uzluksiz
ta’lim sharoitida bilimlar oqimida harakatlana oladigan shaxsni shakllantirishdir.
O‘qituvchining pedagogik faoliyati juda xilma-xildir, ammo shunga qaramay u ko‘plab
o‘qituvchilarning ish tajribasini o‘rganishda aniq ilmiy-pedagogik tadqiqotlar natijasida
aniqlangan muayyan qonuniyatlarga bo‘ysunadi. O‘quv jarayonida o‘qituvchi o‘quvchilar
bilan birgalikda ishtirok etadi, ularning o‘quv va bilish faoliyatini turli yo‘llar bilan tashkil
qiladi. Didaktika o‘qitish usullarini ishlab chiqish va ularni tasniflashda ishtirok etadi.
Fizikani o‘qitish jarayonida o‘qituvchi o‘quvchilarning bilishini turli yo‘llar bilan, ularning
fanining o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda boshqaradi. Fizika texnikasida bu
usullar quyidagi mezonlarga ko‘ra tasniflanadi:
o‘qituvchidan o‘quvchilarga ma'lumot uzatish usuli;
o‘qituvchi faoliyatining xususiyatiga ko‘ra;
o‘quvchilar faoliyatining tabiatiga ko‘ra.
479
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) - ta'lim
resurslariga kirishni
kengaytirish (nazariy jihatdan cheksiz hajm va kirish tezligi bilan), o‘qituvchi bilan o‘zaro
aloqani oshirish, individual o‘quv yo‘llarini qurish va o‘quvchilar bilimini obyektiv nazorat
va monitoring qilish uchun elektron ta'lim muhitida o‘qitish. Ushbu muammolarni hal
qilishda AKTdan foydalanish samaradorligi quyidagi omillar bilan bog‘liq:
axborotni taqdim etishning turli usullari;
yuqori darajadagi ravshanlik;
turli jarayonlarni simulyatsiya qilish qobiliyati;
asosiy tarkibni o‘zlashtirishdan chalg‘itadigan odatiy ishlardan ozod qilish;
jamoaviy tadqiqot ishlarini tashkil etishga yaxshi moslashish;
ta'lim darajasiga, kognitiv qiziqishlarga va boshqalarga qarab o‘quvchilarning ishiga
tabaqalashtirilgan yondashuv imkoniyati;
tezkor nazoratni tashkil etish va o‘qituvchilarga yordam berish.
Hozirgi vaqtda ta'limning haqiqiy muammosi o‘quvchilar tomonidan bilimlarni ijodiy
o‘zlashtirishdir. Bu o‘quvchining individual xususiyatlarini hisobga olgan holda uning
shaxsini rivojlantirish va o‘z-o‘zini rivojlantirishni kafolatlashi mumkin.
Pedagogik
faoliyatda o‘quvchilarga ma'lumot uzatish emas, balki bilish faoliyatini tashkil etish
bo‘yicha ishlar maksimal rol o‘ynashi kerak. Mavjud qiyinchiliklarni bartaraf etishda
o‘qituvchiga operatsion imkoniyatlari ulkan didaktik salohiyatga ega bo‘lgan kompyuter
turli yo‘llar bilan yordam berishi mumkin. Kompyuter texnikasining jadal rivojlanishi va
funksional imkoniyatlarining kengayishi kompyuterlardan o‘quv jarayonining barcha
bosqichlarida keng foydalanish imkonini beradi. Fizikani o‘qitishda kompyuterlardan
foydalanishda katta imkoniyatlar mavjud. Fizika eksperimental fan bo‘lib,
u doimo
ko‘rgazmali eksperiment bilan birga o‘qitiladi. Zamonaviy fizika sinfida ko‘rgazmali
eksperimentlar o‘tkazish uchun nafaqat turli xil vositalar va asboblar, balki multimedia
proyektori yoki ko‘rgazma ekranidan ham foydalanish kerak. Turli illyustrativ materiallar,
multimedia va interfaol modellar o‘quv jarayonini sifat jihatidan yangi bosqichga olib
chiqadi. O‘quv dasturlarining interaktiv elementlari passiv ta'limdan faol o‘rganishga o‘tish
imkonini beradi. Fizika darslarida AKTdan foydalanish usullari:
kompyuterda modellashtirish;
kompyuter ko‘rgazmalari;
laboratoriya - kompyuter ustaxonasi;
kompyuter testlari.
Simulyatsiya - haqiqiy obyektda tajriba o‘tkazish qimmat yoki imkonsiz hollardagina
aslida qo‘llaniladi.
Algodoo dasturi – Algoryx Simulation AB kompaniyasining noyob 2D simulyatsiya
dasturi hisoblanadi. Algodoo dasturi - multfilmli tarzda yaratilgan bo‘lib, uni interaktiv
sahnalarni yaratish uchun mukammal vositaga aylantiradi.
Fizika fanini o‘rganishda
ixtirolar, o‘yinlarni loyihalashtirish yoki laboratoriya
mashg‘ulotlarida Algodoo dasturi bilan tajriba o‘tkazish juda qulay hisoblanadi. Algodoo
dasturi o‘quvchilar va bolalarning o‘z ijodkorligini, bilimlarni qurish qobiliyatini va
480
motivatsiyasini zavqlantiradi. Algodoo dasturi bolalar uchun fizikani uyda o‘rganish va
mashq qilish uchun ham mukammal yordamchidir.
Fizika darslarida axborot texnologiyalaridan foydalanish quyidagi muammolarni yanada
muvaffaqiyatli hal qilish imkonini beradi:
vizual ma'lumotlarni taqdim etishning keng imkoniyatlaridan foydalanish orqali
o‘quvchilarning obrazli tafakkurini rivojlantirish;
axborotni qayta ishlash va taqdim etishning dinamik usullaridan foydalanish orqali
ijodiy fikrlashni rivojlantirish;
qo‘shma loyihalarni muhokama qilish yoki yaratishda o‘quvchilar o‘rtasida
ma'lumotlar almashinuvi jarayonida jamoaviy ishlash va muloqot qilish bo‘yicha treninglar
o‘tkazish;
kognitiv
qiziqishni tarbiyalash, o‘quvchilarning axborot texnologiyalariga bo‘lgan
tabiiy istagidan foydalanish;
insonning individual kognitiv ehtiyojlariga yo‘naltirilgan yangi o‘qitish usullarini
ishlab chiqish.
Fizika darslarida AKTdan foydalanish o‘quvchilarni fanni o‘rganishga rag‘batlantirishga
yordam beradi. Faol texnologiyalardan foydalangan holda dars konspektlarini yozish
o‘qituvchi va o‘quvchilardan katta qiziqish, sabr, matonat, eng avvalo, yangilarini mustaqil
o‘zlashtirishga intilishni talab qiladi. Bunday darslar maktab o‘quvchilarida chinakam
qiziqish uyg‘otadi, hatto bilimi zaif o‘quvchilarning ham fanga qiziqishiga sabab bo‘ladi. Shu
bilan birga, bilim sifati sezilarli darajada oshadi, bu esa ta'lim jarayonida yangi shakllar,
usullar va texnologiyalardan oqilona foydalanish imkonini beradi.
Суропов Б. М. Таълимда дастурий пакетлардан фойдаланиш
