Qayta tayyorlash va ularni malakasini oshirish instituti

196 
Vizual didaktik materiallar 
Uyga vazifa 
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish. 
Ogohlantiruvchi belgilarni turlari va vazifalarini o‘rganish. 

197 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Transport vositalarini taniqlik belgilari. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Transport vositalarini taniqlik belgilari. 
2. Xavfli yuklarning taniqli belgilari. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida 
taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid 
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,stend
lar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol usullar. 

198 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish (5-daqiqa) 
Tashkiliy qism: 
O‘quvchila bilan salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich Asosiy 
qism (65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari(2-ilova) 
1. qoshimcha axborot belgilarini turlarini ayting/ 
2 .Qo‘shimcha axborot belgilarini vazifasini 
tushuntirib bering? 
2. 
Belgilarni boshqa asosiy belgilar bilan 
qo‘llanilishini tushuntirib bering? 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
3. 
Mavzu: Transport vositalarini taniqlik 
belgilari. 
Reja:
1. Transport vositalarini taniqlik belgilari. 
2. Xavfli yuklarning taniqli belgilari. 
Maqsad: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda 
ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Transport vositalarini taniqlik belgilari 
bo‘yicha umumiy tushunchaga ega bo‘ladilar va 
qoidalarini o‘rganadilar. 
4. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
5. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
Vazifasini taqdim 
etadilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga javob 
beradilar 

199 
6. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
7. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
8 .(3-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
10. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(4-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni yozib 
oladilar 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov 
1. Qoshimcha axborot belgilarini turlarini ayting? 
2. Qo‘shimcha axborot belgilarini vazifasini tushuntirib bering? 
3. Belgilarni boshqa asosiy belgilar bilan qo‘llanilishini tushuntirib 
bering? 

200 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) 
past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Yo‘l harakatida ishtirok etayotgan transport vositalarining texnik 
holati va jixozlari O‘zbekiston Respublikasining “Yo‘l harakati xavsizligi 
to‘g‘risida”gi Qonuni talablariga muvofiq bo‘lishi kerak. Mexanuk 
transport vositalari va tirkamalar “transit ro‘yxatlash belgisining amal 
Mavzu:Transport 
vositalarini 
taniqlik belgilari. 
Reja:
1. Transport vositalarini taniqlik 
belgilari. 
2. Xavfli yuklarning taniqli 
belgilari. 

201 
qilish vaqti ichida yoki xarid qilingan, shunungdek, bojxona 
rasmiylashtirilgan vaqtdan boshlab 10 kun mobaynida DYHXXda 
ro‘yhatdan o‘tkazilishi karak. Transport vositalari egalarining fuqarolik 
javobgarligini majburiy sug‘urta qilish o‘zbekiston Respublikasining 
qonun xujjatlarida belgilangan muddatlarda amalga oshirilishi kerak. 175. 
Mexanik transport vositalari va tirkamalarning ko‘zda tutilgan joylarida 
tegishli namunadagi ro‘yxatdan o‘tkazish davlat raqam belgilari 
o‘rnatilgan bo‘lishi shart.Avtomobil va avtobuslarda esa old 
peshoynaning o‘ng tomonidagi past burchagiga davlat texnuk ko‘rigidan 
o‘tganligi xaqidagi talon o‘rnatilishi kerak.Yuk avtomobillari, tirkamalar va 
avtobuslar kuzovining orqa devoriga uning davlat raqam belgisi va 
xarflari yozilishi kerak Raqamning balandligi 300 mm, kengligi 120mm, 
chiziqning yog‘onligi
TOIFALASH JADVALI 
Transport vositalarining taniqlik belgilari 
Afzalliklari 
Kamchiliklari 
Taniqlik belgilar transport vositasining 
yon qismiga, oldingi va orqa oynalar 
burchagiga va tom qismiga o‘rnatiladi va 
yoziladi.Bu esa o‘z navbatida transport 
vositasining taniqliligi va maxsus ish 
bajaradigan ekanligini bildiradi 
Nur qaytaruvchi yozuvlarni yomon ob-
havo sharoitida yaxshi ko‘rinmasligi. 
Buning o‘rniga tunda va qiyin o‘b-havo 
sharoitida 
yaxshi 
ko‘rinadigan 
yonuvchi belgilar, yozuvlar va boshqa 
moslamalar o‘rnatilsa yaxshi bo‘ladi 
Vizual didaktik materiallar 

202 
Uyga vazifa 
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish. 
Ogohlantiruvchi belgilarni turlari va vazifalarini o‘rganish. 

203 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Yo‘l chiziqlari. Yotiq chiziqlar. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Yotiq chiziqlarning turlari. 
2. Chiziqlarning vazifasi. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot 
mavzusini 
o‘z 
fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida 
taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar 
asosida 
ishlash 
hamda 
fikr 
almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid 
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,sten
dlar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol 
usullar. 

204 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish 
(5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich Asosiy 
qism (65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari(2-ilova) 
1. Taniqli belgilarni turlari bo‘yicha qanday 
transportlarga o‘rnatiladi? 
2. Xavfli yuklarni turlari boyicha vazifasini 
yushuntirib bering? 
3. Radioaktiv moddalarni tushuntirib bering. 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. 
Mavzu: Yotiq chiziqlar. 
Reja:
1. Yotiq chiziqlarning turlari. 
2. Chiziqlarning vazifasi. 
Maqsad: 
1. O‘quvchilarnilarni vatanparvarlik ruxida 
tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda 
ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Yotiq chiziqlar bo‘yicha umumiy 
tushunchaga ega bo‘ladilar va qoidalarini 
o‘rganadilar. 
3. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
4. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
Vazifasini 
taqdim etadilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga 
javob beradilar 

205 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
5. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7. (3-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
7. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(4-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
opshiriqni yozib 
oladilar 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov 
1. Taniqli belgilarni turlari bo‘yicha qanday transportlarga 
o‘rnatiladi? 
2 .Xavfli yuklarni turlari boyicha vazifasini yushuntirib bering? 
3. Radioaktiv moddalarni tushuntirib bering? 
4. Kimyoviy va zaxarli yuklarga qanday belgilar qo‘yiladi? 

206 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Yotiq chiziqlar 
Reja:
1. Yotiq chiziqlarning turlari. 
2. Chiziqlarning vazifasi. 

207 
1.1. Yo’lning o’rtasida chizilgan ensiz, sidirg’a oq chiziq qarama-qarshi 
kelayotgan transport oqimini ajratadi. 
1.1. Yo’lning xavfli joylarida, harakatlanish yo’lkalari o’rtasida chizilgan, uzluksiz 
oq rangdagi sidirg’a chiziq bo’laklarning chegarasini bildiradi. 
1.1. Rasmdagi 1.16.2 va 1.16.3 chegaralari. Yo’lning harakatlanish taqiqlangan 
qismini (xavfsizlik orolchalarining chegarasi) anglatadi. 
1.1. Yo’lning chekkasi yoki mahsus maydonchalarda chizilib, transport 
vositalarining to’xtab turish joyi chegarasini bildiradi. 
1.1. Yo’lning chekkasiga chizilgan ensiz sidirg’a oq chiziq harakatlanish 
qismining chegarasini bildiradi. 
1.2. Avtomagistrallarda qatnov qismining chekkasiga chizilgan enli (20 sm) 
uzluksiz sidirg’a chiziq qatnov qismining chegarasini bildiradi. 
1.3. Yo’lning o’rtasida chizilgan parallel ikki sidirg’a oq chiziq to’rt va undan ko’p 
bo’lakli yo’llarda qarama-qarshi yo’nalishdagi transport vositalari oqimini 
ajratadi. 
1.4. Yo’lning harakatlanish qismi chetiga yoki yo’l chetidagi to’siqqa 
(bordyurga) chizilgan sariq chiziq transport vositalarining to’xtashini taqiqlaydi. 
Belgilangan yo’nalishli transportga dahli yo’q. 
1.5. Yo’lning o’rtasiga chizilgan, ensiz uzuq-uzuq oq rangdagi chiziq ikki yoki 
uch bo’lakli yo’llarda qarama-qarshi kelayotgan transport vositalari oqimini 
ajratadi. 
1.5. Bir yo’nalishda harakatlanish uchun mo’ljallangan ikki yoki undan ko’p 
bo’lakli yo’llarda bo’laklarning, chegarasini bildiradi (oraliq masofani chiziqqa 
nisbati 3/1). 
1.6. Bo’laklar chegarasida chizilgan, ensiz uzuq-uzuq oq chiziq sidirg’a chiziqqa 
yaqinlashish haqida ogohlantiradi (oraliq masofani chiziqqa 
nisbatan 1/3). 

208 
1.
7. Rasmdagi 1.7 chiziq. CHorrahada chizilg 
an ensiz uzuq-uzuq oralig’i qisqa oq chiziq chorrahalardagi harakatlanish 
bo’laklarini bildiradi. 
1.8. Oddiy chiziqdan ikki barobar enli, qisqa, uzuq-uzuq chiziq tormozlanish 
(sekinlashish) yoki tezlanish bo’lagi bilan Yo’lning asosiy bo’lagi o’rtasidagi 
chegarani bildiradi. 
1.9. Reversiv harakatlanishda qatnov qismining chegarasi
A. Reversiv svetoforlar bo’lmaganda haydovchining o’ng tomonidan mumkin. 
B. Reversiv svetofor yoqilgan bir yo’nalishli bo’laklarni ajratayotganda istalgan 
tomondan mumkin. 
V. Reversiv svetofor o’chirilgan bo’lsa, qarama-qarshi yo’nalishdagi transport 
oqimlarida taqiqlanadi. 
1.10. Sariq. Yo’lning harakatlanish qismi chetiga yoki yo’l chetidagi to’siq 
(bordyur) ustidan chizilgan sariq chiziq to’xtab turishni taqiqaydi. Taksometri 
ishlab turgan taksilarga dahli yo’q. 
1.11. Sidirg’a chiziq yonida chizilgan uzuq-uzuq chiziq faqat biror bo’lakka qayta 
tizilishiga ruxsat etadi. 
A. Uzuq-uzuq tarafdan mumkin. 
B. Sidirg’a chiziq tomonidan esa faqat quvib yoki chetlab o’tishni 
tugatayotganda mumkin. 
1.17. Sariq. Sariq rangdagi, arrasimon chiziq umumfoydalanadigan transport 
vositalari hamda taksilarning to’xtab turish joyini bildiradi. 
1.12. "To’xtang" yozuvi "to’xtash" chizig’i svetoforning va tartibga soluvchining 
taqiqlovchi ishorasida, boshqarilmaydigai chorrahalarda, "To’xtamasdan o’tish 
taqiqlangan" (2.5) belgisi oldida haydovchi to’xtashi lozim bo’lgan joyni 
ko’rsatadi. Bu chiziq "to’xtash" axborot-ishora belgisi (5.33) bilan qo’llanilishi 
mumkin. 
1.13. Bir qator bo’lib terilgan uchburchaklar, 1.20 bitta katta uchburchak. "Yo’l 
bsring" belgisi bilan qo’llanib, kesishgan yo’lda harakatlanayotgan transport 
vositasiga yo’l berish zarur bo’lganda, haydovchi to’xtashi lozim bo’lgan joyni 
ko’rsatadi. Yo’l chekkasida o’rnatilgan "Yo’l bering" belgisi ko’rinishi cheklangan 
kun bo’lakli yo’llarda qo’llanilishi mumkin. 
1.14.1-1.14.2. Parallel chizilgan keng uzluksiz chiziqlar ("zebra") piyodalarning 
o’tish joyini bildiradi. "Piyodalar o’tish joyi" (5.16) axborot-ishora belgisi bilan 
qo’llanilishi mumkin. Yo’lning bunday joylarida, haydovchi shu yo’nalishning 
qatnov qismida bo’lgan piyodalarni o’tkazib yuborish kerak (YXK 16.). 
1.14.3. Svetofor yordamida, tartibga solinadigan piyodalarning o’tish joyi. 
Svetoforning qizil chirog’i yashilga almashib, piyodalar qatnov qismini tark 
etishga ulgurmagan bo’lsa, haydovchi piyodalarning shu yo’nalish bo’yicha 
o’tib borishlariga imkon berishi kerak (YHQ. 16.3). 

209 
“SWOT-tahlil” jadvali 
“SWOT-tahlil” jadvalining nomi inglizcha so‘zlarning bosh 
xarflaridan tuzilgan: 
Strengths-kuchli tomoni, tashkillashtirishning ichki manbalari 
nazarda tutiladi; 
Weakness-kuchsiz tomoni yoki ichki muammolarning mavjudligi; 
Opportunities-tashkillashtirishdan 
tashqarida 
rivojlantirish 
uchunmavjud, imkoniyatlar; 
Threats-tashqi muhitda tashkillashtirishni muvaffaqiyatiga ta’sir 
etuvchi xavf-xatarlar. 
S 
W 
O 
T 
1.
15. Velosiped yo’li kesib o’tgan joy. Bunday boshqarilmaydigan kesishmada 
velosiped haydovchisi yo’lda harakatlanayotgan transport vositalarini 
o’tkazib yuborishlari kerak (imtiyoz yo’ldagi transport vositalarida). 
1.16. Transport oqimlari ajraladigan 1.16.3 transport oqimlari qo’shiladigan 
joydagi yo’naltiruvchi orolchani bildiradi. Orolchaning chegarasi 1.1 chizig’i 
bilan belgilangan bo’lib, uni kesib o’tish yoki ustiga chiqib to’xtash 
taqiqlanadi. 
1.18. CHorrahada va kesishmalar oldida bo’laklar buyi qatnov qismining 
yuzasiga chizilgan yo’naltirgich, mustaqil ravishda yoki "Bo’laklar bo’yicha 
harakatlanishning yo’nalishi" (5.8.1-5.8.2) axborot-ishora belgilari bilan 
qo’llanib, transport vositalariga bo’laklar bo’yicha ruhsat etilgan yo’nalishni 
ko’rsatadi. 
1.19. 45" burchak ostida chizilgan yo’naltirgich, yo’l qismining tor joyiga 
yaqinlashganlik haqida ogohlantirib, alohida yoki "yo’lning torayishi" (1.18.1- 
1.18.3) belgilari bilan birga qo’llaniladi. 
1.22. Son bilan yonma-yon yozilgan xarf yo’l harakatlanish yo’nalishi) 
rakamlarini ko’rsatadi. 
1.23. Yo’lning faqat belgilangan yo’nalishli transport bo’lagini bildirib, 
(5.9:5.10.1) axborot-ishora belgilari bilan qo’llaniladi. Bu bo’lak sidirg’a chiziq 
bilan ajratilmagan taqdirda, haydovchilar o’ngga burilish, yo’lovchilarni 
chiqarish, tushirish uchun bu bo’lakka kirishlari mumkin (Y.X.Q. 21.2). 

210 
Vizual didaktik materiallar 

211 

212 

213 
Uyga vazifa 
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish. Yo‘l 
chiziqlari .yotiq chiziqlarni o‘rganish. 

