AXBOROT-KO’RSATISH BELGILARI
Reja:
1. Belgilarning vazifalari.
2. O’rnatilish tartibi va shartlari
.
165
"Harakatlanish
tasviri"
«5.20.3»
CHorraha oldida o‘rnatilgan
ushbu
belgi
biron
yo‘nalish
bo‘yicha
harakatlanish
taqiqlangan murakkab
chorrahalarda harakatlanish tartibini ko‘rsatadi.
"Yo‘nalish kursatkichi" "5.21.1"
Manzil tomon burilish joyida ushbu belgi
o‘rnatilib, qancha kilometr masofa qolganini
ko‘rsatadi.
"Yo‘nalishlar ko‘rsatkichi" "5.21.2"
Ushbu
belgi
avvalgi
belgining bir turi bo‘lib, bir
necha
manzil
tomon
harakatlanish yo‘nalishlarini ko‘rsatadi.
"Aholi yashaydigan joyning boshlanishi" "5.22"
Asosi oq rangda, aholi yashash joyi qora
rangda yozilgan bunday belgilar yuqori tezlikni
soatiga 70 km bilan chegaralab, tovush
signallaridan foydalanishni taqiqlamaydi.
"Aholi
yashaydigan
joyning ohiri" "5.23"
Ushbu belgi o‘rnatilgan
joydan boshlab, avvalgi belgi "5.22" kiritgan
chsgaralar bekor kilinadi.
"Axoli
yashaydigan
joyning boshlanishi" "5.24"
166
Asosi xavo rang, yozuvi ok. rangda
yozilgan bunday belgilar xarakat tezligi va
tovush
signallaridan
foydalanishni
cheklamasdan, fakat belgida yozilgan
geografik joy nomini bildiradi. Ushbu
belgi urnatilgan joyda axoli yashaydigan joydagi
yo‘llarda joriy etilgan tartib talab etilmaydi.
"Axoli yashaydigan joyning oxiri" "5.25"
Ushbu belgi
avvalgi belgi ko‘rsatgan
geografik joyning
oxirini bildiradi.
"Manzil nomi"
"5.26"
Aholi yashaydigan
joylardagi ko‘chalar nomi,
aholi yashamaydigan joylarda esa daryo, ko‘l va boshka xushmanzara
joylarning nomi ushbu belgi bilan kursatiladi.
"
Masofalar kursatkichi" "5.27"
Ushbu
belgi
shaharlardan chikib
ketish
joylariga
urnatilib, yo‘nalish bo‘yicha joylashgan aholi
yashaydigan manzilgacha bo‘lgan masofani
bildiradi. harakatdagi haydovchi o‘qib
ulgurishi uchun bitta belgida
uchtagacha
manzil
nomi
yozilishi mumkin.
"Kilometr belgisi" "5.28"
Ushbu belgi yo‘l boshlanganidan boshlab har kilometr
oxiriga o‘rnatiladi.
"Yo‘l rakami" «5.29.1» «5.29.2»
167
Ushbu belgilar yo‘l raqami va yo‘nalishni ko‘rsatib, haydovchiga avtomobil
yo‘llari
atlasi
bo‘yicha
undan
foydalanishini osonlashtiradi.
"Yuk avtomobillari uchun harakatlanish yo‘nalishi"
"5.30.1" "5.30.2" ''5.30.3"
Ushbu belgilar chorraha oldida o‘rnatilib, yuk mashinalari
haydovchilariga eng qulay yo‘lni ko‘rsatib, shu yo‘l bo‘yicha harakatlanishni
tavsiya etadi. Boshqa yo‘llarga burilish taqiqlanmaydi, lekin tez orada yuk
avtomobillari harakatlanishini taqiqlaydigan belgiga olib keladi.
"Aylanib utish tasviri"
"5.31"
Asosi
sariq,
rangda
bo‘lgan
ushbu
belgi
vaqtinchalik yopib qo‘yilgan
yo‘l qismini chetlab o‘tish
chizmasini ko‘rsatadi. Belgi aholi
yashaydigan joyda 50-100 m.
aholi yashamaydigan joylarda
150-300 m. masofada, baozi hollarda aylanib o‘tiladigan yo‘lning
oldida o‘rnatiladi.
"CHetlab utish yunalishi"
«5.32.2» «5.32.3» «5.32.1»
168
Asosi sariq rangda bo‘lgan ushbu belgi
vaktinchalik yopib qo‘yilgan yo‘l qismini chetlab
o‘tish yo‘nalishini ko‘rsatadi. Bu belgi avvalgi
belgiga o‘xshab aholi yashaydigan joyda 50-100
m, aholi yashamaydigan joyda 150-300 m.
masofada, baozi hollarda aylanib o‘tiladigan
yo‘lning oldida o‘rnatiladi.
