138
yuzasining fazalar oralig‗iga qisman tarqaladi (3.3-rasm). Bunday holat neftni
suvsizlantirish va tuzsizlantirish jarayonlarida bloksopolimerlardan olingan
deemulgatorning sarfi juda kichik bo‗ladi (10.30 g/t). Sanoatda qo‗llaniladigan
bloksopolimerlarning quyidagicha: 186 va 305 propilenglikol asosida; 157, 385
– etilendiamin (diproksamin 157) asosida; 116 va 226 sintetik yog‗ilg‗i kislota
asosida hamda 145 va 295 – ikkia tomli fenol asosida tayyorlangan.
Bioksipolimer oksialkilenlar deemulgatorlarini faolligi va fizik-kimyoviy
xossalari gidrofil va gidrofob molekula zarralarining kattaligi va nisbatiga
amalda hamda birlamchi moddalarning tarkibi va tuzilishiga bog‗liq bo‗ladi.
Oksipropilenlarni guruhini oxirida joylashishini
SFM gidrofob qiladi, bunday
tarkibdagi va molekulyar massasini SFM bilan taqqoslanganda juda past
haroratda sovishga olib keladi.
Yuqori samaradorlikka ega bo‗lgan juda ko‗p tardagi deemulgatorlar
sintez qilingan. Ishlab chiqarish jarayonida yuqori deemulsiyalash faolligiga ega
bo‗lgan dissolvan 4400, 4411, 4422 va 4433 lar qo‗llaniladi SFM ning suvdagi
eritmasi 65% yoki metil spirtining molekulyar massasi 2500 – 3000,
alkilenglikol asosida sintez qilingan eritmasi hamda
separol, beskol, proxalit va
boshqalar. Yuqori dedeemulsiyalash faolligiga ega bo‗lgan demul‘gatorlar
Gollandiya, Fransiya, Italiya, Yaponiya va boshqa davlatlarda ishlab chiqariladi.
Neftni sanoatda suvsizlantirish va tuzsizlantirish jarayonlari faqat
kimyoviy usullarni qo‗llash
orqali emas, balki neft qobiqlarini parchalashni
elektrik, issiqlik va mexanik usullardan foydalaniladi. Bu jarayon natijasida
deemulsiyani solvat qobiqlari va tuzilma-mexanik mustahkamligi parchalanadi
hamda koalessenlash
va tomchilarni mustahkamlash, elektr tuzsizlantirish
qurilmasi (ETQ) qurilmasi yordamida yirik suv globullarini cho‗kishi
tezlashadi. Yuqorida keltirilgan usullar alohida qaralganda talab qilingan chuqur
suvsizlantirish va tuzsizlantirishni amalga oshirishni imkoniyatini bermaydi.
Deemulsiyaga elektr ishlov berishda – neft elektr maydon orqali o‗tkaziladi,
o‗zgaruvchan sanoat chastotalari va yuqori kuchlanish (15 – 44 kV) orqali
o‗tkazish afzal hisoblanadi. Elektr maydonning induksiyasi natijasida suvning
139
dispersli tomchilari qutblanadi, himoyaviy qobiqning
parchalanishi bilan
deformatsiyalanadi (cho‗ziladi yoki tortiladi), elektrodlarni qutblanishi
almashishi bilan (bir sekundda 50 marta) ularni to‗qnashuvi va yiriklashish
ehtimolligi oshadi, natijada globullarni alohida fazalarga ajralishi cho‗kish
tezligini oshiradi.
Suvsizlanish chuqurligi oshib borishi bilan qoldiq tomchilar oralig‗idagi
masofalar oshadi va koalessenlash sekinlashadi. O‗zgaruvchan tok maydonida
ishlangan neftdagi suvning eng oxirgi tarkibi 0,1% miqdorida chegaralandi. Suv
tomchilarining qoldiq koalessensiyasini elektr maydonining kuchlanishini aniq
chegaragacha oshirish orqali amalga oshiiladi.
Maydonni kuchlanishi yanada oshirilganda tomchini
elektr disperslanish
jarayonini to‗g‗ri kelmagan holda tezlashadi va koalessensiyalanish yana
sekinlashadi. Shuning uchun aniq turdagi deemulsiya uchun eyektrodlarni
optimal o‗lchamlarini va ular orasidagi masofa tanlanadi. Neftdagi tuzlarni
qoldiq miqdori qoldiq suvning tarkibiga va uning tuzlanganligiga bog‗liq
bo‗ladi. Shuning uchun neftni chuqur suvsizlantirishga erishish uchun uni
chuchuk suvning optimal miqdorida yuvish amalga oshiriladi.
Yuvuvchi
suvning miqdori ko‗p oshirilganda neftni tuzsizlantirish xarajatlari va oqavo
suvlarning miqdori ham oshib ketadi. Shunga bog‗liq holda chuchuk suvni
tejash maqsadida ko‗pgina NQIZlarida ETQlarida ikki pog‗onali sxemada
yuvuvchi suvlar qarshi oqim orqali uzatiladi.