214 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Yotiq chiziqlarning talablariga muofiq Haydovchining hatti- 
harakati. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Yotiq chiziqlar bo‘yicha harakatlanish. 
2. Yotiq chiziqlarning talablariga muvofiq 
haydovchini xatti harakatlari. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari 
asosida taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr 
almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga 
oid adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,sten
dlar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol 
usullar. 

215 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish (5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich Asosiy 
qism (65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari(2-ilova) 
1. 
Yo‘l chiziqlarining vazifasi nimadan iborat? 
2. 
Yo‘l chiziqlari qanqa turlarga bo‘linadi? 
3.Uzluksiz oq chiziqning vazifasi nimadan iborat? 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
3. 
Mavzu: Yotiq chiziqlarning talablariga 
muofiq Haydovchining hatti- harakati. 
Reja:
1. Yotiq chiziqlar bo‘yicha harakatlanish. 
2. Yotiq chiziqlarning talablariga muvofiq 
haydovchini xatti harakatlari. 
Maqsad: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va 
amalda ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Yotiq chiziqlarning talablariga muofiq 
Haydovchining hatti- harakati. bo‘yicha umumiy 
tushunchaga ega bo‘ladilar va qoidalarini 
o‘rganadilar. 
4. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
5. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
Vazifasini 
taqdim etadilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga 
javob beradilar 

216 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
6. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7. (3-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
7. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(4-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni 
yozib oladilar 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov 
1. 
Yo‘l chiziqlarining vazifasi nimadan iborat? 
2. 
Yo‘l chiziqlari qanqa turlarga bo‘linadi? 
3. 
Uzluksiz oq chiziqning vazifasi nimadan iborat? 
4. 
Uzluksiz oq chiziqni kesib o‘tishga ruhsat etiladimi? 
5. Avtomagistrallarda qanday yotiq chiziq qo‘llaniladi? 
6. Sarifq rangdagi yotiq chiziqlarning vazifalari nimalardan 
iborat va u yo‘lning qaysi joylarida chiziladi? 

217 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Yotiq chiziqlarning talablariga muofiq 
Haydovchining hatti- harakati. 
Reja:
1. Yotiq chiziqlar bo’yicha harakatlanish. 
2. Yotiq chiziqlarning talablariga 
muvofiq haydovchini xatti harakatlari. 

218 
1
.1. Yo’lning o’rtasida chizilgan ensiz, sidirg’a oq chiziq qarama-qarshi 
kelayotgan transport oqimini ajratadi. 
1.1. Yo’lning xavfli joylarida, harakatlanish yo’lkalari o’rtasida chizilgan, 
uzluksiz oq rangdagi sidirg’a chiziq bo’laklarning chegarasini bildiradi. 
1.1. Rasmdagi 1.16.2 va 1.16.3 chegaralari. Yo’lning harakatlanish taqiqlangan 
qismini (xavfsizlik orolchalarining chegarasi) anglatadi. 
1.1. Yo’lning chekkasi yoki mahsus maydonchalarda chizilib, transport 
vositalarining to’xtab turish joyi chegarasini bildiradi. 
1.1. Yo’lning chekkasiga chizilgan ensiz sidirg’a oq chiziq harakatlanish 
qismining chegarasini bildiradi. 
1.2. Avtomagistrallarda qatnov qismining chekkasiga chizilgan enli (20 sm) 
uzluksiz sidirg’a chiziq qatnov qismining chegarasini bildiradi. 
1.3. Yo’lning o’rtasida chizilgan parallel ikki sidirg’a oq chiziq to’rt va undan 
ko’p bo’lakli yo’llarda qarama-qarshi yo’nalishdagi transport vositalari 
oqimini ajratadi. 
1.4. Yo’lning harakatlanish qismi chetiga yoki yo’l chetidagi to’siqqa 
(bordyurga) chizilgan sariq chiziq transport vositalarining to’xtashini 
taqiqlaydi. Belgilangan yo’nalishli transportga dahli yo’q. 
1.5. Yo’lning o’rtasiga chizilgan, ensiz uzuq-uzuq oq rangdagi chiziq ikki yoki 
uch bo’lakli yo’llarda qarama-qarshi kelayotgan transport vositalari oqimini 
ajratadi. 
1.5. Bir yo’nalishda harakatlanish uchun mo’ljallangan ikki yoki undan ko’p 
bo’lakli yo’llarda bo’laklarning, chegarasini bildiradi (oraliq masofani 
chiziqqa nisbati 3/1). 
1.6. Bo’laklar chegarasida chizilgan, ensiz uzuq-uzuq oq chiziq sidirg’a 
chiziqqa yaqinlashish haqida ogohlantiradi (oraliq masofani chiziqqa 
nisbatan 1/3). 

219 
1.7. Rasmdagi 1.7 chiziq. CHorrahada chizilg 
an ensiz uzuq-uzuq oralig’i qisqa oq chiziq chorrahalardagi harakatlanish 
bo’laklarini bildiradi. 
1.8. Oddiy chiziqdan ikki barobar enli, qisqa, uzuq-uzuq chiziq tormozlanish 
(sekinlashish) yoki tezlanish bo’lagi bilan Yo’lning asosiy bo’lagi o’rtasidagi 
chegarani bildiradi. 
1.9. Reversiv harakatlanishda qatnov qismining chegarasi 
A. Reversiv svetoforlar bo’lmaganda haydovchining o’ng tomonidan 
mumkin. 
B. Reversiv svetofor yoqilgan bir yo’nalishli bo’laklarni ajratayotganda 
istalgan tomondan mumkin. 
V. Reversiv svetofor o’chirilgan bo’lsa, qarama-qarshi yo’nalishdagi transport 
oqimlarida taqiqlanadi. 
1.10. Sariq. Yo’lning harakatlanish qismi chetiga yoki yo’l chetidagi to’siq 
(bordyur) ustidan chizilgan sariq chiziq to’xtab turishni taqiqaydi. Taksometri 
ishlab turgan taksilarga dahli yo’q. 
1.11. Sidirg’a chiziq yonida chizilgan uzuq-uzuq chiziq faqat 
biror bo’lakka qayta tizilishiga ruxsat etadi. 
A. Uzuq-uzuq tarafdan mumkin. 
B. Sidirg’a chiziq tomonidan esa faqat quvib yoki chetlab o’tishni 
tugatayotganda mumkin. 
1.17. Sariq. Sariq rangdagi, arrasimon chiziq umumfoydalanadigan transport 
vositalari hamda taksilarning to’xtab turish joyini bildiradi. 
1.12. "To’xtang" yozuvi "to’xtash" chizig’i svetoforning va tartibga 
soluvchining taqiqlovchi ishorasida, boshqarilmaydigai chorrahalarda, 
"To’xtamasdan o’tish taqiqlangan" (2.5) belgisi oldida haydovchi to’xtashi 
lozim bo’lgan joyni ko’rsatadi. Bu chiziq "to’xtash" axborot-ishora belgisi 
(5.33) bilan qo’llanilishi mumkin. 
1.13. Bir qator bo’lib terilgan uchburchaklar, 1.20 bitta katta uchburchak. "Yo’l 
bsring" belgisi bilan qo’llanib, kesishgan yo’lda harakatlanayotgan transport 
vositasiga yo’l berish zarur bo’lganda, haydovchi to’xtashi lozim bo’lgan 
joyni ko’rsatadi. Yo’l chekkasida o’rnatilgan "Yo’l bering" belgisi ko’rinishi 
cheklangan kun bo’lakli yo’llarda qo’llanilishi mumkin. 
1.14.1-1.14.2. Parallel chizilgan keng uzluksiz chiziqlar ("zebra") piyodalarning 
o’tish joyini bildiradi. "Piyodalar o’tish joyi" (5.16) axborot-ishora belgisi bilan 
qo’llanilishi mumkin. Yo’lning bunday joylarida, haydovchi shu yo’nalishning 
qatnov qismida bo’lgan piyodalarni o’tkazib yuborish kerak (YXK 16.). 
1.14.3. Svetofor yordamida, tartibga solinadigan piyodalarning o’tish joyi. 
Svetoforning qizil chirog’i yashilga almashib, piyodalar qatnov qismini 
tark etishga ulgurmagan bo’lsa, haydovchi piyodalarning shu yo’nalish 
bo’yicha o’tib borishlariga imkon berishi kerak (YHQ. 16.3). 

220 
KLASTER 
1.
15. Velosiped yo’li kesib o’tgan joy. Bunday boshqarilmaydigan kesishmada 
velosiped haydovchisi yo’lda harakatlanayotgan transport vositalarini 
o’tkazib yuborishlari kerak (imtiyoz yo’ldagi transport vositalarida). 
1.16. Transport oqimlari ajraladigan 1.16.3 transport oqimlari qo’shiladigan 
joydagi yo’naltiruvchi orolchani bildiradi. Orolchaning chegarasi 1.1 chizig’i 
bilan belgilangan bo’lib, uni kesib o’tish yoki ustiga chiqib to’xtash 
taqiqlanadi. 
1.18. CHorrahada va kesishmalar oldida bo’laklar buyi qatnov qismining 
yuzasiga chizilgan yo’naltirgich, mustaqil ravishda yoki "Bo’laklar bo’yicha 
harakatlanishning yo’nalishi" (5.8.1-5.8.2) axborot-ishora belgilari bilan 
qo’llanib, transport vositalariga bo’laklar bo’yicha ruhsat etilgan yo’nalishni 
ko’rsatadi. 
1.19. 45" burchak ostida chizilgan yo’naltirgich, yo’l qismining tor joyiga 
yaqinlashganlik haqida ogohlantirib, alohida yoki "yo’lning torayishi" (1.18.1- 
1.18.3) belgilari bilan birga qo’llaniladi. 
1.22. Son bilan yonma-yon yozilgan xarf yo’l harakatlanish yo’nalishi) 
rakamlarini ko’rsatadi. 
1.23. Yo’lning faqat belgilangan yo’nalishli transport bo’lagini bildirib, 
(5.9:5.10.1) axborot-ishora belgilari bilan qo’llaniladi. Bu bo’lak sidirg’a chiziq 
bilan ajratilmagan t
aqdirda, haydovchilar o’ngga burilish, yo’lovchilarni chiqarish, 
tushirish uchun bu bo’lakka kirishlari mumkin (Y.X.Q. 21.2). 
Yotiq chiziqlar 
va ularning 
turlari 
1.
1. 
Yo’lning 
o’rtasida chizilgan 
ensiz, sidirg’a oq 
chiziq 
qarama-
qarshi kelayotgan 
1.
2.Avtomagistrallard
a qatnov qismining 
chekkasiga chizilgan 
enli (20 sm) uzluksiz 
sidirg’a chiziq qatnov 
1.3. Yo’lning o’rtasida 
chizilgan parallel ikki 
sidirg’a oq chiziq to’rt va 
undan 
ko’p 
bo’lakli 
yo’llarda qarama-qarshi 
yo’nalishdagi 
transport 

221 
Vizual didaktik materiallar 

222 
Uyga vazifa 
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish. Yo‘l 
chiziqlari .yotiq chiziqlarni o‘rganish. 

223 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Tik chiziqlar. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Tik chiziqlarning turlari. 
2. Chiziqlarning vazifasi. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari 
bo‘yicha aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari 
asosida taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr 
almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga 
oid adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,ste
ndlar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol 
usullar. 

224 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqt 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish (5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich Asosiy 
qism (65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari(2-ilova) 
1. Sarifq rangdagi yotiq chiziqlarning 
vazifalari nimalardan iborat va u yo‘lning 
qaysi joylarida chiziladi? 
2. Sariq rangdagi yotiq chiziqlarni kesib 
o‘tishga ruxsat beriladimi? 
3.Reversiv bo‘lakni ko‘rsatuvchi yotiq 
chiziqni kesib o‘tishga ruxsat etiladimi? 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. 
Mavzu: Tik chiziqlar. 
Reja:
1. Tik chiziqlarning turlari. 
2. Chiziqlarning vazifasi. 
Maqsad: 
1. Talabalarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va 
amalda ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Tik chiziqlar bo‘yicha umumiy tushunchaga 
ega bo‘ladilar va qoidalarini o‘rganadilar. 
3. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
4. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
Vazifasini taqdim 
etadilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga javob 
beradilar 

225 
5. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7. (3-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
8. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(4-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni yozib 
oladilar 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov 
1. Sarifq rangdagi yotiq chiziqlarning vazifalari nimalardan 
iborat va u yo‘lning qaysi joylarida chiziladi? 
2. Sariq rangdagi yotiq chiziqlarni kesib o‘tishga ruxsat 
beriladimi? 
3. Reversiv bo‘lakni ko‘rsatuvchi yotiq chiziqni kesib 
o‘tishga ruxsat etiladimi? 
4. Yonma-yon chizilgan uzluksiz va uzlukli (uzilgan-
uzilgan) chiziqlarningvazifasi nimadan iborat va qaysi tarafidan 
kesib o‘tish mumkin? 

226 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Tik chiziqlar 
Reja: 
1. Tik chiziqlarning turlari. 
2. Chiziqlarning vazifasi. 

227 
Toifalash jadvali 
Afzalliklari
Kamchiliklari
TIK CHIZIQLAR 
Tik chiziqlar yo’l inshootlarini va jihozlari yuzlariga ketma-ket chizilgan yo’l-
yo’l, oq-qora chiziqlar majmo’idan iborat bo’lib, ularning o’lchamlarini 
ko’rsatishda, ko’z bilan chamalash vositasi sifatida xizmat qiladi. 
Osmon bulut, kulrang bo’lganda, qorong’i vaqtlarda yo’lning 
yoritilmagan qismlarida yo’l yoqasidagi tik beton inshootlarining rangi 
osmon va yo’lning rangi bilan juda o’xshab ketadi va harakatdagi 
haydovchi ularni farqlay olmay, beton inshootlarini ko’rmay qoladi. Bu hol 
haydovchini beton inshootlarga urilib ketishiga olib keladi. 
1.1.– chiziqlar ko’priklar, osma yo’llar ustunlari yuzasiga chizilib 
harakatlanayotgan transport vositasi haydovchisiga yo’ldagi xavf soluvchi 
to’siqning rangini keskin ajratib, ko’rinishini osonlashtiradi. 
1.2.– chiziqlar tonellar, ko’priklar, osma yo’llar va ko’priklarni pastki qirralariga 
chizilgan oq-qora rangli chizma haydovchiga inshootning pastki qismini 
farqlashini osonlashtiradi. 
1.3.– chiziqlar ajratish bo’laklaridagi yoki «xavfsizlik orolchalari» dagi dumaloq 
ustunlarni bildiradi. 
1.4.chiziqlarni yo’naltiruvchi beton yoki temir-beton ustunlar, to’siq tirgaklar 
va qoziqlarni bildirib, qorong’i vaqtda, quyuq tumanda, hamma joy oppoq 
qor bilan qoplanganda yo’lning troektoriyasini o’zining keskin farqlanadigan 
oq-qora rangi bilan aniq ko’rsatadi. 
1.5.– chiziqlar yo’lning kichik radiusli burulishlari, tik nishabliklari va boshqa 
xavfli joylarida yo’l chetiga o’rnatilgan to’siqlarning yon yuzlarini bildiradi. 
1.6.– chiziqlar – boshqa joylardagi to’siqlarning yon yuzlarini bildiradi. 
1.7.– chiziqlar – yo’lning xavfli joylarida uning chetidagi to’siqni (bordyurni) va 
yo’l sathidan baland bo’lgan «xavfsizlik orolchalari»

228 
Vizual didaktik materiallar 
Uyga vazifa 
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholandi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish.Tik 
chiziqlar va ularning vazifalarini o‘rganish. 

