Магазин
80
KLASTER
Atamalar
Ruxsat etilgan
to’la vazn
Tartibga
soluvchi
Haydovchi
aslahalangan
transport
vositasining
yuki,
haydovchi va yo’lovchilari
bilan
birga,
ishlab
chikaruvchi
korxona
tomonidan Bir transport
vositalarining
ruxsat
etilgan tula vazniga shu
tarkibga ruxsat etilgan
to’la vaznlari yig’indisi
kiradi.
tegishli guvohnomasi
va belgisi (mahsus
kiyimi yoki taniqlik
belgilari: qo’l bog’ichi,
jezl, qizil ishorali
yorug’lik qaytargich
yoki yorug’lik
qaytargichsiz gardish,
qizil chiroq yoki
bayroqcha) bo’lgan
militsiya, harbiy
avtonazorat xodimi,
yo’ldan foydalanish
yo’llarda biron-bir
transport vositasini
boshqarib
borayotgan shaxs.
Boshqarishni
o’rgatuvchi,
miniladigan
hayvonlarda
ketayotgan yoki
ularni yetaklab
borayotgan,
81
Vizual didaktik materiallar.
Quvib o‘tish
Chorraha
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi.
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish.Keyingi
mashg‘ulotga tayyorlanish qiziqtirgan savollarni tuzish.
82
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI
№9 MAVZU: Yo‘l harakati ishtirokchilarning vazifalari
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 80 daqiqa
O‘quvchilar soni ____ ta
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi:
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha
o‘quv mashg‘ulot.
O‘quv masg‘uloti rejasi:
1. Haydovchining umumiy majburiyatlari
2. Haydovchining vazifalari
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash.
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish.
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda ko‘rib o;rganib,sinay bilishni
o‘rgatish.
Pedagogik vazifalar:
Mashg‘ulot mavzusini bilan
tanishtirish;
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish;
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib
berish;
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish.
O‘quv faoliyati natijalari:
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar;
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha
tasniflaydilar;
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha
aytib beradilar;
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari
asosida taribli ravishda ochib beradilar.
O‘qitish metodlari.
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish
etish,yo‘riqnoma berish.
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar.
(interfaol usullar).
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari.
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va
juftlilar asosida ishlash hamda fikr
almashinish.
O‘qitish vositalari:
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga
oid adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter,
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,sten
dlar va boshqa jixozlar.
O‘qitish shart sharoiti.
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar.
Qayta aloqaning usul va vositalari.
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol
usullar.
83
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish bosqichlari va
vaqti
Faoliyat mamuni
Ta’lim beruvchi
Ta’lim oluvchi
1-bosqich O‘quv
mashg‘ulotiga
kirish (5-daqiqa)
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan
salomlashish,darsgatayyorgarligini
tekshirish,davomatni aniqlash.
Mashg‘ulotga
tayyorlanadilar
2-boqich Asosiy
qism (65-daqiqa)
Tayanch bilimlarni faollashtirish:
1.
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov.
Savol javob o‘tkazish(1-ilova)
Baholash mezonlari(2-ilova)
Maqsad va vazifani belgilanishi:
2.
Mavzu: Yo‘l harakati ishtirokchilarning
vazifalari
Reja:
1.
Haydovchining umumiy majburiyatlari.
Maqsad:
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash.
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini
shakllantirish.
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda
ko‘rib o;rganib,sinay bilishni o‘rgatish.
Natija:
Haydovchining umumiy majburiyatlari bo‘yicha
umumiy tushunchaga ega bo‘ladilar va qoidalarini
o‘rganadilar.
2.
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar.
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil,
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy
tavsiyalar” 2013,2016 yil.
3.
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash
mezonlari bilan tanish tirish
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
5 .O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari
faollshtiriladi.
Yangi o‘quv material bayoni
Vazifasini taqdim
etadilar
Savollarga javob
beradilar
Mavzuni nomini
va rejasini yozib
oldilar
Diqqat qiladilar
Savollarga javob
beradilar
Yozib oladilar
Diqat qilailar
Savollarga javob
beradilar
84
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari
yozdiriladi.
7 .(1-ilova).
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash
9.
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda
ishlash va interfaol usullardan foydalanish.
(2-ilova)
Visual didaktik materiallar(3-ilova)
3-bosqich Yakuniy
qism (10daqiqa)
Mashg‘ulot yakuni:
1.Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi.
Baholash mezonlari(4-ilova)
Uyga vazifani berilishi:
2.Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan
yo‘riqnoma beriladi(5-ilova)
Baholari bilan
tanishadilar
Topshiriqni yozib
oladilar
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov.
1. Piyodalar yo‘lkasi deb nimaga aytiladi?
2. Reversiv harakat deb nimaga aytiladi?
3. Tartibga soluvchi l deb nimaga aytiladi?
4. Tirkama deb nimaga aytiladi?
85
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni
t/r
Mezonlar
Baho
1
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak
bo‘ladigan.
5
2
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan
bilimlarni tushuntirib bera oladigan.
4
3
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan.
3
4
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi.
2
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi
albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past bo‘lganda qayta
nazorat belgilanadi.
86
Slaydlar asosida mavzuni bayoni
Yo’l harakati
ishtirokchilarning
vazifalari
3.1. Mehanik transport vositasining haydovchisi:
haydovchilik guvohnomasi va uning talonini yoki transport vositasini vaqtinchalik
boshqarish huquqini beruvchi talonni, haydovchilik guvohnomasi belgilangan tartibda
olib qo’yilgan bo’lsa, uning talonini, haydovchilik guvohnomasi va uning taloni olib
qo’yilgan xollarda vaktinchalik ruxsatnomani;
vaktinchalik boshkarish xukukini beruvchi talon yoki vaktinchalik ruxsatnoma bilan
transport vositasini boshkarishda esa xaydovchining shaxsini tasdiklovchi xujjatni
(fukarolik pasporti va x.k.);
transport vositasi ruyxatdan utkazilgani xakidagi xujjatni, transport vositasining egasi
bulmagan xollarda esa umumiy egalik xukukini beruvchi, tasarrufga yoki foydalanishga
berilganligini tasdiklovchi xujjatni, belgilangan xollarda yo’l varakasi va tashilayotgan
yukning xujjatlarini yonida olib yurishi, militsiya xodimlari talab kilganda tekshirish
uchun berishi shartdir.
