Neft distillyatlarini gidrotozalash, katalizatorlar, xomashyo va

334 
azotli 
kislorodli 
birikmalardan, 
smolasimon 
moddalardan 
tozalanadi. 
To‗yinmagan birikmalar vodorod bilan to‗yintiriladi. 
Oltingugurtli birikmalarni gidrogenizatsiyalash reaksiyasi: 
RSH + H
2
→ RH + H
2
S 
RSR
‘ 
+ 2H
2
→ RH + R
‘
H + H
2
S 
Oltingugurtni gidrogenezatsiyalash jarayoni: 
CH
2
- CH
2
- CH
2
- CH
2
S + 2Н
2
→ CH
3
- CH
2
- CH
2
– CH
3
Azot birikmalar ham shu sxema bo‗yicha gidrogenolizga uchraydi. 
Sanoatda gidrotozalash qurilmalarida asosan benzin va dizel yoqilg‗ilari 
tozalanadi. Bu jarayon AKM yoki ANM katalizatorlari ishtirokida olib boriladi. 
ANM katalizatori qattiqligini oshirish uchun uning tarkibiga 5-7% kremniy 
oksidi qo‗shiladi. Bu katalizatorni ANMS deb belgilanadi. 
Bular bilan birga qator katalizatorlar ixtiro qilingan, ulardan ba‘zilari 
sanoat miqyosida sinovdan o‗tmoqda. Yaxshi natija olingandan so‗ng sanoat 
miqyosida ishlab chiqarishga joriy qilingan. 
Benzin va dizel yoqilg‗ilarining gidrotozalash jarayonida xomashyo 
oltingugurtli, azotli birikmalar bilan birga kislorod, og‗ir metall birikmalari, 
smolasimon birikmalardan tozalanadi. To‗yinmagan birikmalar ham to‗yinadi. 
Birinchi navbatda to‗yinmagan bog‗lari ko‗p bo‗lgan birikmalar, keyin esa bitta 
qo‗shbog‗lilar to‗yinadi. Shu bilan birga katalizatorlarni ta‘sirida qisman 
gidrokreking sodir bo‗ladi. 
Aromatik uglevodorodlarga kelsak, birinchi navbatda, ko‗p halqali 
aromatik uglevodorodlar qisman to‗yinadi, aromatik uglevodorodlar naftenlarga 
aylanadi va dizel yoqilg‗isini setan sonini ko‗tarishga imkoniyat hosil bo‗ladi. 
Ammo benzol halqasi o‗zgarmay qoladi. Bu halqani to‗yintirish uchun yuqori 
bosim kerak bo‗ladi.
Odatda gidrotozalashni 330-380
о
С, va 3-5 MPa bosimida va 1 m
3
xomashyo hisobidan olganda 300-400 nm
3 
vodorodli gaz berish bilan olib 
boriladi. Gidrotozalash jarayoni issiqlik chiqarish bilan sodir bo‗ladi. 

335 

Download 15,32 Mb.