229 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Ogohlantiruvchi va avariya ishoralari. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Ogohlantiruvchi ishoralar. 
2. Falokat ishoralari
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida 
taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid 
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,stend
lar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol usullar. 

230 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish 
(5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich 
Asosiy qism 
(65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
1. Yo‘l chiziqlarining qanday turlari mavjud? 
2. Tik chiziqlarning vazifalarini tushuntirib bering? 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Ogohlantiruvchi va avariya 
ishoralari. 
Reja:
1. Ogohlantiruvchi ishoralar. 
2. Falokat ishoralari
Maqsad: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va 
amalda ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Ogohlantiruvchi va avriya ishoralari 
bo‘yicha umumiy tushunchaga ega bo‘ladilar va 
qoidalarini o‘rganadilar. 
3. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
4. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
Vazifasini taqdim 
etadilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga javob 
beradilar 

231 
5. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7. (2-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
9. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(3-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(4-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1 .Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
3. Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan yo‘riqnoma 
beriladi(5-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni yozib 
oladilar 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
1. Yo‘l chiziqlarining qanday turlari mavjud? 
2. Tik chiziqlarning vazifalarini tushuntirib bering? 
3. Tik chiziqlar bo‘yicha harakatlanish tartibi qanday amalga 
oshiriladi? 

232 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) 
past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Mavzu: Ogohlantiruvchi va 
avariya ishoralari. 
Reja:
1. Ogohlantiruvchi ishoralar. 
2. Falokat ishoralari 

233 
Tayanch iboralar: Miltillovchi chiroq, qo‘l bilan beriladigan ishoralar, 
tovush ishoralari, burulishlar, harakat yo‘nalishini o‘zgartirish, falokat 
yorug‘lik ishoralari, falokat sababli to‘xtash belgisi. Quyidagilar 
ogohlantiruvchi ishoralar hisoblanadi: burilishni ko‘rsatadigan miltillovchi 
chiroq yoki qo‘l bilan beriladigan ishoralar; 
tovushli ishoralar; fara chiroqlarining yoqib-o‘chirilishi; kunduz kuni 
yaqinni yorituvchi fara chirog‘ining yoqilishi.
Harakatlanishni boshlashdan, qayta tizilishdan, burilish (kayrilib 
olish)dan va tuxtashdan oldin haydovchi tegishli yo‘nalishni bildiruvchi 
burilish yorug‘lik ko‘rsatgichi, ular bo‘lmaganda yoki buzuq bo‘lganda,
BBB jadvali 
Bilaman 
Bilishni xoxlayman 
Bilib oldim 

234 
Vizual didaktik materiallar 
Uyga vazifa 
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish. 
Ogohlantiruvchi va avriya ishoralarini o‘rganish. 

235 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Hrakatlanishni boshlash va yo‘nalishni o‘zgartirish. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha o‘quv 
mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Haydovchining harakatlanishni 
boshlashdan oldingi vazifalari. 
2. Burulishni bajarish qoidalari. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida 
taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish etish,yo‘riqnoma 
berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va juftlilar 
asosida ishlash hamda fikr almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid 
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,stendlar 
va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol usullar. 

236 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish (5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich Asosiy 
qism (65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari (2-ilova) 
1. Tartibga soluvchining ishoralari 
ogohlantiruvchi ishoralar sirasiga kiradimi? 
2. Yorug‘lik ko‘rsatkichlari ishlamaganda 
haydovchi qanday ishoralar berish kerak? 
3. CHap yoki o‘ng qo‘lni yuqori ko‘tarilishi 
nimani anglatadi? 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Hrakatlanishni boshlash va 
yo‘nalishni o‘zgartirish. 
Reja:
1. Haydovchining harakatlanishni 
boshlashdan oldingi vazifalari. 
2. Burulishni bajarish qoidalari. 
Maqsad: 
1. O‘quvchilarnilarni vatanparvarlik ruxida 
tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va 
amalda ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Hrakatlanishni boshlash va yo‘nalishni 
o‘zgartirish bo‘yicha umumiy tushunchaga ega 
bo‘ladilar va qoidalarini o‘rganadilar. 
2. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
Vazifasini 
taqdim 
etadilar 
Savollarga 
javob 
beradilar 
Mavzuni 
nomini va 
rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat 
qiladilar 
Savollarga 
javob 
beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga 
javob 
beradilar 

237 
3. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
4. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7 .(3-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
8. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(4-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni 
yozib oladilar 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov 
1. Tartibga soluvchining ishoralari ogohlantiruvchi ishoralar sirasiga 
kiradimi? 
2. Yorug‘lik ko‘rsatkichlari ishlamaganda haydovchi qanday 
ishoralar berish kerak? 
3. CHap yoki o‘ng qo‘lni yuqori ko‘tarilishi nimani anglatadi? 
4. Ogohlantiruvchi ishora berish haydovchiga oldin o‘tish xuquqini 
beradimi? 
5. Haydovchi qachon ogohlantiruvchi ishoralarni berishi kerak? 
6. Tovushli ishoralar qaysi holatlarda qo‘llaniladi? 
7. Falokat yorug‘lik ishoralari qachon qo‘llaniladi? 
8. Falokat sababli to‘xtash belgisi qancha masofaga o‘rnatiladi? 

238 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan 
va yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv 
qurollri to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Mavzu: Hrakatlanishni boshlash 
va yo’nalishni o’zgartirish. 
Reja:
1.Haydovchining 
harakatlanishni boshlashdan 
oldingi vazifalari. 
2. Burulishni bajarish qoidalari. 

239 
Tayanch iboralar: Harakatlanishni boshlash, yondosh hudud, qayta 
tizilish, aylanma harakatlanish, sekinlashish va tezlashish bo‘lagi. 
10.1. Haydovchi harakatlanishni boshlash, qayta tizilish, burilish 
(qayrilib olish), yo‘nalishini o‘zgartirish va to‘xtashdan oldin o‘z harakati 
bilan boshqa transport vositalariga xavf solmayotganligiga va to‘sqinlik 
qilmayotganligiga ishonch hosil qilishi kerak.10.2. Yondosh xududlardan 
yo‘lga chiqayotgan haydovchi unda harakatlanayotgan transport 
vositalariga va piyodalarga, shuningdek, undan chiqishda o‘zining 
harakat yo‘nalishini kesib o‘tayotgan piyodalar va velosipedchilarga yo‘l 
berishi kerak. 

240 
KLASTER 
Harakatni Boshlash 
yo’nalishni 
o’zgartirish 
Haydovchi qayta 
tizilishda to’nalishi 
o’zgarishsiz 
ketayotga 
haydovchiga yo’l 
berishi kerak. 
Yondosh hududdan 
chiqayotgan 
haydovchilar barcha 
harakat 
qatnashchilariga 
yo’l berishi kerak 
Harakatni 
boshlashdan oldin 
boshqa harakat 
qatnashchilariga 
to’sqinlik qilmaslik 
Relssiz transport 
vositalari qarama-
qarshi yo’lakay 
yo’nalishdagi 
haydovchilarga yo’l 
berishi kerak. 
Burilishni 
bajarayotganda 
qarama-qarshi 
tomonga o’tib 
ketmasligi kerak 

241 
Vizual didaktik materiallar 
 
Uyga vazifa 
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish. 
Harkatni boshlash va yo‘nalishni o‘zgrtirish qoidalarini o‘rganish 

242 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Yo‘lning qatnov qismida transport vositalarini joylashuvi 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Transport vositalarining harakatlanish 
bo‘lagi. 
2. Transport vositalarining bo‘laklar bo‘ylab 
harakatlanishi. 
3. Transport vositalari o‘rtasidagi oraliq 
masofa. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida 
taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid 
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,stend
lar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol usullar. 

243 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish (5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich 
Asosiy qism 
(65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari (2-ilova) 
1. 
Haydovchi 
harakatlanishni 
qanday 
boshlash kerak? 
2. 
Haydovchi burulishni qanday amalga 
oshirish kerak? 
3. 
Qaysi joylarda qayrilib olish taqiqlanadi? 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Yo‘lning qatnov qismida transport 
vositalarini joylashuvi. 
Reja: 
1. Transport vositalarining harakatlanish bo‘lagi. 
2. Transport vositalarining bo‘laklar bo‘ylab 
harakatlanishi. 
3. Transport vositalari o‘rtasidagi oraliq masofa. 
Maqsad: 
1. Talabalarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va 
amalda ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Qatnov qismida transport vositalarini 
joylashishi va harakatlanishi bo‘yicha umumiy 
tushunchaga ega bo‘ladilar va qoidalarini 
o‘rganadilar. 
4. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
Vazifasini taqdim 
etadilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga javob 
beradilar 

244 
5. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
6. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7. (3-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
7. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(4-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni yozib 
oladilar 
1. 
Haydovchi harakatlanishni qanday boshlash kerak? 
2. 
Haydovchi burulishni qanday amalga oshirish kerak? 
3. 
Qaysi joylarda qayrilib olish taqiqlanadi? 

245 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan 
va yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv 
qurollri to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi 
Mavzuni yoritilishi 
Mavzu: Yo’lning qatnov qismida 
transport vositalarini joylashuvi. 
Reja: 
1. Transport vositalarining 
harakatlanish bo’lagi. 
2. Transport vositalarining bo’laklar 
bo’ylab
harakatlanishi. 
3. Transport vositalari o’rtasidagi 
oraliq masofa. 

246 
Tayanch iboralar: Harakatlanish bo‘lagi, yo‘lning chap bo‘lagi, 
reversiv harakatlanish bo‘lagi, oraliq masofa. 
11.1. Relssiz transport vositalari harakatlanadigan bo‘laklar soni 
chiziqlar yoki 5.8.1, 5.8.2, 5.8.7 5.8.8 yo‘l belgilari bilan belgilanadi. 
Bunday chiziqlar yoki yo‘l belgilari bo‘lmasa, haydovchilar yo‘l 
bo‘laklarini o‘zlari, qatnov qismining kengligini, transport vositalari 
orasidagi zarur yonlama oraliq masofani va ularning gabarit 
o‘lchamlarini hisobga olgan holda aniqlaydilar. Bunda harakat ikki 
tomonlama bo‘lgan yo‘l qatnov qismining chap tomondagi yarmi 
qarama-qarshi yo‘nalishda harakatlanish uchun mo‘ljallangan, deb 
hisoblanadi. 
11.2.To‘rt va undan ortiq bo‘lakli, harakat ikki tomonlama bo‘lgan 
yo‘llarda qarama-qarshi yo‘nalishda harakatlanish uchun mo‘ljallangan 
bo‘laklarga chiqish taqiqlanadi. 
11.3. Harakat ikki tomonlama bo‘lgan uchta bo‘lakli (1.9 chizig‘i bilan 
belgilangandan tashqari) yo‘llarda o‘rta bo‘lakka faqat quvib o‘tish, 
chapga burilish, qayrilib olish va aylanib o‘tish uchungina chiqishga ruxsat 
etiladi. Qarama-qarshi yo‘nalishda harakatlanish uchun mo‘ljallangan 
chetki chap bo‘lakka chiqish taqiqlanadi. 
11.4. Aholi yashaydigan joylardan tashqarida haydovchilar transport 
vositalarini mumkin qadar qatnov qismining o‘ng chetiga yaqinroqqa olib 
xarakatlanishlari kerak. 

247 
Aholi yashaydigan joylarda Qoidalarning 11.6, 19.1, 26.2 
bandlaridagi talablarni hisobga olgan holda haydovchilar o‘zlariga qulay 
bo‘lgan harakatlanish bo‘lagidan foydalanishlari mumkin. Faqat o‘ngga 
yoki chapga burilish, qayrilib olish, quvib o‘tish, to‘xtash oldidan 
harakatlanish bo‘lagini o‘zgartirishga ruxsat etiladi. Biroq bir 
yo‘nalishdagi uch va undan ortiq bo‘lakli har qanday yo‘lda harakat 
serqatnovligi sababli boshqa bo‘laklar band bo‘lgan hollarda, 
shuningdek, quvib o‘tish, chapga burilish yoki qayrilib olish, ruhsat etilgan 
to‘la vazni 3,5 tonnadan ortiq bo‘lgan yuk avtomobillariga esa faqat 
chapga burilish yoki qayrilib olish uchun chetki chap bo‘lakni egallashga 
ruhsat etiladi. 
KLASTER 
Yo’lning qatnov 
qismida transport 
visitalarining 
joylashishi 
3
. Transport 
vositalari 
o’rtasidagi oraliq 
masofa. 
2
. Transport 
vositalarining 
bo’laklar bo’ylab 
1. Transport 
vositalarining 
harakatlanish 
bo’lagi. 
Qarama-
qarshi 
yo’nalishdagi 
tramvay izidan 
harakatlanish 
taqiqlanadi. 
Harakat bir 
tomonlama bo’lgan 
yo’lning chap 
bo’lagida to’xtash va 
to’xtab turish 
Qoidalarning 14.1 
bandiga muvofiq 
amalga oshiriladi. 

248 
Vizual didaktik materiallar 
Uyga vazifa 
Darsda faol qatnashgan o‘quvchilar baholanadi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt 
qilish.Qatnov qismida transport vositalarini joylashishi va harakatlanishi 
qoidalarini o‘rganish. 

249 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Harakat tezligi. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Tezlikni tanlash. 
2. Aholi yashash joylarida harakatlanish tezligi. 
3. Tezlikka qo‘yiladigan talablar. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari 
asosida taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr 
almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga 
oid adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,sten
dlar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol 
usullar. 