3.2. Tegishli toifadagi xaydovchilik guvoxnomasiga ega bulgan shaxs uziga karashli
bulmagan transport vositasini, uning egasi, yoxud tasarrufga yoki foydalanishga
berilganligini tasdiklovchi xujjatlari bulgan shaxs ishtirokidagina (ularning roziligi bilan)
boshkarishi mumkin.
3.3. Konstruktsiyasida xavfsizlik kamarlari nazarda tutilgan transport vositasi
harakatlanib borayotganda haydovchi xavfsizlik kamari taqib olishi va
xavfsizlik kamarlari taqilmagan yo’lovchilarni tashimasligi shart.
87
Quyidagilarga xavfsizlik kamari taqmaslikka ruxsat beriladi:
Qoidalarning 25.8-bandiga muvofiq orqa o’rindikdagi 12 yoshgacha bo’lgan
bolalar;
transport vositasini haydovchilikka o’qiyotgan o’quvchi boshqarayotganda
boshqarishni o’rgatayotgan shaxs;
homilador ayollar, salomatligi xavfsizlik kamari taqish imkonini bermaydigan
bemor yo’lovchilar;
orqaga harakatni amalga oshirayotgan haydovchilar;
aholi punktlarida harakatlanishda — yo’nalish taksilari haydovchilari, taksining
orqa o’rindig’idagi yo’lovchilar;
aholi punktlarida — tashqi qismiga tegishli rangli grafik sxemalar chizilgan
maxsus transport vositalari haydovchilari va yo’lovchilari.
Mototsiklni boshqarayotganda haydovchi tugmalangan maxsus bosh kiyimi
kiyishi va tugmalangan max-sus bosh kiyimi kiymagan yo’lovchilarni tashimasligi
kerak.
3.4. Xalkaro yo’llardagi xarakatlanishda ishtirok etayotgan mexanik transport
vositasi xaydovchisining yonida «Yo’l xarakati xakidagi» Konventsiya talablariga
mos keladigan xaydovchilik guvoxnomasi va transport vositasining ruyxatdan
utganligi xakidagi xujjat, transport vositasida esa ruyxatdan utgan davlatning
rakamli va taniklik belgisi bulishi shart.
3.5. Transport vositasi xaydovchisi kuyidagilarga amal qilishga majburdir:
xarakatlanishdan oldin transport vositasining texnik sozligini, tozaligini va tulik
jixozlanganligini tekshirishi;
harakatlanish vaktida transport vositasining texnik xolatini soz xolda bulishini
ta’minlashi;
xarakatlanishni boshlashdan oldin Yo’lovchilarning transport vositasiga tulik
chiqib joylarini egallaganligiga, transport vositasining eshiklari yopilganligiga,
Yo’lovchilar tashish uchun maxsus jixozlangan yuk avtomobillarida Yo’lovchilar
tashiyotganda ushbu Qoidalarning 6.2 bandi talablari bajarilganligiga ishonch xosil
kilishi;
xarakatlanish jarayonida piyodalar, ayniksa bolalar, nogironlar, kariya
larga va
velosipedchilarga nisbatan extiyotkorlik choralarini kurishi;
militsiya xodimlarining talabiga kura mastlik holatini aniklovchi maxsus
tekshiruvdan utishi shart.
88
KLASTER
Haydovchining umumiy majburiyatlari.
3
.1. Mehanik transport
vositasining haydovchisi:
haydovchilik
guvohnomasi va uning
talonini yoki transport
vositasini vaqtinchalik
boshqarish huquqini
beruvchi talonni,
haydovchilik
guvohnomasi belgilangan
tartibda olib qo’yilgan
bo’lsa, uning talonini,
haydovchilik
guvohnomasi va uning
taloni olib qo’yilgan
xollarda vaktinchalik
ruxsatnomani;
vaktinchalik boshkarish
xukukini beruvchi talon
yoki vaktinchalik
ruxsatnoma bilan
transport vositasini
boshkarishda esa
xaydovchining shaxsini
tasdiklovchi xujjatni
(fukarolik pasporti va x.k.);
Quyidagilarga xavfsizlik
kamari taqmaslikka ruxsat
beriladi:
Qoidalarning 25.8-
bandiga
muvofiq
orqa o’rindikdagi 12
yoshgacha bo’lgan
bolalar;
transport vositasini
haydovchilikka
o’qiyotgan o’quvchi
boshqarayotganda
boshqarishni
o’rgatayotgan
shaxs;
homilador ayollar,
salomatligi xavfsizlik
kamari
taqish
imkonini
bermaydigan
bemor yo’lovchilar;
orqaga
harakatni
amalga
oshirayotgan
haydovchilar;
aholi
punktlarida
harakatlanishda —
yo’nalish
taksilari
haydovchilari,
taksining
orqa
o’rindig’idagi
yo’lovchilar;
89
Vizual-didaktik materiallar.
Uyga vazifa.
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish.Keyingi
mashg‘ulotga tayyorlanish qiziqtirgan savollarni tuzish.
90
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI
MAVZU: Yo‘l transport hodisasi sodir bo‘lganda haydovchining
majburiyatlari.
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 80 daqiqa
O‘quvchilar soni ____ ta
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi:
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha o‘quv
mashg‘ulot.
O‘quv masg‘uloti rejasi:
1.Yo‘l-transport hodisasi sodir etgan
haydovchining vazifalari.
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash.
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish.
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda ko‘rib o;rganib,sinay bilishni o‘rgatish.