"To‘xtash" "5.33"
Ushbu belgi svetoforga 5-
20 m. yetmasdan, baozi
hollarda svetofor ostida o‘rnatilib, svetoforning
fakatgina taqiqlovchi ishorasida, transport
vositalarining to‘xtash joyini ko‘rsatadi.
"Boshqa qatnov qismiga qayta tizilishning
boshlang‘ich ko‘rsatkichi" "5.34.1 "5.34.2"
Ushbu belgi ajratuvchi bo‘lakli yo‘llarda, turli
tadbirlar (xalq, sayli, miting, sport yig‘ilishlari)
sababli vaqtinchalik yopib qo‘yilgan yo‘l qismini
aylanib o‘tish yo‘nalishini yoki boshqa qatnov
qismiga o‘tish yo‘nalishini ko‘rsatadi.
"Reversiv harakatlanish" "5.35"
Ushbu belgi yo‘lning boshida o‘rnatilib, bir yoki bir
necha bo‘laklarda harakatlanish yo‘nalishining qarama-qarshi
tomonga o‘zgarishi mumkinligi haqida axborot beradi.
"Reversiv harakatlanishning oxiri"
«5.36»
"5.36" belgisi yo‘lning oxiriga o‘rnatilib, reversiv
harakatlanishning oxirini ko‘rsatadi.
"Reversiv harakatlanish yo‘liga chiqish" "5.37"
Ushbu belgi chorraha oldida o‘rnatilib, kesishadigan
yo‘lning bir yoki bir necha bo‘laklarida harakatlanish yo‘nalishi
qarama-qarshi tomonga o‘zgarishi mumkinligi haqila axborot
beradi.
«Turar joy dahasi» «5.38»
169
Turar joy dahalarida piyodalar trotuardan tashqari
qatnov qismida harakatlanishi mumkin. Bunda piyodalar
imtiyozga ega buladi. Haydovchiga yurgazgichni ishlab
turgan holda tuxtab turishi, mexanik transport vositasini
boshqarishni o‘rgatishi va to‘la vazni 3.5 t. dan ortiq bo‘lgan
avtomobillarini (maxsus maydon bo‘lmasa) to‘xtab turishi
taqiqlanadi.
«Turar joy daxasining oxiri» «5.39»
«Falokatli holatlar uchun kirish yo‘li» «5.40»
Tog‘li yo‘llarda, davonla, tik nishabdan tushib
kelayotgan transport vositalarining to‘xtatish tizimi ishlamay
qolsa, to‘xtatish uchun ajratilgan yo‘liga kirishini ko‘rsatadi.
Yo‘l harakati qoidalaridagi 20.2 bandda ko‘rsatilgan hollarda
foydalaniladigan yo‘l.
Savollar
1. Bo‘laklar bo‘yicha harakatlanish" belgilari yo‘lning qaysi joylarida
o‘rntiladi?
2. "Belgilangan yo‘nalishli transport vositalari uchun ajratilgan bo‘lak" da
boshqa transport vositalari harakatlanishn mumkinmi? Yo‘lovchi tushirish yoki
olish uchun ushbu bo‘lakka kirish mumkinmi?
3. Qayrilish joyida chapga burilish mumkinmi?
INSERT
Ushbu usul ma’lumotni mustaqil ravishda chuqur o‘rganib chiqishga
yordam beradi.
Bu matnni o‘qish paytida kitob varag‘I chetiga talabaning ma’lumoti
qabul qilishi jarayonini aks ettiradigan ma’lum belgilarni qo‘yib borishi talab
qiladi.Belgilar quyidagicha bo‘lishi mumkin.
-ma’lumot talabada oldindan mavjud bo‘lgan tasavvurni tasdiqlasa
qo‘yiladi.
“-“ ma’lumot talaba fikriga zid kelsa qo;yiladi
“+”- olingan ma’lumot talaba uchun yangilik bo‘lsa qo‘yiladi.
“?”- olingan ma’lumot talabada savol tug‘dirganda qo‘yiladi.
O‘tkazilish tartibi:
1. Matnni abzas yoki ma’lum qismlarga ajratish va o‘qish jarayonida
matnning ajratilgan qismlari yoniga tegishli belgilarni qo‘yish.
2. Belgilarni quyidagi shaklda berilgan jadvalga tartiblab joylashtirish.
170
Vizual didaktik materiallar
171
Uyga vazifa
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish.