250 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich 
O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish 
(5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich 
Asosiy qism 
(65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari
1 .Harakatlanish bo‘lagida transport vositalari 
qanday joylashadi? 
2. 
Aholi yashaydigan joylarda harakatlanish 
qanday amalga oshiriladi? 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2 Mavzu: Harakat tezligi. 
Reja:
1. Tezlikni tanlash. 
2. Aholi yashash joylarida harakatlanish tezligi. 
3. Tezlikka qo‘yiladigan talablar. 
Maqsad: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va 
amalda ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Yo‘llarda harakatlanish tezliklari bo‘yicha 
umumiy tushunchaga ega bo‘ladilar va qoidalarini 
o‘rganadilar. 
3. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
4. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
Vazifasini 
taqdim etadilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga 
javob beradilar 

251 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
5. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7. (2-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
8. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(3-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(4-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(5-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni 
yozib oladilar 
1
. Harakatlanish bo‘lagida transport vositalari qanday joylashadi? 
2. Aholi yashaydigan joylarda harakatlanish qanday amalga 
oshiriladi? 
3. Transport vositalari trammvay izlari bo‘ylab harakatlanishi 
mumkunmi? 
4. Haydovchi oraliq masofani qanday olishi kera

252 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
T/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Mavzu: Yo’llarda harakatlanish 
tezligi. 
Reja: 
1. Tezlikni tanlash. 
2. Aholi yashash joylarida 
harakatlanish tezligi. 
3. Tezlikka qo’yiladigan talablar. 

253 
Tayanch iboralar: yo‘l va ob-havo sharoitlari, harakatlanish 
yo‘nalishi, aholi yashaydigan joylarda harakatlanish tezligi, shatakka 
olishdagi tezlik, yuqori tezlik, yo‘l-transport hodisalari. 12.1. Haydovchi 
xarakatning serqatnovligini,transport vositasi va yukning xususiyati 
hamda holatini, yo‘l va ob-havo sharoitini, shuningdek, harakatlanish 
yunalishidagi kurinishni hisobga olgan holda transport vositasini 
belgilangan cheklangan tezlikdan oshirmasdan boshqarishi kerak. 
Transport vositasining tezligi haydovchiga Qoidalar talablarini bajarish 
uchun uning harakatini doimo nazorat qilib borish imkoniyatini berishi 
kerak. Harakatlanishda, haydovchi aniqlay olishi imkoniyatida bo‘lgan 
xavf yoki to‘siq paydo bo‘lsa, u transport vositasining tezligini to‘la 
to‘xtashini tahminlaydigan darajada kamaytirish yoki to‘siqni boshqa 
harakat qatnashchilari uchun xavfsiz aylanib o‘tishi choralarini ko‘rishi 
kerak. 12.2. Aholi yashaydigan joylarda transport vositalari tezligini 
soatiga 70 kilometrdan oshirmasdan harakatlanishga ruxsat etiladi. 12.3. 
Aholi yashaydigan joylardan tashqarida: yengil avtomobillarga va ruxsat 
etilgan to‘la vazni 3,5 tonnadan oshmaydigan yuk avtomobillariga tezlikni 
soatiga 100 kilometrdan
oshirmasdan; 

254 
BBB jadvali 
Bilaman 
Bilishni xoxlayman 
Bilib oldim 
Aholi yashaydigan 
joylarda transport 
vositalari tezligini 
soatiga 70 
kilometrdan 
oshirmasdan 
harakatlanishga ruxsat 
etiladi. 
Avtobuslar,mikroavtobuslar,yuk 
avtomobillari harakatlanish 
tezligi qanday bo‘ladi 
shaharlararo 
qatnaydigan 
avtobuslarga va 
mikroavtobuslarga 
tezlikni soatiga 90 
kilometrdan 
oshirmasdan; 
boshqa avtobuslar, 
tirkamali yengil 
avtomobillar, 
mototsikllar, ruxsat 
etilgan to‘la vazni 3,5 
tonnadan ortiq bo‘lgan 
yuk avtomobillariga 
tezlikni soatiga 80 
kilometrdan 
oshirmasdan. 
Uyga vazifa 
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish. 
Qatnov qismida harakatlanish tezligi qoidalarini o‘rganish. 

255 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Quvib o‘tish. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Quvib o‘tish shartlari. 
2. Quvib o‘tishni tugallash. 
3. Quvib o‘tishdagi cheklovlar. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari 
asosida taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr 
almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga 
oid adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,sten
dlar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol 
usullar. 

256 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich 
O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish 
(5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich 
Asosiy qism 
(65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari (2-ilova) 
1. Haydovchi tezlikni tanlashda nimalarga ehtibor 
berish kerak? 
2. Aholi yashaydigan va yashamaydigan joylarda 
harakatlanish tezligi qancha bo‘ladi? 
3. Tezlikni tartibga soladigan belgilarni ko‘rsatib 
tushuntirib bering.
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Quvib o‘tish 
REJA: 
1. Quvib o‘tish shartlari. 
2. Quvib o‘tishni tugallash. 
3. Quvib o‘tishdagi cheklovlar. 
Maqsad: 
1. Talabalarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va 
amalda ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Quvib o‘tish bo‘yicha umumiy tushunchaga 
ega bo‘ladilar va qoidalarini o‘rganadilar. 
3. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
Vazifasini taqdim 
etadilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga javob 
beradilar 

257 
4. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
5. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7.(1-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
9. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(2-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(3-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Baholash mezonlari(4-ilova) 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(5-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni yozib 
oladilar 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov 
1. Haydovchi tezlikni tanlashda nimalarga ehtibor berish kerak? 
2. Aholi yashaydigan va yashamaydigan joylarda harakatlanish 
tezligi qancha bo‘ladi? 
3. Tezlikni tartibga soladigan belgilarni ko‘rsatib tushuntirib 
bering.

258 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) 
past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Quvib o‘tishni boshlash, chapga burilish, qayta tizilish, tezlikni 
oshirish, quvib o‘tishga to‘sqinlik qilish, qarama-qarshi yo‘nalish, ko‘rinishi 
cheklangan joylari. 
13.1. Haydovchi quvib o‘tishni boshlashdan oldin: 
o‘zi o‘tmoqchi bo‘lgan harakatlanish bo‘lagi quvib o‘tish uchun 
yetarlicha masofada bo‘sh ekanligiga, bu qarama-qarshi yo‘nalishdagi va 
shu bo‘lakdagi transport vositalarining harakatiga halaqit bermasligiga; 
Mavzu: Quvib o’tish 
Reja: 
1. Quvib o’tish shartlari. 
2. Quvib o’tishni tugallash. 
3. Quvib o’tishdagi cheklovlar. 

259 
shu bo‘lakda orqada kelayotgan transport vositasi quvib o‘tishni 
boshlamaganligiga; 
oldinda harakatlanayotgan transport vositasi esa quvib o‘tish, 
chapga burilish (qayta tizilish) haqida ishora bermaganligiga; 
quvib o‘tishni tugallayotganda quvib o‘tilayotgan transport 
vositasiga halaqit bermasdan ilgari egallagan bo‘lakka qaytib o‘ta olishiga 
ishonch hosil qilishi shart. 
13.2. Relьssiz transport vositalarini faqat chap tomondan quvib 
o‘tishga ruxsat beriladi. Biroq chapga burilish ishorasini berib, burilishga 
kirishgan transport vositasini quvib o‘tish o‘ng tomondan amalga 
oshiriladi. 
13.3. Quvib o‘tilayotgan transport vositasining haydovchisiga 
harakat tezligini oshirish yoki boshqa hatti-harakatlar bilan quvib o‘tishga 
to‘sqinlik qilish taqiqlanadi. 
13.4. Quvib o‘tishni to‘gallagandan so‘ng, haydovchi ilgari 
egallagan harakatlanish bo‘lagiga qaytishi shart (o‘ng tomondan ruxsat 
etilgan quvib o‘tishdan tashqari). 
Biroq ushbu yo‘nalishda harakatlanish uchun ikki yoki undan ortiq 
bo‘lak bo‘lsa, quvib o‘tayotgan haydovchi o‘zi egallagan bo‘lakka 
qaytgani zahoti keyingi quvib o‘tishni boshlashga tug‘ri keladigan 
hollarda orqada o‘zidan katta tezlikda harakatlanayotgan transport 
vositalariga halaqit bermasa, chap bo‘lakda harakatlanishni davom 
ettirishi mumkin. 
INSERT 
Ushbu usul ma’lumotni mustaqil ravishda chuqur o‘rganib chiqishga 
yordam beradi. 
Bu matnni o‘qish paytida kitob varag‘i chetiga talabaning 
ma’lumoti qabul qilishi jarayonini aks ettiradigan ma’lum belgilarni qo‘yib 
borishi talab qiladi.Belgilar quyidagicha bo‘lishi mumkin. 
 
-ma’lumot talabada oldindan mavjud bo‘lgan tasavvurni 
tasdiqlasa qo‘yiladi. 
“-“ ma’lumot talaba fikriga zid kelsa qo;yiladi 
“+”- olingan ma’lumot talaba uchun yangilik bo‘lsa qo‘yiladi. 
“?”- olingan ma’lumot talabada savol tug‘dirganda qo‘yiladi. 

260 
O‘tkazilish tartibi: 
1. Matnni abzas yoki ma’lum qismlarga ajratish va o‘qish jarayonida 
matnning ajratilgan qismlari yoniga tegishli belgilarni qo‘yish. 
2 .Belgilarni quyidagi shaklda berilgan jadvalga tartiblab 
joylashtirish. 
 
- 
+ 
? 
Transport 
vositalarining 
haydovchilari 
temir yo‘l 
kesishmalari 
orqali poezd 
(lokomativ, 
drezina) larga 
yo‘l berib kesib 
o‘tishlari 
mumkun 
kesishmadan 
keyin hosil bo‘lgan 
tirbandlik tufayli 
haydovchi 
kesishmada 
to‘xtashga majbur 
bo‘ladigan hollarda 
harakatlanish 
taqiqlanadi. 
Vizual didaktik materiallar 

261 
Uyga vazifa 
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholandi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish. 
Qatnov qismida quvib o‘tish qoidalarini o‘rganish. 

262 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: To‘xtab va to‘xtab turish. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. To‘xtash va to‘xtab turish shartlari. 
2. To‘xtash taqiqlangan joylar. 
3. To‘xtab turish taqiqlangan joylar. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari 
asosida taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr 
almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga 
oid adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,sten
dlar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol 
usullar. 

263 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish (5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich 
Asosiy qism 
(65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari (2-ilova) 
1. Haydovchi tezlikni tanlashda nimalarga ehtibor 
berish kerak? 
2. Aholi yashaydigan va yashamaydigan joylarda 
harakatlanish tezligi qancha bo‘ladi? 
3. Tezlikni tartibga soladigan belgilarni ko‘rsatib 
tushuntirib bering.
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: To‘xtash va to‘xtab turish 
REJA: 
1. To‘xtash va to‘xtab turish shartlari. 
2. To‘xtash taqiqlangan joylar. 
3. To‘xtab turish taqiqlangan joylar. 
Maqsad: 
1. Talabalarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va 
amalda ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija:To‘xtash va to‘xtab turish shartlari bo‘yicha 
umumiy tushunchaga ega bo‘ladilar va qoidalarini 
o‘rganadilar. 
2. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
3. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
Vazifasini taqdim 
etadilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga javob 
beradilar 

264 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
4. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7. (3-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
9. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(4-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni yozib 
oladilar 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov 
1. Haydovchi tezlikni tanlashda nimalarga ehtibor berish kerak? 
2. Aholi yashaydigan va yashamaydigan joylarda harakatlanish 
tezligi qancha bo‘ladi? 
3. Tezlikni tartibga soladigan belgilarni ko‘rsatib tushuntirib bering.

265 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Mavzu: To’xtash va to’xtab turish 
Reja: 
1. To’xtash va to’xtab turish shartlari. 
2. To’xtash taqiqlangan joylar. 
3. To’xtab turish taqiqlangan joylar. 

266 
Tayanch iboralar: Yo‘lning chap tarafida to‘xtash va to‘xtab turish, 
yo‘lning qatnov qismida to‘xtab turish, axoli yashash joylaridan 
tashqarida to‘xtab turish, majburiy to‘xtash, transport vositalarini 
eshiklarini ochish, to‘xtab turishdagi extiyot choralari. 
14.1. Transport vositalariga yo‘lning o‘ng tomonidagi yoqasida, u 
bo‘lmaganda esa qatnov qismining chetida to‘xtash va to‘xtab turishga 
ruxsat beriladi. 
Axoli yashaydigan joylarda yo‘llarning chap tomonida to‘xtash va to‘xtab 
turishga har yo‘nalishda kamida bittadan harakatlanish bo‘lagi bo‘lgan va 
o‘rtada tramvay izi bo‘lmagan hamda harakat faqat bir tomonlama 
bo‘lgan yo‘llarda ruxsat etiladi. 
Ruxsat etilgan to‘la vazni 3,5 tonnadan ko‘p bo‘lgan yuk avtomobillari 
harakat bir tomonlama bo‘lgan yo‘llarning chap tomonida faqat yuk 
ortish va tushirish uchun to‘xtashlari mumkin. 
14.2. Transport vositalarini qatnov qismining cheti bo‘ylab bir qator qilib, 
kajavasi bo‘lmagan ikki g‘ildirakli transport vositalarini esa ikki qator qilib 
qo‘yishga ruxsat etiladi. Yo‘lning qatnov qismi kengaygan ayrim joylarida 
boshqa yo‘l harakati qatnashchilariga xalaqit bermaslik sharti bilan 
transport vositalarini boshqacha tartibda ham qo‘yishga ruxsat etiladi. 
Piyodalar harakatiga halaqit bermaslik sharti bilan qatnov qismiga 
chegaradosh trotuar chetida faqat yengil avtomobillar, mototsikllar, 
mopedlar va velosipedlarga to‘xtab turishga ruxsat etiladi. 14.3. Aholi 
yashaydigan joylardan tashqarida tunab kolish, dam olish yoki boshqa 
maqsadlarda to‘xtab turish faqat buning uchun ko‘zda tutilgan 
maydonchalarda yoki yo‘ldan tashqarida ruxsat etiladi. 

267 
BBB jadvali 
Bilaman 
Bilishni xoxlayman 
Bilib oldim 
To‘xtab turish 
maydonchalari, yo‘l 
chetlarida to‘xtash 
mumkin bo‘lgan joylarni 
To‘xtagan transport 
vositasi tor yo‘lda qanday 
qo‘yiladi 
To‘xtagan transport 
vositasi bilan sidirg‘a 
chiziq orasidagi masofa 
3 metrdan kam 
bo‘lmasligi kerak 
Vizual didaktik materiallar 
Uyga vazifa 
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish. 
To‘xtash va to‘xtab turish qoidalarini o‘rganish. 

268 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Tik nishoblik va balandliklarda harakatlanish. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Tik nishablik va balandliklarda harakatlanish 
talablari. 
2. Trammvayning imtiyozlari. 
3. Belgilangan yo‘nalishdagi transport 
vositalarining harakatlanishi uchun 
mo‘ljallangan maxsus bo‘laklarda harakatlanish 
tartibi. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida 
taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid 
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,stend
lar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol usullar. 