Pedagogik vazifalar:
Mashg‘ulot mavzusini bilan
tanishtirish;
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish;
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib
berish;
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish.
O‘quv faoliyati natijalari:
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar;
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha tasniflaydilar;
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha aytib
beradilar;
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida
taribli ravishda ochib beradilar.
O‘qitish metodlari.
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish etish,yo‘riqnoma
berish.
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar.
(interfaol usullar).
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari.
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va juftlilar
asosida ishlash hamda fikr almashinish.
O‘qitish vositalari:
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter,
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,stendlar
va boshqa jixozlar.
O‘qitish shart sharoiti.
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar.
Qayta aloqaning usul va vositalari.
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol usullar.
91
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish bosqichlari va
vaqti
Faoliyat mamuni
Ta’lim beruvchi
Ta’lim oluvchi
1-bosqich O‘quv
mashg‘ulotiga
kirish (5-daqiqa)
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan
salomlashish,darsgatayyorgarligini
tekshirish,davomatni aniqlash.
Mashg‘ulotga
tayyorlanadilar
2-boqich Asosiy
qism (65-daqiqa)
Tayanch bilimlarni faollashtirish:
1.
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov.
Savol javob o‘tkazish(1-ilova)
Baholash mezonlari(2-ilova)
Maqsad va vazifani belgilanishi:
2.
Mavzu: Yo‘l transport hodisasi sodir
bo‘lganda haydovchining majburiyatlari.
Reja:
1.
Yo‘l-transport hodisasi sodir etgan
haydovchining vazifalari.
Maqsad:
1. Talabalarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash.
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini
shakllantirish.
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda
ko‘rib o;rganib,sinay bilishni o‘rgatish.
Natija:
Yo‘l-transport hodisasi sodir etgan haydovchining
vazifalari bo‘yicha umumiy tushunchaga ega
bo‘ladilar va qoidalarini o‘rganadilar.
2.
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar.
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil,
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy
tavsiyalar” 2013,2016 yil.
3.
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash
mezonlari bilan tanish tirish
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
4.
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari
faollshtiriladi.
Yangi o‘quv material bayoni
Vazifasini taqdim
etadilar
Savollarga javob
beradilar
Mavzuni nomini va
rejasini yozib oldilar
Diqqat qiladilar
Savollarga javob bera
dilar
Yozib oladilar
Diqat qilailar
Savollarga javob
beradilar
92
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari
yozdiriladi.
7.(3-ilova).
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash
7.
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. (4-
ilova)
Vizual-didaktik materiallar(5-ilova)
3-bosqich
Yakuniy qism
(10daqiqa)
Mashg‘ulot yakuni:
1.
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi.
Uyga vazifani berilishi:
2.
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova)
Baholari bilan
tanishadilar
Topshiriqni yozib
oladilar
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov
1. Mexanik transport vositasini haydovchisi o‘zi bilan qanday xujjatlarni
olib yurishi shart?
2. Transport vositalarini haydovchilari nimalarga amal qilishlari kerak?
93
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni
t/r
Mezonlar
Baho
1
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak
bo‘ladigan.
5
2
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan
bilimlarni tushuntirib bera oladigan.
4
3
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan.
3
4
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi.
2
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi
albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past bo‘lganda qayta
nazorat belgilanadi.
94
Slaydlar asosida mavzuni bayoni
4.1. Yo’l-transport xodisasi sodir bulganda unga daxldor xaydovchilar kuyidagilarni
bajarishlari shart:
transport vositasini darxol tuxtatishi, falokat yorurlik ishoralarini yoki falokat sababli
tuxtash belgisi (miltillovchi kizil chirok)ni urnatishi, transport vositasini va xodisaga
daxldor buyumlarni joyidan kuzratmasligi;
shikastlanganlarga birinchi tibbiy yordam berish uchun zarur bulgan choralarni kurishi,
«Tez tibbiy yordam»ni chakirishi, shoshilinch xollarda esa shikastlanganlarni yakdn
oradagi davolash muassasasiga yo’lakay transportda junatishi, buning iloji bulmagan
xollarda uz transport vositasida olib borishi, u yerda uz ismi-sharifini, transport
vositasining rakamli belgisini bildirishi (xaydovchilik guvoxnomasini yoki uz shaxsini
tasdiklovchi, transport vositasining ruyxatdan utganlik xujjatini kursatishi) va xodisa ruy
bergan joyga kaytib kelishi;
agar boshqa transport vositalarining xarakatiga tuskinlik kilsa, avvalo transport vositasi,
xodisaga alokador buyumlar va izlarning xolatini kayd etib (imkoniyati bulgan xollarda
guvoxlar ishtirokida), ularning yukolmasligini tahminlashi, so’ngra qatnov qismini
bushatishi yoki xodisa ruy bergan joyni aylanib utishni tashkil kilishning uziga borlik
bulgan barcha choralarini kurishi;
xodisa xakida militsiyaga xabar berishi, guvoxlarning ismi-sharifini va manzilgoxini
yozib olib, militsiya xodimlarining kelishini kutishi.
95
4.2. Agar Yo’l-transport xodisasida shikastlanganlar bulmasa va xaydovchilar xodisa
vaziyatiga baxo berishda uzaro kelisha olsalar, oldindan xodisa chizmasini tuzib va uni
imzolab, yakin oradagi DAN maskani yoki militsiya organiga xodisani rasmiylashtirish
uchun borishlari mumkin.
Yo’l transport hodisasi bir vaqtning o’zida sug’urta hodisasi hamdir.O’zbekiston
Respublikasi 2008 yil 21 apreldan kuchga kirgan “Transport vositalari egalarining
fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urta qilish to’g’risida”gi Qonunida
belgilanganidek,
Sug’urta
hodisasi-transport
vositasidan
foydalanishda
jabrlanuvchining hayoti, sog’ligi va mol mulkiga zarar yetkazilganligi uchun sug’urta
qildiruvchining yoki transport vositasi egasining fuqarolik javobgarligini majburiy
sug’urta qilish shartnomasi bo’yicha javbgarligi sug’urtalangan boshqa shaxsning
fuqarolik javobgarligi yuzaga kelishi bo’lib, bu sug’urtalovchining sug’urta tovonini
to’lash majburiyatini keltirib chiqaradi.