Ogohlantiruvchi belgilarni turlari va vazifalarini o‘rganish.
172
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI
MAVZU: Servis belgilаri. Vаzifаsi, belgilаnishi, o‘rnаtilishi. Qo‘shimchа
аxborot belgilаri bilаn o‘rnаtilish tаrtibi vа vаzifаsi.
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 80 daqiqa
O‘quvchilar soni ____ ta
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi:
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha o‘quv
mashg‘ulot.
O‘quv masg‘uloti rejasi:
1. Servis belgilarining vazifalari.
2. O‘rnatilish joylari va tartibi.
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash.
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish.
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va servis belgilarini o‘rgatish.
Pedagogik vazifalar:
Mashg‘ulot mavzusini bilan
tanishtirish;
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish;
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib
berish;
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish.
O‘quv faoliyati natijalari:
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar;
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha tasniflaydilar;
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha aytib
beradilar;
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida
taribli ravishda ochib beradilar.
O‘qitish metodlari.
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish etish,yo‘riqnoma
berish.
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar.
(interfaol usullar).
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari.
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va juftlilar
asosida ishlash hamda fikr almashinish.
O‘qitish vositalari:
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter,
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,stendlar
va boshqa jixozlar.
O‘qitish shart sharoiti.
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar.
Qayta aloqaning usul va vositalari.
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol usullar.
173
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish bosqichlari va
vaqti
Faoliyat mamuni
Ta’lim beruvchi
Ta’lim oluvchi
1-bosqich
O‘quv
mashg‘ulotiga
kirish
(5-daqiqa)
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan
salomlashish,darsgatayyorgarligini
tekshirish,davomatni aniqlash.
Mashg‘ulotga
tayyorlanadilar
2-boqich
Asosiy qism
(65-daqiqa)
Tayanch bilimlarni faollashtirish:
1.
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov.
Savol javob o‘tkazish(1-ilova)
Baholash mezonlari(2-ilova)
Maqsad va vazifani belgilanishi:
2.
Mavzu: SERVIS BELGILARI
Reja:
1. Servis belgilarining vazifalari.
2. O‘rnatilish joylari va tartibi.
Maqsad:
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash.
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini
shakllantirish.
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda
ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish.
Natija: Servis belgilari bo‘yicha umumiy
tushunchaga ega bo‘ladilar va qoidalarini
o‘rganadilar.
3.
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar.
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil,
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy
tavsiyalar” 2013,2016 yil.
4.
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash
mezonlari bilan tanish tirish.
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
5.
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari
faollshtiriladi.
Vazifasini taqdim
etadilar
Savollarga javob
beradilar
Mavzuni nomini va
rejasini yozib oldilar
Diqqat qiladilar
Savollarga javob
beradilar
Yozib oladilar
Diqat qilailar
avollarga javob
beradilar
174
Yangi o‘quv material bayoni
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari
yozdiriladi.
7. (3-ilova).
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash
8.
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda
ishlash va interfaol usullardan foydalanish.
(4-ilova)
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova)
3-bosqich
Yakuniy qism
(10daqiqa)
Mashg‘ulot yakuni:
1. Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi.
Uyga vazifani berilishi:
2. Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova)
Baholari bilan
tanishadilar
Topshiriqni yozib
oladilar
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov
1. Bo‘laklar bo‘yicha harakatlanish" belgilari yo‘lning qaysi joylarida
o‘rntiladi?
2. "Belgilangan yo‘nalishli transport vositalari uchun ajratilgan bo‘lak" da
boshqa transport vositalari harakatlanishn mumkinmi? Yo‘lovchi tushirish yoki
olish uchun ushbu bo‘lakka kirish mumkinmi?
3. Qayrilish joyida chapga burilish mumkinmi?
175
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni
t/r
Mezonlar
Baho
1
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak
bo‘ladigan.
5
2
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan
bilimlarni tushuntirib bera oladigan.
4
3
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan.
3
4
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball)
past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi.
2
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi
albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past bo‘lganda qayta
nazorat belgilanadi.
Mavzuni yoritilishi
Tayanch iboralar: Birinchi tibbiy yordam berish joylari, avtomobillarga
texnik xizmat ko‘rsatish joylari, avtomobil yo‘llaridagi qulayliklar.
Servis belgilari transport vositalari, yo‘lovchilar va haydovchilarga yo‘l
yoqasida joylashgan xizmat ko‘rsatish joylari haqida maolumot beradi.
SERVIS BELGILARI
Reja:
1. Servis belgilarining vazifalari.
2. O’rnatilish joylari va tartibi.
| 