269 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich 
O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish 
(5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich 
Asosiy qism 
(65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari (2-ilova) 
1. Haydovchi tezlikni tanlashda nimalarga ehtibor 
berish kerak? 
2. Aholi yashaydigan va yashamaydigan joylarda 
harakatlanish tezligi qancha bo‘ladi? 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Tik nishoblik va balandliklarda 
harakatlanish. 
REJA: 
1. Tik nishablik va balandliklarda harakatlanish 
talablari. 
2. Trammvayning imtiyozlari. 
3. Belgilangan yo‘nalishdagi transport 
vositalarining harakatlanishi uchun mo‘ljallangan 
maxsus bo‘laklarda harakatlanish tartibi. 
Maqsad: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va 
amalda ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija:Tik nishoblik va balandliklarda harakatlanish 
bo‘yicha umumiy tushunchaga ega bo‘ladilar va 
qoidalarini o‘rganadilar. 
2. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
Vazifasini 
taqdim etadilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga 
javob beradilar 

270 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
3. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
4. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7.(3-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
8. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(4-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni 
yozib oladilar 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov 
1. Haydovchi tezlikni tanlashda nimalarga ehtibor berish kerak? 
2. Aholi yashaydigan va yashamaydigan joylarda harakatlanish 
tezligi qancha bo‘ladi? 
3. Tezlikni tartibga soladigan belgilarni ko‘rsatib tushuntirib bering? 

271 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) 
past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Mavzu: Tik nishoblik va 
balandliklarda harakatlanish. 
REJA: 
1. Tik nishablik va balandliklarda 
harakatlanish talablari. 
2. Trammvayning imtiyozlari. 
3. Belgilangan yo’nalishdagi 
transport vositalarining 
harakatlanishi uchun mo’ljallangan 
maxsus bo’laklarda harakatlanish 
tartibi. 

272 
Qiyaliklarda harakatlanish, dovonda harakatlanish, uzatma va 
tishlashish mexanizmlari, depodan chiqish, maxsus ajratilgan bo‘lak, 
avtobus bekatlari. 
20.1. 1.13 va 1.14 belgilari bilan belgilangan qiyaliklarda yo‘lda 
qarama-qarshi yo‘nalishlarda harakatlanishni qiyinlashtiradigan biron-bir 
to‘siq bo‘lsa, nishablikka harakatlanayotgan transport vositasi 
haydovchisi yo‘l berishi kerak. 
20.2. Tik nishablikda, dovonda va 1.13 belgisi o‘rnatilgan yo‘lda 
to‘xtatish tizimi ishlamay qolgan transport vositalari o‘z harakatini 
to‘xtatish uchun 5.40 belgisi bilan belgilangan falokatli holatlar uchun 
yo‘lga kirishlari shart. 
20.3. Yo‘lning 1.13 «Tik nishablik» yo‘l belgisi bilan belgilangan 
qismida uzatma yoki tishlashish mexanizmini ajratilgan holatda 
xarakatlanish taqiqlanadi. 
21.1. Tramvay yo‘li chorrahadan boshqa joylarda yo‘l qatnov qismini 
kesib o‘tadigan bo‘lsa, tramvay relьssiz transport vositalariga nisbatan 
imtiyozga ega bo‘ladi (depodan chiqish joylaridan tashqari). 
21.2. 
Belgilangan 
yo‘nalishdagi 
transport 
vositalarining 
xarakatlanishi uchun 5.9, 5.10.1-5.10.3 belgilari bilan ajratilgan bo‘lakda 
boshqa transport vositalarining xarakatlanishi va to‘xtashi taqiqlanadi. 
Agar bu bo‘lak yo‘l qatnov qismining boshqa joyidan uzuq-uzuq 
chiziq bilan ajratilgan bo‘lsa, burilmoqchi bo‘layotgan transport vositalari 
bu bo‘lakka qayta tizilishlari kerak. 
SAVOLLAR: 
1. Qiyaliklarda harakatlanayotgan transport vositalarining 
qanday imtiyozlari bor? 
2. Tramvay doimo imtiyozga ega bo‘ladimi? 
3. Maxsus ajratilgan bo‘laklarda qaysi holatda harakatlanishga 
ruxsat beriladi? 

273 
Vizual didaktik materiallar 
Tik nishoblik Tik balandlik 
Uyga vazifa 
O‘quvchilar baholanadi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt qilish.Tik 
nishoblik va Tik balandliklarda harakatlanish tartibini o‘rganish. 

274 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Tashqi yoritish asboblaridan foydalanish. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Yorituvchi faralarni ishlatish qoidalari. 
2. Tumanga qargshi faralarni ishlatish. 
3. Kunning yorug‘ vaqtida faralarni 
ishlatish. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari 
asosida taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr 
almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga 
oid adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,sten
dlar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol 
usullar. 

275 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish (5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich Asosiy 
qism (65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari (2-ilova) 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Tashqi yoritish asboblaridan foydalanish. 
REJA: 
1. Yorituvchi faralarni ishlatish qoidalari. 
2. Tumanga qargshi faralarni ishlatish. 
3. Kunning yorug‘ vaqtida faralarni ishlatish. 
Maqsad: 
1.O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2.Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3.Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda 
ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija:Tashqi yoritish asboblaridan foydalanish 
bo‘yicha umumiy tushunchaga ega bo‘ladilar va 
qoidalarini o‘rganadilar. 
2. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
3. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
4. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
Vazifasini 
taqdim etadilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga 
javob beradilar 

276 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7 .(3-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
9. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(4-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova) 
aholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni 
yozib oladilar 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov 
1. Qiyaliklarda harakatlanayotgan transport vositalarining 
qanday imtiyozlari bor? 
2. Tramvay doimo imtiyozga ega bo‘ladimi? 
3. Maxsus ajratilgan bo‘laklarda qaysi holatda harakatlanishga 
ruxsat beriladi? 

277 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) 
past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Mavzu: Tashqi yoritish asboblaridan 
foydalanish. 
REJA: 
1. Yorituvchi faralarni ishlatish 
qoidalari. 
2. Tumanga qargshi faralarni 
ishlatish. 
3. Kunning yorug’ vaqtida faralarni 
ishlatish. 

278 
22.1. Qorong‘i vaqtda va yetarlicha ko‘rinmaydigan sharoitda, 
shuningdek, tonnellarda harakatlanayotgan barcha transport vositalari: 
yo‘lning yoritilmagan qismida uzoqni yoki yaqinni yorituvchi 
faralarini; 
yo‘lning yoritilgan qismida yaqinni yorituvchi faralarini; 
yo‘lning yoritilganligidan qathi nazar, tirkamalarning gabarit 
chiroqlarini yoqishi kerak. 
22.2. Quyidagi hollarda uzoqni yorituvchi fara yaqinni yorituvchi 
fara bilan almashtirilishi kerak: 
aholi yashaydigan joylarda yo‘l yoritilgan bulsa; 
qarama-qarshi yo‘nalishdagi transport vositasiga 150 metrdan 
kamroq masofa qolganda, shuningdek, haydovchi transport vositasining 
chiroqlarini vaqti-vaqti bilan o‘chirib bunga zaruriyat borligini bildirgan 
hollarda undan ham ko‘lproq masofada;
qarama-qarshi va bir yo‘nalishdagi haydovchilarning ko‘zini 
qamashtirishi mumkin bo‘lgan boshqa barcha hollarda. 
Ko‘zi qamashgan haydovchi falokat yorug‘lik ishoralarini yoqishi, 
harakatlanish bo‘lagini o‘zgartirmasdan tezlikni kamaytirishi va to‘xtashi 
kerak. 
22.3. Qorong‘i vaqtda yo‘lning yoritilmagan qismida, shuningdek, 
yetarlicha ko‘rinmaydigan sharoitda to‘xtagan yoki to‘xtab turgan 
transport vositasida gabarit chiroqlari yoqilgan bo‘lishi kerak. 
Etarlicha ko‘rinmaydigan sharoitda gabarit chiroqlariga qo‘shimcha 
qilib yaqinni yorituvchi faralar, tumanga qarshi faralar va tumanga qarshi 
orqa chiroqlar yoqilishi mumkin. 
22.4. Quyidagi xollarda tumanga qarshi faralarni qo‘llash mumkin: 
etarlicha ko‘rinmaydigan sharoitda alohida, shuningdek uzoqni 
yorituvchi yoki yaqinni yorituvchi faralar bilan; 
qoidalarning 22.5 bandida ko‘zda tutilgan xollarda yaqinni 
yorituvchi fara o‘rnida. 
22.5. Kunning yorug‘ vaqtida quyidagi xollarda yaqinni yorituvchi 
faralar yoqilishi kerak: 

279 
transport 
vositalarining 
tashkiliy 
jamlanmasi 
safida 
xarakatlanayotganda; 
umumiy harakat oqimiga qarshi yo‘nalishda maxsus ajratilgan 
bo‘lakda harakatlanayotgan belgilangan yo‘nalishdagi transport 
vositalarida; 
avtobus va yuk avtomobillarida bolalar guruhini tashkiliy tashishda; 
havfli, katta o‘lchamli va og‘ir vaznli yuklarni tashishda; 
mexanik transport vositalarini shatakka olishda (shatakka olib 
ketayotgan transport vositasida). 
22.6. Fara-projektor va izlovchi faralardan faqat aholi yashaydigan 
joylardan tashqarida qarama-qarshi yo‘nalishdan kelayotgan transport 
vositalari bo‘lmaganda foydalanish mumkin. 
BBB jadvali 
Bilaman 
Bilishni xoxlayman 
Bilib oldim 
Fara chiroqlari turlari va 
ularni ishlatish 
Projektor 
faralardan 
foydalanish tartibi 
Projektor 
faralarning 
qayerda qanday tartibda 
qo‘llanilishini 
Vizual didaktik materiallar 

280 
Uyga vazifa 
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt 
qilish.Tashqi yoritish asboblaridan foydalanish qoidalarini o‘rganish. 

281 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Mexanik transport vositalarini shatakka olish. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. SHatakka olish qoidalari. 
2. SHatakka olishni taqiqlovchi shartlar. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari 
asosida taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr 
almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga 
oid adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,sten
dlar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol 
usullar. 

282 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich 
O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish 
(5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich 
Asosiy qism 
(65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari (2-ilova) 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Mexanik transport vositalarini shatakka 
olish. 
REJA: 
1. SHatakka olish qoidalari. 
2. SHatakka olishni taqiqlovchi shartlar. 
Maqsad: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va 
amalda ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Mexanik transport vositalarini shatakka 
olish. bo‘yicha umumiy tushunchaga ega bo‘ladilar 
va qoidalarini o‘rganadilar. 
2. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
3. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
4. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Vazifasini 
taqdim etadilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga 
javob beradilar 

283 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7. (3-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
7. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(4-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni 
yozib oladilar 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov 
1. Faralar qaysi vaqtda ishlatiladi? 
2. Qaysi holatlarda uzoqni yorituvchi fara yaqinni yorituvchi fara 
bilan almashtiriladi? 
3. Tumanga qarshi faralar qachon ishlatiladi? 
4. Fara-projektor va izlovchi faralar nima uchun va qanday 
foydalaniladi? 
5. Zarg‘aldoq yoki sariq miltillovchi chiroq-mayoqcha nima uchun 
qo‘llaniladi? 

284 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) 
past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Mavzu: Mexanik transport 
vositalarini shatakka olish. 
REJA: 
1. SHatakka olish qoidalari. 
2. SHatakka olishni taqiqlovchi 
shartlar 

285 
Qattiq va egiluvchan ulagich, qisman ortish, taxtacha yoki 
bayroqcha, 
avtodrom, 
yopiq 
maydonchalar, 
boshqarishni 
o‘rgatayotgan yo‘riqchi, boshqarishni o‘rgatish uchun mo‘ljallangan 
transport vositasi. 
23.1.Qattiq yoki egiluvchan ulagich yordamida shatakda olib 
yurish shatakka olingan transport vositasining rul boshqaruvida 
haydovchi bo‘lgandagina amalga oshirilishi kerak. qattiq ulagichning 
tuzilishi (konstruktsiyasi) shatakka olingan transport vositasini shatakka 
olgan transport vositasining izidan borishini tahminlagan xollar bundan 
mustasno. 
23.2. Qattiq yoki egiluvchan ulagich yordamida shatakka olingan 
avtobusda, trolleybusda va yuk avtomobili yukxonasida odam tashish, 
qisman ortish yo‘li bilan shatakka olishda esa shatakka olingan 
transport vositasining kabinasida va yukxoiasida, shuningdek, shatakka 
olgan transport vositasining yukxonasida odamlar bo‘lishi taqiqlanadi. 
23.3. Egiluvchan ulagich bilan shatakka olishda shatakka olgan 
va shatakka olingan transport vositalari o‘rtasidagi masofa 4-6 metr 
oraliqda bo‘lishi, qattiq. ulagich yordamida esa 4 metrdan ko‘p 
bo‘lmasligi kerak. Egiluvchan ulagichga Koidalarning 28.4 bandiga 
muvofik, taxtacha yoki bayroqcha kuyilishi kerak.

286 
KLASTER 
Mexanik transport 
vositalarini 
shatakka olish 
Bundan tashqari 
qattiq ulagich 
konstruksiyasi 
shatakka olingan 
transport vositasini, 
shatakka 
oluvchining izidan 
yurishga 
mo’ljallangan bo’lsa 
Qattiq ulagich 
yordamida 
amalga oshiriladi 
4 metrgacha 
Egiluvchan ulagich 
yordamida amalga 
oshiriladi 4-6 
etrgacha 
Butunlay ortish 
usuli bilan 
transportni tashish 
mumkin 
Yarim ortish usuli 
bilan

287 
Vizual didaktik materiallar 
 
Uyga vazifa 
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholandi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt 
qilish.Mexanik transport vositalarini shatakka olish qoidalarini o‘rganish. 

288 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Transport vositalarini boshqarishni o‘rgatish. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Transport vositalarini boshqarishni 
o‘rgatishga qo‘yiladigan talablar. 
2. Boshqarishni o‘rgatish uchun 
mo‘ljallangan transport vositasiga 
qo‘yiladigan talablar. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida 
taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid 
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,stend
lar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol usullar. 

289 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish (5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich Asosiy 
qism (65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari (2-ilova) 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Transport vositalarini boshqarishni 
o‘rgatish. 
REJA: 
1. Transport vositalarini boshqarishni o‘rgatishga 
qo‘yiladigan talablar. 
2. Boshqarishni o‘rgatish uchun mo‘ljallangan 
transport vositasiga qo‘yiladigan talablar. 
Maqsad: 
1. Talabalarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda 
ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Transpor vositalarini boshqarishni o‘rgatish 
bo‘yicha umumiy tushunchaga ega bo‘ladilar va 
qoidalarini o‘rganadilar. 
2. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
3. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
4. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Vazifasini taqdim 
etadilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga javob 
beradilar 

290 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7. (1-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
8. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(2-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(3-ilova) 
3-bosqich 
Yakuniy qism 
(10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Baholash mezonlari(4-ilova) 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(5-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni yozib 
oladilar 
1. SHatakka olish qaysi holatlarda amalga oshiriladi? 
2. SHatakka olishda transport vositalarining orasidagi masofa 
qancha bo‘lishi kerak? 
3. SHatakka olishda nimalar taqiqlanadi? 