Ushbu qonunning 3-bob, 19 moddasida sug’urta hodisalari bo’yicha zararning o’rnini
qoplash tartibi belgilangan:
-
jabrlanuvchilarga zarar yetkazilishiga olib kelgan to’l-transport hodisasi
ishtirokchisi bo’lgan sug’urta qildiruvchi mazkur hodisaning boshqa ishtirokchilari
talabiga ko’ra ularga ushbu transport vositasi egalarining fuqarolik javobgarligi
sug’urtalangan majburiy sug’urta shartnomasi to’g’risidagi ma’lumotlarni habar qilishi
shart.
-
Sug’urta qildiruvchi yoki uning vakili sug’urta hodisasi sodir bo’lganda:
Jabrlanuvchiga uch calendar kundan kechiktirmay sug’urta polisining nusxasini
topshirishi;
96
Darhol, majburiy sug’urta shartnomasida nazarda tutilgan muddatdan kechiktirmay,
sodir bo’lgan hodisa haqida yozma shaklda, sug’urta polisining nusxasini ilova qilgan
holda sug’urtalovchiga yoki unung filialiga hamda yo’l -transport hodisasi sodir
bo’lgan joydagi va transport vositasi ro’yxatdan o’tkazilgan joydagi davlat yo’l harakati
havfsizligi xizmatiga bildirishi. Bildirishnomada hodisaning xususiyati, sodir bo’lgan
payti, ko’rilishi taxmin qilingan zararning moiqdori, yo’l-transport hodisasiga daxldor
barcha shaxslarning, shu jumladan, taxmin qilingan da’vogarlarning nomlari va
manzillariga taalluqli axborot imkon qadar to’liq hajmda, shuningdek, sug’urta
qildiruvchi hodisa haqida ilk marotaba qay tarzda habardor bo’lganligi va sug’urta
qildiruvchiningnega hodisani talabnomaga bildirishga sabab deb hisoblashiga oid
tafsilotlar majburiy tartibda ko’rsatilishi kerak;
Huquqni muhofaza qiluvchi organlar, sudlar, shuningdek, tibbiyot seysmologiya,
veteraniriya, gidrometeorologiya tashkilotlari va boshqa tashkilotlar sug’urta tovoning
miqdorini aniqlash maqsadida sug’urta hodisalari sodir bo’lishining sabablari va
holatlari to’g’risidagi hamda yetkazilgan zarar haqidagi masalalarni hal etish uchun
zarur bo’lgan hujjatlar va hulosalarni sug’urtalovchilarning hamda To’lovlarni
kafolatlash jamg’armasining so’roviga ko’ra taqdim etilishi shart.
97
Yo‘l-transport hodisasi sodir etgan haydovchining vazifalari.
B.B.B. JADVALI
Bilaman
Bilishni istayman
Bilib oldim
Haydovchi
to‘xtashi extiyot
choralarini
ko‘rishi,
militsiyaga
habar berishi.
Jabrlangan
yoki
shikastlanganlarga
qanday
yordam
beriladi,voqea
joyida
haydovchi
qanday
ishlarni
bajarishi kerak
transport vositasini darxol tuxtatishi, falokat
yorurlik ishoralarini yoki falokat sababli tuxtash
belgisi (miltillovchi kizil chirok)ni urnatishi,
transport vositasini va xodisaga daxldor
buyumlarni joyidan kuzratmasligi;
shikastlanganlarga birinchi tibbiy yordam
berish uchun zarur bulgan choralarni kurishi,
«Tez tibbiy yordam»ni chakirishi, shoshilinch
xollarda esa shikastlanganlarni yakdn oradagi
davolash muassasasiga yo‘lakay transportda
junatishi, buning iloji bulmagan xollarda uz
transport vositasida olib borishi, u yerda uz
ismi-sharifini, transport vositasining rakamli
belgisini bildirishi (xaydovchilik guvoxnomasini
yoki uz shaxsini tasdiklovchi, transport
vositasining ruyxatdan utganlik xujjatini
kursatishi) va xodisa ruy bergan joyga kaytib
kelishi;
agar boshqa transport vositalarining xarakatiga
tuskinlik kilsa, avvalo transport vositasi,
xodisaga alokador buyumlar va izlarning
xolatini kayd etib (imkoniyati bulgan xollarda
guvoxlar ishtirokida), ularning yukolmasligini
tahminlashi, so‘ngra qatnov qismini bushatishi
yoki xodisa ruy bergan joyni aylanib utishni
tashkil kilishning uziga borlik bulgan barcha
choralarini kurishi;
xodisa xakida militsiyaga xabar berishi,
guvoxlarning ismi-sharifini va manzilgoxini
yozib olib, militsiya xodimlarining kelishini
kutishi.
98
Vizual-didaktik materiallar.
Yo‘l transport hodisalari
Uyga vazifa.
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish.Keyingi
mashg‘ulotga tayyorlanish qiziqtirgan savollarni tuzish.
99
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI
MAVZU: Piyodalarning majburiyatlari va yo‘lovchilarning majburiyatlari.
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 80 daqiqa
O‘quvchilar soni ____ ta
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi:
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha
o‘quv mashg‘ulot.
O‘quv masg‘uloti rejasi:
1. Piyodalarning vazifalari.
2. Yo‘lovchilarning vazifalari
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash.
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish.
3. Piyodalarning va yo‘lovchilarning vazifalarini o‘rgatish.
Pedagogik vazifalar:
Mashg‘ulot mavzusini bilan
tanishtirish;
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish;
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib
berish;
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish.
O‘quv faoliyati natijalari:
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar;
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha
tasniflaydilar;
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha
aytib beradilar;
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida
taribli ravishda ochib beradilar.