291 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Mavzu: Transport vositalarini 
boshqarishni o’rgatish. 
REJA: 
1. Transport vositalarini 
boshqarishni o’rgatishga 
qo’yiladigan talablar. 
2. Boshqarishni o’rgatish uchun 
mo’ljallangan transport vositasiga 
qo’yiladigan talablar. 

292 
24.1. Transport vositalarini boshqarishni dastlabki o‘rgatish yopiq 
maydonchalarda yoki avtodromlarda o‘tkazilishi kerak. 
24.2. Yo‘llarda boshqarishni o‘rgatishga faqat yo‘riqchi 
ishtirokida,o‘rganuvchi dastlabki boshqaruv malakasini yetarlicha 
egallagandan so‘nggina ruhsat etiladi. O‘rganuvchi Qoidalar talablarini 
bilishi va ularga amal qilishi shart. 
24.3. Boshqarishni o‘rgatayotgan yo‘riqchi o‘rgatish xuquqini 
beruvchi hujjatga, shu toifadagi transport vositasini boshqarish xuquqini 
beruvchi guvohnomaga va u bevosita 3 yillik xaydovchilik faoliya- 
tiga ega bo‘lishi kerak. 
24.4. Haydovchilarni tayyorlash mashg‘ulotlari o‘quv yakunida 
avtomobilni boshqarishni o‘rganuvchi 18 yoshga, avtobus, tramvay va 
trolleybus boshqarishni o‘rganuvchi 21 yoshga, mototsikl boshqarishni 
o‘rganuvchi esa 16 yoshga to‘ladigan shaxslar bilan olib boriladi. 
24.5. Boshqarishni o‘rgatish uchun mo‘ljallangan mexanik transport 
vositalari "Boshqarishni o‘rgatish transport vositasi" taniqlik belgisi va 
yo‘riqchi uchun orqani ko‘rsatuvchi ko‘zgu bilan jihozlanishi kerak. 
Bundan tashqari boshqarishni o‘rgatish transport vositalarida yo‘riqchi 
uchun qo‘shimcha ulovchi (stseplenie) va to‘xtatish tepkilari ham bo‘lishi 
kerak. 
24.6. Boshqarishni o‘rgatish yo‘nalishlari Davlat avtomobil nazorati 
organlari bilan kelishilishi shart. Boshqa yo‘llarda boshqarishni o‘rgatish 
taqiqlanadi. 
Toifalash jadvali 
Transport vositalarini boshqarishni o‘rgatish 
Afzalliklari 
Kamchiliklari 
1. Avtomobillarni boshqarishni 
o‘rgatish yopiq maydonchalarda amalga 
oshiriladi. 
2. 
Yo‘llarda 
boshqarishni 
o‘rgatish o‘quvchida yetarli va aniq 
ko‘nikma hosil qilishga yordam beradi
1. 
Jixozlanmagan 
maydonchalarda 
boshqarishni 
o‘rgatishda 
o‘quvchilarda 
yaxshi 
ko‘nikma hosil qilmaydi 
2.18 yoshga to‘lmagan va 
yetarlicha ko‘nikma hosil qilmagan 
o‘rganuvchilar tomonidan yo‘llarda 
avtomobilni 
boshqarish 
qoida 
buzilishiga yoki YTH sodir bo‘lishiga 
olib kkelishi mumkin 

293 
Vizual didaktik materiallar 
Uyga vazifa 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt 
qilish.Transport vositalarini boshqarishni o‘rgatish. 

294 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Yo‘l harakatini tartibga solish..Svetofor ishoralari. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Harakatni tartibga solish. 
2. Svetofor ishoralari. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari 
asosida taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr 
almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga 
oid adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,sten
dlar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol 
usullar.

295 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish (5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich Asosiy 
qism (65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
Baholash mezonlari
1. Boshqarishni o‘rgatish xuquqi kimlarga beriladi? 
2. Boshqarishni o‘rgatishga mo‘ljallangan transport 
vositalariga qanday qo‘shimcha uskunalar 
o‘rnatiladi? 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Yo‘l harakatini tartibga solish..Svetofor 
ishoralari. 
REJA: 
1. Harakatni tartibga solish. 
2. Svetofor ishoralari. 
Maqsad: 
1. Talabalarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda 
ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Yo‘l harakatini tartibga solish.Svetofor 
ishoralari 
bo‘yicha umumiy tushunchaga ega bo‘ladilar va 
qoidalarini o‘rganadilar. 
2. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
3. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
Vazifasini 
taqdim etadilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga 
javob beradilar 

296 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
4. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7.(2-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
9. 
Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(3-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(4-ilova) 
3-bosqich 
Yakuniy qism 
(10daqiqa)
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(5-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni 
yozib oladilar 
1. Boshqarishni o‘rgatish xuquqi kimlarga beriladi? 
2. Boshqarishni o‘rgatishga mo‘ljallangan transport vositalariga 
qanday qo‘shimcha uskunalar o‘rnatiladi? 

297 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 

298 
Mavzuni yoritilishi 
8.1. Svetoforlarda yashil, sariq qizil va oq rangli yorug‘lik ishoralari 
qo‘llaniladi. 
Svetofor ishoralari vazifasiga bog‘liq ravishda doirasimon, 
yo‘naltirgich, piyoda tasviri tushirilgan va X-simon ko‘rinishda bo‘lishi 
mumkin. Doira shaklidagi ishorali svetoforlarda yashil doirali ishoralar 
bilan bir sathda joylashgan yashil yo‘naltirgich ko‘rinishdagi ishorali bitta 
yoki ikkita qo‘shimcha tarmoq bo‘lishi mumkin. 
8.2. Svetoforning doirali ishoralari quyidagi ma’noni bildiradi: 
yashil ishora harakatlanishga ruhsat beradi; miltillovchi yashil ishora 
ham harakatlanishga ruhsat beradi va uning tahsir vaqti tugashi hamda 
ko‘p o‘tmay taqiqlovchi ishora yonishi haqida axborot beradi; 
yashil ishora o‘chishiga soniyalar (sekundlar)da qancha vaqt 
qolganligi haqida axborot berish uchun raqamli tablo qo‘llanilishi 
mumkin; 
sariq ishora harakatni taqiqlaydi (faqat Qoidalarning 8.13 bandida 
ko‘zda tutilgandan tashqari) va ishoralar almashuvi haqida ogohlantiradi; 
miltillovchi sariq ishora harakatlanishga ruhsat beradi va tartibga 
solinmagan chorraha yoki piyodalar o‘tish joyi borligidan habardor qiladi, 
xavf-hatar haqida ogohlantiradi; 
qizil ishora, shuningdek, miltillovchi qizil ishora harakatlanishni 
taqiqlaydi; 
Mavzu: Yo’l harakatini tartibga 
solish.Svetofor ishoralari. 
REJA: 
1. Harakatni tartibga solish. 
2. Svetofor ishoralari. 

299 
qizil va sariq ishoralarning bir vaqtda yonishi harakatlanishni 
taqiqlaydi va ko‘p o‘tmay yashil ishora yonishi haqida axborot beradi. 
8.3. Yo‘naltirgich ko‘rinishidagi qizil, sariq va yashil rangli svetofor 
ishoralari ham doira shaklidagi svetofor ishoralari bilan bir xil mahnoga 
ega bo‘ladi. Ular faqat ko‘rsatilgan yo‘nalishga ta’sir etadi 
KLASTER 
Svetofor va uning 
ishoralari 
Yo’naltirgich 
ko’rinishida 
Oq 
Qizi
l 
Yashil 

300 
Vizual didaktik materiallar 
Uyga vazifa 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspektHarakatni 
tartibga solish va svetofor ishoralarini o‘rganish. 

301 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Svetofor ishoralarida harakatlanish 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Svetafor chiroqlarining ma’nolari. 
2. Svetafor ishoralari bo‘yicha harakatlanish. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. Talabalarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida 
taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid 
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,stend
lar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol usullar. 

302 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich 
O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish 
(5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich 
Asosiy qism 
(65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish1-ilova 
Baholash mezonlari (2-ilova) 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Svetofor ishoralarida harakatlanish 
REJA: 
1. Svetafor chiroqlarining ma’nolari. 
2. Svetafor ishoralari bo‘yicha harakatlanish. 
Maqsad: 
1. Talabalarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda 
ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Yo‘l harakatini tartibga solish.Svetofor 
ishoralari 
bo‘yicha umumiy tushunchaga ega bo‘ladilar va 
qoidalarini o‘rganadilar. 
2. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
3. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
4. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Vazifasini taqdim 
etadilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga javob 
beradilar 

303 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7. (3-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
8.) Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(4-ilova 
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni yozib 
oladilar 
“SWOT-tahlil” jadvali 
“SWOT-tahlil” jadvalining nomi inglizcha so‘zlarning bosh 
xarflaridan tuzilgan: 
Strengths-kuchli tomoni, tashkillashtirishning ichki manbalari 
nazarda tutiladi; 
Weakness-kuchsiz tomoni yoki ichki muammolarning mavjudligi; 
Opportunities-tashkillashtirishdan 
tashqarida 
rivojlantirish 
uchunmavjud, imkoniyatlar; 
Threats-tashqi muhitda tashkillashtirishni muvaffaqiyatiga ta’sir 
etuvchi xavf-xatarlar. 
S 
W 
O 
T 
Savollar: 
1
. Svetafor turlari va ularning doirali ishoralarining mahnolari 
nimalardan iborat? 
2. Transport vositalarining haydovchilari svetoforning 
qo‘shimcha tarmog‘ida qanday harakatlanish kerak? 

304 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Mavzu: Svetofor ishoralarida 
harakatlanish 
REJA: 
1. Svetafor chiroqlarining ma’nolari. 
2. Svetafor ishoralari bo’yicha 
harakatlanish 

305 
8.4. Agar svetoforning asosiy yashil ishorasiga qora Yo‘naltirgich 
(yo‘naltirgichlar) ning shakli tushirilgan bo‘lsa, u haydovchilarga 
svetoforning qo‘shimcha tarmog‘i borligi haqida axborot beradi va shu 
asosiy tarmoqdagi yo‘naltirgichlar yo‘nalishlarida harakatlanishga ruxsat 
berilganligini ko‘rsatadi. 
8.5. Agar svetofor ishorasi piyoda tasviri ko‘rinishida bo‘lsa, u faqat 
piyodalarning harakatiga ta’sir ko‘rsatadi. Bunda yashil ishora 
piyodalarning harakatlanishiga ruxsat beradi, qizil ishora esa taqiqlaydi. 
8.6. Qatnov qismidagi harakat yo‘nalishi qarama-qarshi tomonga 
o‘zgarishi mumkin bo‘lgan bo‘laklarida transport vositalarining harakatini 
tartibga solish uchun X-simon qizil ishorali va pastga yo‘nalgan 
yo‘naltirgich ko‘rinishdagi yashil ishorali reversiv svetoforlar qo‘llaniladi. 
Bu ishoralar qaysi bo‘lak ustiga o‘rnatilgan bo‘lsa, unda harakatlanishni 
taqiqlaydi yoki ruxsat beradi. Ikki tomoni 1.9 chizig‘i bilan belgilangan 
bo‘lak ustiga o‘rnatilgan ishoralari o‘chirilgan reversiv svetofor shu 
bo‘lakka kirishni taqiqlaydi. 
8.7. Tramvaylarning, shuningdek, belgilangan yo‘nalishli boshqa 
transport vositalarining harakatlanishini, ular uchun ajratilgan maxsus 
bo‘lakda tartibga solish uchun T-xarfi ko‘rinishida joylashgan to‘rtta 
doirasimon, oq rangli; ishorali svetoforlar qo‘llanilishi mumkin. 
Yuqoridagi bir yoki bir nechta va pastki ishora bir vaqtning o‘zida 
yonganda, harakatlanishga ruxsat etiladi. Ulardan chapdagisi chapga, 
o‘ngdagisi o‘ng tomonga burilishga, o‘rtasidagi to‘g‘riga yurishga ruxsat 
beradi. Agar faqat yuqoridagi uchta ishora bir vaqtda yonsa, 
harakatlanish taqiqlanadi. 
8.8. Temir yo‘l kesishmalarida o‘rnatilgan doirasimon oq rangli 
miltillovchi 
ishora 
transport 
vositalarining 
kesishma 
orqali 
harakatlanishiga ruxsat beradi. 
Ko‘rinish chegarasida yaqinlashib kelayotgan poezd (lokomotiv, 
drezina) bo‘lmasa, o‘chirilgan miltillovchi oq va qizil ishoralarda ham 
harakatlanishga ruxsat beriladi. 

306 
KLASTER 
Svetofor va uning 
ishoralari 
Sariq 
Yo’naltirgich 
ko’rinishida 
Oq 
Qizil 
Yashil 

307 
Vizual didaktik materiallar 
Uyga vazifa 
Darsda faol qatnashgan o‘quvchilar baholanadi. 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt 
qilish.Svetofor ishoralarida harakatlanish. 

308 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Tartibga soluvchining ishoralari. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Tartibga soluvchining ishoralari. 
2. Tartibga soluvchining ishoralari bo‘yicha 
harakatlanish. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari 
asosida taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr 
almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga 
oid adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,sten
dlar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol 
usullar. 

309 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish (5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich Asosiy 
qism (65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish1-ilova 
Baholash mezonlari (2-ilova) 
1 Svetafor turlari va ularning doirali 
ishoralarining mahnolari nimalardan iborat? 
2. 
Transport vositalarining haydovchilari 
svetoforning qo‘shimcha tarmog‘ida qanday 
harakatlanish kerak? 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Tartibga soluvchining ishoralari. 
REJA: 
1. Tartibga soluvchining ishoralari. 
2. Tartibga soluvchining ishoralari bo‘yicha 
harakatlanish. 
Maqsad: 
1. Talabalarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda 
ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Tartibga soluvchining ishoralari. 
Tartibgas soluvchining ishoralari 
bo‘yicha umumiy tushunchaga ega bo‘ladilar va 
qoidalarini o‘rganadilar. 
3. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
4. 
Oquvchilarni 
mashg‘ulotda 
baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
Vazifasini taqdim 
etadilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga javob 
beradilar 

310 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
5. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7.(3-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
8. Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(4-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova) 
3-bosqich 
Yakuniy qism 
(10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni yozib 
oladilar 
1. Svetafor turlari va ularning doirali ishoralarining mahnolari 
nimalardan iborat? 
2. Transport vositalarining haydovchilari svetoforning 
qo‘shimcha tarmog‘ida qanday harakatlanish kerak? 

311 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
 
Mavzu: Tartibga soluvchining ishoralari. 
REJA: 
1. Tartibga soluvchining ishoralari. 
2. Tartibga soluvchining ishoralari 
bo’yicha harakatlanish. 
harakatlanish 

312 
QO‘LLARI YoN TOMONGA UZATILGANDA YoKI TUSHIRILGANDA, 
chap va o‘ng yon tomonidan tramvayga tug‘riga, relьssiz transport 
vositalariga tug‘riga va o‘ngga harakatlanishga, piyodalarga qatnov 
qismini kesib o‘tishga ruhsat beriladi. Oldi va orqa tomonidan barcha 
transport vositalari va piyodalarning harakatlanishi taqiqlanadi; 
O‘NG QO‘LI OLDINGA UZATILGANDA, chap yonidan tramvayga 
chapga, relьssiz transport vositalariga barcha yo‘nalishlarda, oldi 
tomonidan barcha transport vositalariga faqat o‘ngga harakatlanishga 
ruhsat beriladi. Orqa tomonidan va o‘ng yonidan barcha transport 
vositalarining harakatlanishi taqiqlanadi. Piyodalarga tartibga 
soluvchining orqa tomonidan qatnov qismini kesib o‘tishga ruhsat etiladi; 
QO‘LINI YuQORIGA KO‘TARGANDA, Qoidalarning 8.13 bandida 
kursatilganidan boshqa hollarda transport vositalari va piyodalarning 
barcha yo‘nalishlarda harakatlanishi taqiqlanadi. 
Tartibga soluvchi xaydovchi va piyodalarga tushunarli bo‘lgan 
boshqa ishoralarni ham berishi mumkin. Ishoralar yaxshi ko‘rinishi uchun 
tartibga soluvchi jezl yoki yorug‘lik qaytaradigan qizil rangli moslamalarni 
qo‘llashi mumkin. 
8.10. Harakatni tartibga solayotgan yoki xizmat burchini o‘tayotgan 
militsiya xodimi transport vositasi haydovchisiga qarata qo‘l ishorasi yoki 
ovozkuchaytirgichli qurilma orqali transport vositasini to‘xtatishni talab 
qilishi mumkin. Haydovchi esa ko‘rsatilgan joyda to‘xtashi kerak. 
8.11. Yo‘l harakati qatnashchilarining ehtiborini jalb etish uchun 
xushtak bilan qo‘shimcha ishora berilishi mumkin. 
8.7. Tramvaylarning, shuningdek, belgilangan yo‘nalishli boshqa 
transport vositalarining harakatlanishini, ular uchun ajratilgan maxsus 
bo‘lakda tartibga solish uchun T-xarfi ko‘rinishida joylashgan to‘rtta 
doirasimon, oq rangli; ishorali svetoforlar qo‘llanilishi mumkin. 
Yuqoridagi bir yoki bir nechta va pastki ishora bir vaqtning o‘zida 
yonganda, harakatlanishga ruxsat etiladi. Ulardan chapdagisi chapga, 
o‘ngdagisi o‘ng tomonga burilishga, o‘rtasidagi to‘g‘riga yurishga ruxsat 
beradi. Agar faqat yuqoridagi uchta ishora bir vaqtda yonsa, 
harakatlanish taqiqlanadi. 
8.8. Temir yo‘l kesishmalarida o‘rnatilgan doirasimon oq rangli 
miltillovchi 
ishora 
transport 
vositalarining 
kesishma 
orqali 
harakatlanishiga ruxsat beradi. Ko‘rinish chegarasida yaqinlashib 
kelayotgan poezd (lokomotiv, drezina) bo‘lmasa, o‘chirilgan miltillovchi 
oq va qizil ishoralarda ham harakatlanishga ruxsat beriladi. 

313 
KLASTER 
Vizual didaktik materiallar 
Uyga vazifa 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt 
qilish.Svetofor ishoralarida harakatlanish. 
Tartibga 
soluvchining 
ishoralari 
O’ng 
qo
’l 
ol
di
ng
a 
uzatil
ga
nd
a 
Qo’llar yon 
tomonga 
uzatilgan 
holat 

314 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Chorrahalarda harakatlanish 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Chorraha va uning turlari. 
2. Chorrahalardan harakatlanish qoidalari. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida 
taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid 
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,stend
lar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol usullar. 

315 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish (5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich Asosiy 
qism (65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish1-ilova 
Savollar: 
1.T harfi ko‘rinishidagi svetaforlar qaysi 
transport vositalari uchun va ularning 
mahnolari qanday? 
2.Tartibga soluvchining ishoralarini tushuntirib 
bering. 
3.Tartibga solishning qo‘shimcha ishoralari 
qanday? 
Baholash mezonlari (2-ilova) 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Chorrahalarda harakatlanish 
REJA: 
1. Chorraha va uning turlari. 
2. Chorrahalardan harakatlanish qoidalari. 
Maqsad: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va 
amalda ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Chorrahalarda harakatlanish bo‘yicha 
umumiy tushunchaga ega bo‘ladilar va qoidalarini 
o‘rganadilar. 
2. Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
Vazifasini 
taqdim 
etadilar 
Savollarga 
javob 
beradilar 
Mavzuni 
nomini va 
rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat 
qiladilar 
Savollarga 
javob 
beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga 
javob 
beradilar 

316 
3. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
4. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7. (3-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
8. Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(4-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(5-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(6-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni 
yozib oladilar 
1. 
T harfi ko‘rinishidagi svetaforlar qaysi transport vositalari 
uchun va ularning mahnolari qanday? 
2. 
Tartibga soluvchining ishoralarini tushuntirib bering. 
3. 
Tartibga solishning qo‘shimcha ishoralari qanday? 

317 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Mavzu: Chorrahalarda harakatlanish 
REJA: 
1. Chorraha va uning turlari. 
2. Chorrahalardan harakatlanish 
qoidalari. 

318 
15.1.CHapga yoki o‘ngga burilayotgan haydovchi kesishayotgan 
yo‘lning qatnov qismidan o‘tayotgan piyodalarga, shuningdek, velosiped 
yo‘lkasidan yo‘lni kesib o‘tayotgan velosipedchilarga yo‘l berishi kerak. 
15.2. Tirbandlik tufayli to‘xtashga majbur bo‘lgan haydovchi, agar u 
ko‘ndalang yo‘nalishdagi transport vositalarining harakatlanishiga 
to‘sqinlik tug‘diradigan bo‘lsa, uning chorraha yoki qatnov qismlari 
kesishmasiga kirishi taqiqlanadi. 
15.3. Miltillovchi sariq ishorada, svetoforlar ishlamayotgan yoki 
tartibga soluvchi bo‘lmagan chorrahalarda haydovchilar tartibga 
solinmaydigan chorrahalardan o‘tish qoidalariga, chorrahada o‘rnatilgan 
imtiyoz belgilariga amal qilishlari shart. 
Haydovchi chorraxada o‘ng yoki chap tomonga burilganda, 
velosiped haydovchisi va piyodalarni o‘tkazib, keyin harakatlanishi 
mumkin (173-rasm). 
Transport vositalari chorrahadan keyin to‘xtab, yo‘lda tirbandlik 
hosil bo‘ladi, chorrahaga qarab harakatlanish taqiqlanadi . 
BBB jadvali 
Bilaman 
Bilishni xoxlayman 
Bilib oldim 
Tartibga soingan 
chorrahalardan o‘tish 
qoidalarini 
Tartibga soinmagan 
chorrahalardan o‘tish 
qoidalarini 
Chorraha turlarini 
Tartibga soinmagan 
chorrahalardan o‘tish 
qoidalarini 
Chorraha turlarini 

319 
Vizual didaktik materiallar 
 
Uyga vazifa 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt 
qilish.Chorrahalarda harakatlanish qoidalarini o‘rganish. 

320 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Tartibga solingan chorrahalar. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Tartibga solingan chorraxalar. 
2. Tartibga solingan chorrahada harakatlanish 
tartibi. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari 
asosida taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr 
almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga 
oid adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,sten
dlar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol 
usullar. 

321 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish (5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich 
Asosiy qism 
(65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish1-ilova 
Baholash mezonlari (2-ilova) 
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Tartibga solingan chorrahalar. 
Reja: 
1. Tartibga solingan chorraxalar. 
2. Tartibga solingan chorrahada harakatlanish 
tartibi. 
Maqsad: 
1. Talabalarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va 
amalda ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Tartibga solingan chorrahalarda 
harakatlanish bo‘yicha umumiy tushunchaga ega 
bo‘ladilar va qoidalarini o‘rganadilar. 
2. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
3. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
4. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Yangi o‘quv material bayoni 
Vazifasini 
taqdim etadilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga 
javob beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga 
javob beradilar 

322 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7. (2-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
8. Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(3-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(4-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(5-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni 
yozib oladilar 
1
. Tartibga solingan chorrahada tramvay qanday imtiyozga ega? 
2. Teng axamiyatli yo‘llar kesishmasidan o‘tish qoidasi? 

323 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Mavzu: Tartibga solingan 
chorrahalar. 
Reja: 
1. Tartibga solingan chorraxalar. 
2. Tartibga solingan chorrahada 
harakatlanish tartibi. 

324 
15
.4. Svetoforning yashil ishorasida chapga burilayotgan yoki 
qayrilib olayotgan relьssiz transport vositasining haydovchisi qarama-
qarshi tomondan tug‘riga harakatlanayotgan va o‘ngga burilayotgan 
transport vositalariga yo‘l berishi shart. Tramvay haydovchilari ham 
o‘zaro ushbu qoidaga amal qilishlari kerak. 
15.5. Svetoforning qizil yoki sariq ishorasi bilan bir vaqtda yongan 
qo‘shimcha tarmoqning yashil ishorasidagi yo‘naltirgich yo‘nalishida 
harakatlanayotgan transport vositasining haydovchisi boshqa 
yo‘nalishlardagi transport vositalariga yo‘l berishi kerak. 
15.6. Agar svetofor yoki tartibga soluvchining ishoralari tramvay va 
relьssiz transport vositalariga bir vaqtda harakatlanishga ruxsat bersa, 
harakatlanish yo‘nalishidan qathi nazar, tramvay oldin o‘tish xuquqiga 
ega bo‘ladi. 
15.7. Svetoforning ruxsat etuvchi ishorasida chorrahaga kirgan 
haydovchi, undan chiqishdagi svetofor ishorasidan qathi nazar, 
belgilangan yo‘nalishda harakatini davom ettirishi kerak. Biroq 
chorrahada haydovchining yuradigan yo‘lida joylashgan svetoforlar 
oldida to‘xtash chiziqlari (yoki 5.33 belgisi) bo‘lsa, u har bir svetofor 
ishorasiga amal qilishi shart. 
TOIFALASH jadvali 
AFZALIKLARI 
KAMCILIKLARI 

325 
Vizual didaktik materiallar 
 
Uyga vazifa 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt 
qilish.Tartibga Solingan chorrahalardan harakatlanish qoidalarini 
o‘rganish. 

326 
NAZARIY O‘QUV MASHG‘ULOTINING O‘QITISH TEXNOLOGIYASI 
MAVZU: Tartibga solinmagan chorrahalar. 
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
O‘quvchilar soni ____ ta 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi: 
Nazariy: Yangi mavzuni egallash bo‘yicha 
o‘quv mashg‘ulot. 
O‘quv masg‘uloti rejasi: 
1. Tartibga solinmagan chorraxalar. 
2. 
Tartibga 
solinmagan 
chorrahada 
harakatlanish tartibi. 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va transport vositalarini taniqlik belgilarining 
vazifasini o‘rgatish. 
Pedagogik vazifalar: 
Mashg‘ulot mavzusini bilan 
tanishtirish; 
Mashg‘ulot mavzusi tasnifini berish; 
Mashg‘ulot mavzusini tushuntirib 
berish; 
Mashg‘ulot mavzusini ochib berish. 
O‘quv faoliyati natijalari: 
Mashg‘ulot mavzusini ko‘rsatadilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘z fikrlaricha 
tasniflaydilar; 
Mashg‘ulot mavzusini o‘rganganlari bo‘yicha 
aytib beradilar; 
Mashg‘lot mavzusini o‘z tushunchalari asosida 
taribli ravishda ochib beradilar. 
O‘qitish metodlari. 
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish 
etish,yo‘riqnoma berish. 
Tezkor savol javob,ma’ruza, va boshqalar. 
(interfaol usullar). 
O‘quv faoliyatni tashkil etishshakllari. 
Gurux shaklida ishlash,yakka tartibda va 
juftlilar asosida ishlash hamda fikr almashinish. 
O‘qitish vositalari: 
Yozuv taxtasi,kitob,ma’ruzalar matni,fanga oid 
adabiyotlar,ro‘znomalar,AKT,kompyuter, 
proyektor,slaydlar,ko‘rgazmalar,maketlar,stend
lar va boshqa jixozlar. 
O‘qitish shart sharoiti. 
Maxsus ko‘rgazmali va texnik vositalar bilan 
jixozlangan o‘quv xonalari va ustaxonalar. 
Qayta aloqaning usul va vositalari. 
Tezkor so‘rov,savol javob,test, interfaol usullar. 

327 
O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mamuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchi 
1-bosqich O‘quv 
mashg‘ulotiga 
kirish (5-daqiqa) 
Tashkiliy qism:O‘quvchila bilan 
salomlashish,darsgatayyorgarligini 
tekshirish,davomatni aniqlash. 
Mashg‘ulotga 
tayyorlanadilar 
2-boqich 
Asosiy qism 
(65-daqiqa) 
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 
1. 
O‘tilgan mavzu yuzasidan sorov. 
Savol javob o‘tkazish(1-ilova) 
1. 
Tartibga solingan chorrahada tramvay 
qanday imtiyozga ega? 
Baholash mezonlari
Maqsad va vazifani belgilanishi: 
2. Mavzu: Tartibga solinmagan chorrahalar. 
Reja: 
1. Tartibga solinmagan chorraxalar. 
2. Tartibga solinmagan chorrahada harakatlanish 
tartibi. 
Maqsad: 
1. O‘quvchilarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalash. 
2. Yo‘l harakati qoidalari to‘g‘risida bilimlarini 
shakllantirish. 
3. Kasb bo‘yicha bilimlarini shakllantirish va amalda 
ko‘rib o‘rganib,ko‘nikmalar hosil qilish. 
Natija: Tartibga solinmagan chorrahalarda 
harakatlanish bo‘yicha umumiy tushunchaga ega 
bo‘ladilar va qoidalarini o‘rganadilar. 
2. 
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar. 
“Yo‘l harakati qoidalari” 2001-yil, 
“Yo‘l harakati qoidalariga suratli sharxlar va amaliy 
tavsiyalar” 2013,2016 yil. 
3. 
Oquvchilarni mashg‘ulotda baholash 
mezonlari bilan tanish tirish. 
O‘quvchilar bilimini faollashtirish: 
4. 
O‘quvchilarni tezkor sorov,savol javob va 
inovatsion ta’lim texnologiyalari orqali bilimlari 
faollshtiriladi. 
Vazifasini taqdim 
etadilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Mavzuni nomini 
va rejasini yozib 
oldilar 
Diqqat qiladilar 
Savollarga javob 
beradilar 
Yozib oladilar 
Diqat qilailar 
Savollarga javob 
beradilar 

328 
Yangi o‘quv material bayoni 
6. Yangi mavzu bayon qilinadi asosiy qismlari 
yozdiriladi. 
7.(2-ilova). 
Yangi o‘quv materialini mustaxkamlash 
8. Mustaxkamlash uchun savollar,guruxlarda 
ishlash va interfaol usullardan foydalanish. 
(3-ilova) 
Vizual didaktikmateriallar(4-ilova) 
3-bosqich Yakuniy 
qism (10daqiqa) 
Mashg‘ulot yakuni: 
1. 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan 
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va baholanadi. 
Uyga vazifani berilishi: 
2. 
Uy vazifasi va uni bajarilishi yuzasidan 
yo‘riqnoma beriladi(5-ilova) 
Baholari bilan 
tanishadilar 
Topshiriqni yozib 
oladilar 
1. tartibga solingan chorraha turlarini tushuntirib bering? 
2. Tartibga solingan chorrahada tramvay qanday imtiyozga ega? 