O‘qitish metodlari.
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish
etish,yo‘riqnoma berish.
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar.
(interfaol usullar).
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari.
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va
juftlilar asosida ishlash hamda fikr almashinish.
O‘qitish vositalari:
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter,
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,stend
lar va boshqa jixozlar.
O‘qitish shart sharoiti.
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar.
Qayta aloqaning usul va vositalari.
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol usullar.
100
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish bosqichlari va
vaqti
Faoliyat mamuni
Ta’lim beruvchi
Ta’lim oluvchi
1-bosqich O‘quv
mashg‘ulotiga
kirish (5-daqiqa)
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan
salomlashish,darsgatayyorgarligini
tekshirish,davomatni aniqlash.
Mashg‘ulotga
tayyorlanadilar
2-boqich
Asosiy qism
(65-daqiqa)
Tayanch bilimlarni faollashtirish:
1.
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov.
Savol javob o‘tkazish(1-ilova)
Baholash mezonlari(2-ilova)
Maqsad va vazifani belgilanishi:
3.
Mavzu: Piyodalarning majburiyatlari va
yo‘lovchilarning majburiyatlari.
Reja:
1 .Piyodalarning vazifalari.
2. Yo‘lovchilarning vazifalari
Maqsad:
1. O‘quvchilarnilarni vatanparvarlik ruxida
tarbiyalash.
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini
shakllantirish.
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda
ko‘rib o;rganib,sinay bilishni o‘rgatish.
Natija:
Piyodalarning majburiyatlari va yo‘lovchilarning
majburiyatlari bo‘yicha umumiy tushunchaga ega
bo‘ladilar va qoidalarini o‘rganadilar.
4.
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar.
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil,
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy
tavsiyalar” 2013,2016 yil.
5.
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash
mezonlari bilan tanish tirish
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
Vazifasini
taqdim etadilar
Savollarga
javob beradilar
Mavzuni nomini
va rejasini yozib
oldilar
Diqqat qiladilar
Savollarga
javob beradilar
Yozib oladilar
Diqat qilailar
Savollarga
javob beradilar
101
6.
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari
faollshtiriladi.
Yangi o‘quv material bayoni
5.
Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari
yozdiriladi.
7 .(3-ilova).
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash
8.
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda
ishlash va interfaol usullardan foydalanish.
(4-ilova)
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova)
3-bosqich
Yakuniy qism
(10daqiqa)
Mashg‘ulot yakuni:
1.
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi.
Baholash mezonlari
Uyga vazifani berilishi:
2.
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova)
Baholari bilan
tanishadilar
Topshiriqni
yozib oladilar
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov
1. Mexanik transport vositasini haydovchisi o‘zi bilan qanday xujjatlarni
olib yurishi shart?
2. Transport vositalarini haydovchilari nimalarga amal qilishlari kerak?
102
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni
t/r
Mezonlar
Baho
1
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak
bo‘ladigan.
5
2
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan
bilimlarni tushuntirib bera oladigan.
4
3
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan.
3
4
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi.
2
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi
albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past bo‘lganda qayta
nazorat belgilanadi.
103
Slaydlar asosida mavzuni bayoni
1
. Piyodalarning vazifalari
5.1. Piyodalar trotuardan yoki piyodalar yo’lkasidan, ular bulmaganda
esa yo’l yokasidan yurishlari kerak. Kupol yuklarni olib ketayotgan,
nogironlarning yurgizgichsiz aravasida borayotgan shaxslarning trotuar
yoki yo’l yokasidan yurishlari boshka piyodalarning xarakatlanishiga
xalakit berayotgan bulsa, ular qatnov qismining chetidan yurishlari kerak.
Trotuarlar, piyodalar yo’lkasi, yo’l yokasi bulmasa yoki ulardan
yurishning imkoniyati bulmagan xollarda piyodalar velosiped yo’lkasidan
yoki qatnov qismining chetidan (ajratuvchi bulagi bor yo’llarda qatnov
qismining ung chetidan) bir kator bulib yurishlari mumkin.
Axoli yashaydigan joylardan tashkarida yo’lning qatnov qismida
xarakatlanayotgan piyodalar transport vositalarining xarakatiga karshi
yunalishda yurishlari kerak.
Mavzu: Piyodalarning majburiyatlari va yo’lovchilarning majburiyatlari.
Reja:
1. Piyodalarning vazifalari.
2. Yo’lovchilarning vazifalari
104
5.2. Piyodalarning tashkiliy jamlanmasiga bir katorda turt kishidan ortik
bulmasdan yo’lning qatnov qismida fakat transport vositalarining xarakat
yunalishi buylab ung tomondan yurishga ruxsat etiladi.
Jamlanmaning oldi va orkasida chap tomondan kizil bayrokcha, korong’i
vaktda yoki yetarlicha kurinmaslik sharoitida esa oldinda ok, orkada kizil
rangli chirok kutargan kuzatuvchilar bulishi kerak.
Bolalar guruxini trotuarlar va piyodalar yo’lkalaridangina, ular
bulmaganda esa yo’l yokasidan faqat kunduzi va katta yoshdagilar
kuzatuvida olib yurish ruxsat etiladi.
5.3. Piyodalar yo’lning qatnov qismini piyodalar utish joylaridan,
shuningdek, yer osti va yer usti utish joylaridan, ular bulmaganda esa
chorraxalarda trotuar chiziklari yoki yo’l yokasi buylab kesib utishlari
kerak.
Kurinadigan oralikda utish joyi yoki chorraxa bo’lmasa, ajratuvchi
bulaksiz va tusiksiz yo’llarda piyodalarga yo’lning ikki tomoni yaxshi
kurinadigan joyidan qatnov qismining chetiga nisbatan tug’ri burchak
ostida kesib utishlariga ruxsat etiladi.
5.4. Piyodalar yo’l xarakati tartibga solingan joylarda tartibga
soluvchining yoki svetoforlarning, ular bulmaganda esa transport
svetoforlarining shoralariga amal kilishlari kerak.
5.5. Piyodalar xarakat tartibga solinmaydigan piyodalar utish joylarida,
yakinlashib kelayotgan transport vositasigacha bulgan masofani va uning
tezligini chamalab kurib, utish uzlari uchun xavfsiz ekanligiga ishonch
xosil kilganlaridan so’ng yo’lning qatnov qismiga chikishlari mumkin.
105
2. Yo’lovchilarning vazifalari
6.1. Yo’lovchilar transport vositasiga faqat u to’la to’xtagandan so’ng trotuar
yoki yo’l yokasi tomonidan chikishga va tushishga, mototsiklda
xarakatlanganda esa maxsus bosh kiyimini tugmalashga majburdirlar.
Yo’lovchilarning transport vositalaridan trotuar yoki yo’l yokasi tomonidan
tushishi yoki ularga chikishining iloji bulmagan xollarda qatnov qismida
amalga oshirilishi mumkin, bunda boshka yo’l xarakati katnashchilariga
xalakit berilmasligi va xavf tug’dirilmasligi kerak.
6.2. Yo’lovchilarga:
transport vositasi xarakatlanayotgan vaktda xaydovchini boshkarishdan
chalg’itish va unga xalakit berish;
bortli yuk avtomobillarida tik turish, bortlar satxidagi yoki undan yukoridagi
yuk ustida utirish;
transport vositasi xarakatlanayotgan vaktda uning eshiklarini ochish
taqiqlanadi.
106
Yo‘l harakatida, haydovchi, yo‘lovchi va piyodalarning vazifalari
TOIFALASH JADVALI
Haydovchi
Piyoda
Yo‘lovchi
Mehanik
transport
vositasini
haydovchisi:
-
haydovchilik
guvohnomasi va uning talloni yoki
transport vositasining vaqtinchalik
boshqaruvchi talon , haydovchilik
guvohnomasi olib qo‘yishgan bo‘lsa
uning talloni, xar ikkalasi olib qo‘yilgan
bo‘lsa
vaqtinchalik
ruhsatnoma,
shaxsini tasdiqlovchi hujjat, transport
vositasi
ro‘yhatdan
o‘tgazilganligi
haqidagi hujjatni , transportni egasi
bo‘lmaganda umumiy egalik huquqini
beruvchi va boshqa hujjatlarni olib
yurilish militsiya hodim co‘raganda
tekshirishga berishi shart. Haydovchi
yo‘l harakati barcha qoidalariga to‘liq
amal qilishi kerak.
Piyodalar
tratuardan
yoki
piyodalar
yo‘lkasidan,
ular
bo‘lmaganda yo‘l
yoqasidan
yurishlari
kerak.
Qatnov
qismini
faqat
piyodalar
o‘tish joylardan u
bo‘lmaganda esa
yo‘lning har ikkala
tarafi
yaxshi
ko‘rinadigan
joydan
o‘tishi
kerak. Transport
vositalarini to‘htagi
joylari
va
bekatlardan
chiqishlari kerak.
Yo‘lovchi
transport
vositasidagi
xaydovchida tashqari
barcha
shahslar
yo‘lovchi xisoblanadi.
Yo‘lovchi transportga
chiqqach
yahshilab
joylashib olishi va
xarakat
mobaynida
keskin turish, o‘tirish va
yurishi
taqiqlanadi.
Yo‘lovchi transportini
jihozlariga tegishi ,
shovqin colishi va
haydovchiga xalaqit
bermasligi kerak.
107
Vizual-didaktik materiallar.
Uyga vazifa.
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish. Yo‘l
harakatida, haydovchi, yo‘lovchi va piyodalarning vazifalarini o‘rganish.
108
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI
MAVZU: Yo‘l belgilаri Ogohlаntiruvchi belgilаr vа vаzifаlаri.
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 80 daqiqa
O‘quvchilar soni ____ ta
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi:
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha
o‘quv mashg‘ulot.
O‘quv masg‘uloti rejasi:
1. Belgilarning tavsiflanishi.
2. O‘rnatilishi.
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash.
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish.
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va ogohlantiruvchi belgilarni o‘rgatish.
Pedagogik vazifalar:
Mashg‘ulot mavzusini bilan
tanishtirish;
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish;
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib
berish;
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish.
O‘quv faoliyati natijalari:
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar;
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha
tasniflaydilar;
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha
aytib beradilar;
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida
taribli ravishda ochib beradilar.
O‘qitish metodlari.
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish
etish,yo‘riqnoma berish.
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar.
(interfaol usullar).
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari.
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va
juftlilar asosida ishlash hamda fikr almashinish.
O‘qitish vositalari:
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter,
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,stend
lar va boshqa jixozlar.
O‘qitish shart sharoiti.
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar.
Qayta aloqaning usul va vositalari.
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol usullar.
109
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish bosqichlari va
vaqti
Faoliyat mamuni
Ta’lim beruvchi
Ta’lim oluvchi
1-bosqich O‘quv
mashg‘ulotiga
kirish (5-daqiqa)
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan
salomlashish,darsga tayyorgarligini
tekshirish,davomatni aniqlash.
Mashg‘ulotga
tayyorlanadilar
2-boqich Asosiy
qism (65-daqiqa)
Tayanch bilimlarni faollashtirish:
1.
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov.
Savol javob o‘tkazish(1-ilova)
Baholash mezonlari(2-ilova)
Maqsad va vazifani belgilanishi:
3.
Mavzu: Yo‘l belgilari. Ogahlantiruvchi
belgilar.
Reja:
1. Belgilarning tavsiflanishi.
2. O‘rnatilishi.
Maqsad:
1. Talabalarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash.
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini
shakllantirish.
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda
ko‘rib o;rganib,sinay bilishni o‘rgatish.
Natija:
Ogahlantiruvchi belgilar bo‘yicha umumiy
tushunchaga ega bo‘ladilar va qoidalarini
o‘rganadilar.
4.
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar.
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil,
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy
tavsiyalar” 2013,2016 yil.
5.
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash
mezonlari bilan tanish tirish
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
6.
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari
faollshtiriladi.
Vazifasini
taqdim etadilar
Savollarga
javob beradilar
Mavzuni nomini
va rejasini yozib
oldilar
Diqqat qiladilar
Savollarga
javob beradilar
Yozib oladilar
Diqat qilailar
Savollarga
javob beradilar
110
Yangi o‘quv material bayoni
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari
yozdiriladi.
7.(3-ilova).
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash
9.
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda
ishlash va interfaol usullardan foydalanish.
(4-ilova)
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova)
3-bosqich Yakuniy
qism (10daqiqa)
Mashg‘ulot yakuni:
1.
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi.
Uyga vazifani berilishi:
2.
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova)
Baholari bilan
tanishadilar
Topshiriqni
yozib oladilar
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov
1. Piyodalarning vazifalari nimalardan iborat?
2. Yo‘lovchilar nimalarga rioya qilishi kerak?
111
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni
t/r
Mezonlar
Baho
1
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak
bo‘ladigan.
5
2
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan
bilimlarni tushuntirib bera oladigan.
4
3
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan.
3
4
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi.
2
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi
albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past bo‘lganda qayta
nazorat belgilanadi .
112
Slaydlar asosida mavzuni bayoni
Tayanch iboralar: Ogohlantiruvchi belgilarning vazifasi, o’rnatilishi, yana
qaysi belgilar bilan ishlatilish va asosiy belgilari.
Ogohlantiruvchi belgilar haydovchiga yo’lning xavfli qismiga
yaqinlashayotganligini, xavfning turi va shakli haqida axborot beradi. Xavf-
xatar ushbu belgida ramziy shaklda ifodalaniladi.
Ogohlantiruvchi belgilarning asosi oq rangda, xoshiyasi qizil rangda
bo’lgan teng tomonli uchburchak shaklidan iborat.
Bu yo’l belgilari aholi yashaydigan joylarda 50-100 metr, aholi
yashamaydigan joylarda 150-300 metr masofada o’rnatiladi.
Aholi yashamaydigan joylarda bu guruhdagi belgilarning olisroq masofada
o’rnatilishi transport vositalarining tezligiga bog’liq (shahardan
tashqaridagi tezlik shahardagidan birmuncha yuqori bo’ladi). Haydovchi
yo’l belgisi o’rnatilgan joydan xavfli qism boshlanadigan joygacha tezlikni
pasaytirib ulgurishi lozim. Yo’l sharoiti qanchalik murakkab va jiddiy bo’lsa,
shunchalik ko’p ogohlantiruvchi belgilar o’rnatiladi.
Mavzu: Yo’l belgilari.
Ogahlantiruvchi belgilar.
Reja:
1. Belgilarning tavsiflanishi.
2. O’rnatilishi.
113
Yo‘l belgilari.
Ogohlantiruvchi belgilar
114
115
KLASTER
Ogohlantiruvchi belgilar
1.1.Shlagbaum
li temir yo’l
kesishmasi
1.3.1.Bir izli
temir yo’l
1.3.2.Ko’p izli
temir yo’l
1.6.Teng
ahamiyatli
yo’llar
kesishuvi
1.
5.Tramvay
yo’li bilan
kesishuv
1.8.svetofor
tartibga soladi
1.9.ko’tarma
ko’prik
1.10.Sohilga
chiqish
1.7.Aylanma
harakatlanish
bilan kesishuv
1.4.1.-
1.4.6.Temir yo’l
kesishmasiga
yaqinlashuv
1.3.Diqqat,
temir yo’l
kesishmasini
to’suvchi
qurilma
1.2.shlagbaum
siz temir yo’l
kesishmasi
116
Vizual didaktik materiallar.
117
Uyga vazifa.
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish.
Ogohlantiruvchi belgilarni turlari va vazifalarini o‘rganish.
118
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI
MAVZU:Imtiyoz belgilаri vа vаzifаsi. Imtiyoz belgilаrining nomi vа o‘rnаtilishi.
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 80 daqiqa
O‘quvchilar soni ____ ta
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi:
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha
o‘quv mashg‘ulot.
O‘quv masg‘uloti rejasi:
1. Belgilarning vazifalari.
2. Belgilarning o‘rnatilishi.
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash.
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish.
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va imtiyoz belgilarini o‘rgatish.
Pedagogik vazifalar:
Mashg‘ulot mavzusini bilan
tanishtirish;
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish;
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib
berish;
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish.
O‘quv faoliyati natijalari:
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar;
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha
tasniflaydilar;
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari
bo‘yicha aytib beradilar;
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari
asosida taribli ravishda ochib beradilar.
O‘qitish metodlari.
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish
etish,yo‘riqnoma berish.
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar.
(interfaol usullar).
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari.
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va
juftlilar asosida ishlash hamda fikr
almashinish.
O‘qitish vositalari:
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga
oid adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter,
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,ste
ndlar va boshqa jixozlar.
O‘qitish shart sharoiti.
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar.
Qayta aloqaning usul va vositalari.
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol
usullar.
119
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish bosqichlari va
vaqti
Faoliyat mamuni
Ta’lim beruvchi
Ta’lim oluvchi
1-bosqich
O‘quv
mashg‘ulotiga
kirish
(5-daqiqa)
Tashkiliy qism: O‘quvchila bilan
salomlashish,darsgatayyorgarligini
tekshirish,davomatni aniqlash.
Mashg‘ulotga
tayyorlanadilar
2-boqich
Asosiy qism
(65-daqiqa)
Tayanch bilimlarni faollashtirish:
1.
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov.
Savol javob o‘tkazish(1-ilova)
Baholash mezonlari(2-ilova)
Maqsad va vazifani belgilanishi:
2.
Mavzu: Imtiyoz belgilari.
Reja:
1. Belgilarning tavsiflanishi.
2. O‘rnatilishi.
Maqsad:
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida
tarbiyalash.
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini
shakllantirish.
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va
amalda ko‘rib o;rganib,sinay bilishni o‘rgatish.
Natija:
Imtiyoz belgilari bo‘yicha umumiy tushunchaga
ega bo‘ladilar va qoidalarini o‘rganadilar.
3.
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar.
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil,
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va
amaliy tavsiyalar” 2013,2016 yil.
4.
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash
mezonlari bilan tanish tirish
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
5.
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob
va inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali
bilimlari faollshtiriladi.
Yangi o‘quv material bayoni
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari
yozdiriladi.
7. (3-ilova).
Vazifasini taqdim
etadilar
Savollarga javob
beradilar
Mavzuni nomini
va rejasini yozib
oldilar
Diqqat qiladilar
Savollarga javob
beradilar
Yozib oladilar
Diqat qilailar
Savollarga javob
beradilar
120
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash
7.
Mustaxkamlash uchun
savollar,guruxlarda ishlash va interfaol
usullardan foydalanish.
(4-ilova)
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova)
3-bosqich Yakuniy
qism (10daqiqa)
Mashg‘ulot yakuni:
1.
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi.
Baholash mezonlari
Uyga vazifani berilishi:
2.
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova)
Baholari bilan
tanishadilar
opshiriqni yozib
oladilar
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov
1. Piyodalarning vazifalari nimalardan iborat?
2. Yo‘lovchilar nimalarga rioya qilishi kerak?
121
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni
t/r
Mezonlar
Baho
1
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak
bo‘ladigan.
5
2
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan
bilimlarni tushuntirib bera oladigan.
4
3
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan.
3
4
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball)
past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi.
2
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi
albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past bo‘lganda qayta
nazorat belgilanadi.
122
Mavzuni yoritilishi
Tayanch iboralar: Asosiy yo‘llardagi imtiyoz, tepaliklardagi imtiyoz, teng
xuquqli chorrahalardagi imtiyoz.
Imtiyoz belgilari chorrahalarda, yo‘lning qatnov qismlari kesishgan
joylarda yoki yo‘lning tor qismida transport vositalarining harakatlanish
navbatini belgilaydi.
«Asosiy yo‘l»
Harakatlanish
tartibga
solinmagan chorrahalarda
ikkinchi
darajali
harakatlanayotgan transport
vositasidan oddin o‘tish
huquqini
beradi.
Belgi
yo‘lning
boshlanishida o‘rnatilib, har bir chorraha oddida takrorlanishi mumkin. Asosiy
yo‘l bilan kesishadigan ko‘ndalang yo‘llarda, chorraha oldida
«Yo‘l bering» yoki «To‘xtamasdan harakatlanish taqiqlangan»
belgilari o‘rnatiladi. Agar chorrahada asosiy yo‘l o‘z yo‘nalishini
o‘zgartirsa, u holda ushbu belgi ostiga qo‘shimcha 7.13 "Asosiy
yo‘lning yo‘nalishi" belgisi o‘rnatiladi. «Asosiy yo‘lning oxiri» Asosiy yo‘l
imtiyozli belgi o‘rnatilgan joyda tugaydi.
Mavzu: Imtiyoz belgilari.
Reja:
1. Belgilarning tavsiflanishi.
2. O’rnatilish shartlari vatartibi.
123
«Ikkinchi darajali yo‘l bilan kesishuv» Bu belgi asosiy yo‘lda o‘rnatilib,
haydovchiga
harakatlanish
tartibga
solinmagan
chorrahada
imtiyoz beradi va aholi
yashaydigan
joylarda
chorrahadan 50-100 m va aholi
yashamaydigan joylarda 150-
300 m. oldin o‘rnatiladi. "Ikkinchi darajali
yo‘lning tutashuvi" Bu belgi asosiy yo‘lda o‘rnatilib avvalgi tartibga solinmagan
chorrahalarda haydovchiga imtiyoz beradi. «Yo‘l bering» Bu belgi haydovchi
kesib o‘tayotgan yo‘lidan kelayotgan transport vositasiga yo‘l berishi
kerakligini bildiradi. Aholi yashamaydigan joylarda belgi qaytarilishi mumkin.
Asosiy yo‘lda transport vositalari bo‘lmasa, ikkinchi darajali yo‘ldan kelayotgan
haydovchi chorrahadan to‘xtamasdan o‘tib ketishi mumkun.
«To‘xtamasdan harakatlanish taqiqlangan»
Asosiy yo‘lning yo‘nalishidan qatoiy
nazar, belgi haydovchiga tartibga
solinmagan
chorrahaga
to‘xtamasdan
kirib
kelishni
taqiqlaydi. Haydovchi to‘xtash
chizig‘i oldida, agar u bo‘lmasa kesib o‘tiladigan
qatnov qismining chetida to‘xtab o‘tadi. Belgi temir yo‘l kesishmasi yoki
karantin postidan oldin o‘rnatilgan bo‘lsa, haydovchi to‘xtash chizig‘i oldida,
u bo‘lmasa, belgi oldida to‘xtashi kerak. Bu
belgi sakkiz qirrali bo‘lib, uni shakl orqali
ajratish ham mumkin.
«Ro‘para harakatlanishning
ustunligi» Yo‘lning tor qismlarida
(ko‘prik, tonnel va boshqa joylar) qarama-qarshi keluvchi
transport vositalari bir vaqtda o‘ta olmaydigan holatlarda,
ro‘paradan kelayotgan transport vositasiga yo‘l berish kerak
124
«
Ro‘paradagi harakatlanishga
nisbatan imtiyoz» Qarama-
qarshi keluvchi transport
vositalari bir vaqtning o‘zida
o‘ta olmaydigan yo‘l qismlarida, ro‘paradan
kelayotgan transport vositasidan oldin o‘tish
huquqiga ega.
KLASTER
| 