329 
Yo‘l harakati qoidalari fanidan o‘quvchilarning bilimini baholash mezoni 
t/r 
Mezonlar 
Baho 
1 
Olgan bilimlarni ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan,ushbu fanni boshqa 
fanlar bil an bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va 
yangilik kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak 
bo‘ladigan. 
5 
2 
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oldigan, olgan bilimlarni xalq 
xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan, olgan 
bilimlarni tushuntirib bera oladigan. 
4 
3 
Darslarda 95% gacha qatnashgan ma’ruza matnini yozgan, o‘quv qurollri 
to‘liq bo‘lgan, adabiyotlardan foydalanishni bilgan. 
3 
4 
Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam 
o‘zlashtirgan o‘quvchilar.Izoh; o‘quv dasturining mantiqan tugallagan 
bo‘limi bo‘yicha o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 
ball) past bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
2 
Izoh: o‘quv dasturining mantiqan tugallagan bo‘limi bo‘yicha 
o‘quvchi albatta baholanadi va natijasi o‘tish ballidan (3 ball) past 
bo‘lganda qayta nazorat belgilanadi. 
Mavzuni yoritilishi 
Mavzu: Tartibga solinmagan 
chorrahalar. 
Reja: 
1. Tartibga solinmagan chorraxalar. 
2. Tartibga solinmagan chorrahada 
harakatlanish tartibi. 

330 
15.9 Teng ahamiyatga ega bo‘lmagan yo‘llar kesishgan chorrahada, 
keyingi 
harakat 
yo‘nalishidan qathi 
nazar, asosiy yo‘lda 
harakatlanayotgan transport vositalariga ikkinchi darajali yo‘lda 
kelayotgan transport vositasining haydovchisi yo‘l berishi kerak.
15.10 Teng ahamiyatga ega bo‘lgan yo‘llar kesishgan 
chorrahada relьssiz transport vositasining haydovchisi o‘ngda kelayotgan 
transport vositaslariga yo‘l berishi kerak. 
Bu qoidaga tramvay haydovchilari ham o‘zaro amal qilishlari 
kerak. Bunday chorrahalarda, keyingi harakat yo‘nalishidan qathi nazar, 
tramvay relьssiz transport vositalariga nisbatan oldin o‘tish huquqiga ega 
bo‘ladi. 
15.11 Asosiy yo‘lning yo‘nalishi asosiy yo‘lda o‘zgarganda, 
asosiy yo‘lda harakatlanayotgan haydovchilar o‘zaro teng ahamiyatli 
yo‘llar chorrahasidan o‘tish qoidasiga amal qilishlari kerak. 
Ikkinchi darajali yo‘lda harakatlanayotgan haydovchilar ham o‘zaro 
shu qoidaga amal qilishlari kerak. 
15.12 CHapga burilishda yoki qayrilib olishda relьssiz 
transport vositasining haydovchisi teng ahamiyatli yo‘ldan qarama-qarshi 
yo‘nalishdan to‘g‘riga yoki o‘nga harakatlanayotgan, shuningdek, ruxsat 
etilgan etilgan hollarda quvib o‘tayotgan transport vositalariga yo‘l 
berishi shart. Bu qoidaga tramvay haydovchilari ham o‘zaro amal qilishlari 
kerak. 

331 
KLASTER 
15.9 Teng ahamiyatga ega 
bo’lmagan yo’llar kesishgan 
chorrahada, keyingi harakat 
yo’nalishidan qathi nazar, 
asosiy 
yo’lda 
harakatlanayotgan transport 
vositalariga ikkinchi darajali 
yo’lda kelayotgan transport 
vositasining haydovchisi yo’l 
berishi kerak.
15.10 Teng ahamiyatga 
ega 
bo’lgan 
yo’llar 
kesishgan 
chorrahada 
relьssiz 
transport 
vositasining haydovchisi 
o’ngda 
kelayotgan 
transport 
vositaslariga 
yo’l berishi kerak. Bu 
qoidaga 
tramvay 
haydovchilari ham o’zaro 
amal qilishlari kerak. 
Bunday 
chorrahalarda, 
keyingi 
harakat 
yo’nalishidan qathi nazar, 
tramvay relьssiz transport 
vositalariga 
nisbatan 
oldin o’tish huquqiga ega 
bo’ladi. 
15
.11 
Asosiy 
yo’lning yo’nalishi 
asosiy 
yo’lda 
o’zgarganda, 
asosiy 
yo’lda 
harakatlanayotgan 
haydovchilar 
o’zaro 
teng 
ahamiyatli yo’llar 
chorrahasidan 
o’tish 
qoidasiga 
amal 
qilishlari 
kerak. 
Ikkinchi 
darajali 
yo’lda 
harakatlanayotgan 
haydovchilar ham 
o’zaro 
shu 
qoidaga 
amal 
qilishlari kerak. 
Tartibga solinmagan 
chorrahalar 

332 
Vizual didaktik materiallar 
 
Uyga vazifa 
Dars mashg‘ulotida faol ishtirok etgan o‘quvchilar baholanadi. 
O‘tilgan mavzuni o‘qish,qoidalarni o‘rganish va konspekt 
qilish.Tartibga Solinmagan chorrahalardan harakatlanish qoidalarini 
o‘rganish. 

333 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
FARG‘ONA VILOYATI KASBIY TA’LIMNI 
RIVOJLANTIRISH VA MUVOFIQLASHTIRISH 
HUDUDIY BOSHQARMASI 
QO‘SHTEPA TUMAN2-SON KASB-HUNAR MAKTABI 
YO‘L HARAKATI QOIDALARI VA HARAKAT XAVFSIZLIGI 
FANIDAN 
Maxsus fanlar kafedrasi 
O‘qituvchi: Saminov G‘ulomjon
Qo‘shtepa tumani-2021 yil 

334 
Tushuntirish xati 
Ushbu ma’ruza matni kasb-hunar maktabida “Avtomobil elektr 
jixozlariga xizmat ko‘rsatish chilangari,”Traktorchi mashinist , texnika 
yo‘nalishlarida tahsil oladigan o‘quvchilarga Y’ol harakati qoidalari 
fanidan dars mashg‘ulotlarida foydalanish uchun mo‘ljallangan.Ma’ruza 
matni yo‘l harakati qoidalari fanida foydalanish uchun tayyorlangan. 
Ma’ruza matnida Yo‘l hrakati qoidalari va Yo‘l harakati havfsizligi 
fanlri bo‘yicha kerakli ma’lumotlar, yo‘l qoidalari, yo‘l belgilari, yo‘l 
chiziqlari va boshqa ko‘plab kerakli ma’lumotlar kiritilgan bo‘lib, 
ooquvchilar bu matn orqali yo‘lda haydovchi, yo‘lovchi va piyoda sifatida 
harakatlanish qoidalarini o‘rganib oladilar.
Tuzuvchi: G‘.Saminov 
Kafedra mudiri: G‘.Saminov 
Qo‘shtepa tuman 2-son kasb-hunar maktabi maxsus fanlar 
kafedrasining 2021 yil 30 avgustdagi №1 sonli yig‘ilishida ko‘rib chiqildi 
va maqullandi 
Qo‘shtepa tuman 2-son kasb-hunar maktabi ilmiy - pedagogik 
kengashininig №1 sonli bayonnomasi bilan tasdiqlangan 2021yil 31 
avgust 

335 
Mundarija 
№ 
Mavzular nomi 
Sahifa 
1 
Kirish 
2 
Yo’l harakati soxasidagi qonunchilik asoslari 
3 
Haydovchining huquqiy javobgarligi 
4 
Yo’l harakati qoidalarini buzganlik uchun ma’muriy jazo 
5 
Fuqarolik hamda jinoiy jaobgarlik me’yorlari 
6 
Umumiy qoidalar yo’l harakati qoidalarini tarixi 
7 
Qoidalarda qo’llaniladigan tushuncha va atamalar 
8 
Asosiy tushuncha va atamalar 
9 
Haydovchining umumiy majburiyatlari 
10 
Yo’l transport hodisasi sodir bo’lganda haydovchining 
majburiyatlari 
11 
Piyodalarning majburiyatlari va yo’lovchilarning majburiyatlari 
12 
Yo’l belgilari. Ogohlantiruvchi belgilar 
13 
Imtiyoz belgilari. Maxsus transport vositalarining imtiyozlari 
14 
Taqiqlovchi belgilar 
15 
Buyuruvchi belgilar 
16 
Axborot-ishora belgilari 
17 
Axborot -ko’rsatkich belgilari 
18 
Servis belgilari 
19 
Qo’shimcha axborot belgilari 
20 
Qo’shimcha axborot belgilari 
21 
Transport vositalarini taniqlik belgilari va xavfli yuklarning taniqlik 
belgilari 

336 
22 
Yo’l chiziqlari. Yotiq chiziqlar 
23 
Yotiq chiziqlarning talablariga muofiq haydovchining hatti-
harakati 
24 
Tik chiziqlar 
25 
Harakatlanish tartibi. 
Ogohlantiruvchi va avariya ishoralari 
26 
Harakatlanishni boshlash va yo’nalishni o’zgartirish 
27 
Yo’lning qatnov qismida transport vositalarining joylashuvi 
28 
Harakat tezligi 
29 
Quvib o’tish 
30 
To’xtash va to’xtab turish 
31 
Tik nishablik va balandliklarda harakatlanish 
32 
Tashqi yoritish asboblaridan foydalanish 
33 
Mexanik transport vositalarini shatakka olish 
34 
Transport vositalarini boshqarishni o’rgatish 
35 
Yo’l harakatini tartibga solish.svetofor ishoralari 
36 
Svetofor ishoralarida harakatlanish 
37 
Tartibga soluvchining ishoralari 
38 
Chorrahalarda harakatlanish 
39 
Tartibga solingan chorrahalar 
40 
Tartibga solinmagan chorrahalar 

337 
№1 Mavzu: Kirish. Mamlakatimizda harakat xavfsizligini ta’minlash 
bo‘yicha amalga oshirilayotgan ishlar to‘g‘risida. 
So‘ngi yillarda hayotimizning turli jabhalarida sodir bo‘layotgan 
o‘zgarishlar. Yangiliklar davlat yo‘l harakati xavfsizligi xizmatini ham 
chetlab o‘tgani yo‘q Soxani takomillashtirish, unga yangi, innovatsiyon 
texnologiyalarni joriy etish, qonunchilikni zamon talablari darajasiga 
ko‘tarish ushbu yo‘nalishdagi ishlarning asosiy maqsadidir. 
Vazirlar Maxkamasining joriy yilning 9 apreldagi “Yo‘l harakati 
qoidalariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi qarori ham 
sohada amalga oshirilaytgan islohotlarning davomi, deyish mumkin. 
Toshkent shaxrida 115 ta chorrahaga videokuzatuv moslamalari 
o‘rnatilgandan keyin qoidabuzarliklar soni sezirarli darajada 
kamaydi.ammo, mazkur tizim amalga joriy etish barobarida qoidalarning 
ayrim bandlariga to‘ldirishlar kiritish zaruriyati tug‘ildi.Bu yerda gap 5.33 
raqami 
bilan 
belgilangan 
to‘xtash 
chizig‘i 
to‘grisida 
ketyapti.Videokameralar bu qoidabuzarlikni ham tasvirga tushirar, 
haydovchilar esa ayrim hollarda bunga “Mashinam g‘ildiragi to‘xtash 
chizig‘ini bosmagan,oldingi nuqtasi chiziq ustida turibdi”,qabilida e’tiroz 
bildirishardi.Shu sababli qoidalarning 41-bandining birinchi xatboshisi 
quyidagicha taxrir qlindi. 
Endilikda 5.33 yo‘l belgisiga kiritilgan tahrirga ko‘ra,bunda 
transport vositasining eng oldingi nuqtasi to‘xtash chizig‘I oldiga chiqib 
qolmasligi kerak. 
Odatda, transport vositalarining qatnov qismi chetida burchak 
ostida qo‘yilishi qatnov qismini sun’iy torayishiga, o‘tkazuvchanlikni 
pasayishiga sabab bo‘ladi.shunu inobatga olgan holda 89-bandga 
“qatnov qismining chetiga parallel ravishda” so‘zi qo‘shildi. 
“Chorrahada harakatlanosh’ deb nomlangan bobining 98 bandiga 
kiritilgan o‘zgarishga asosan, “Aylanma harakatlanish chorrahasida 
harakatlanayotgan transport vositalari aylanaga kirib kelayotgan 
transport vositalariga nisbatan ustunlikka (imtiyozga) ega” bo‘ladi. 
Amaldagi yo‘l- harakati qoidalarida aylanma harakat tashkil etilgan 
chorrahada harakatlanish tartibi belgilab berilmagan, aylanma harakat 
tashkil etilgan joylar bir biridan farq qilar edi. Harakatlanish yo‘l belgilari 
asosida tashkil etilar edi.Qoidaning 60 bandida haydovchi o‘ng 
tomondan yaqinlashib kelayotgan transport vositasiga yo‘l berishi 
ko‘rsatib o‘tilgandi. Bu esa ko‘p hollarda aylanada tirbandlik yuzaga kelib, 

338 
kesishmaning o‘tkazuvchanligiga salbiy ta’sir ko‘rsatardi. Endilikda bu 
masalaga ham oydinlik kiritildi. 
“Yuk tashish” deb nomlangan bobining 162-bandiga quyidagi 
mazmundagi beshinchi xatboshi qo‘shildi (avtotrnsport vositalarining 
ochiq yuk tashish platformalarida, issiq asphalt, yirik gabaritli va og‘ir 
yuklardan tashqari, qurilish materiallari, qishloq xo‘jaligi maxsulotlari, 
sanoat va oziq- ovqat tovarlarini, shuningdek, to‘kiladigan boshqa 
yuklarni tashishda) yuk majburiy tartibda brezent yoki boshqa qalin 
material bilan yopilgan bo‘lsa”. 
Yana bir o‘zgarish velosipedchilarga taalluqli. Endilikda 
velosipedchilar rulni ushlamasdan yoki bir qo‘lda ushlab harakatlanishi 
taqiqlandi. 
Bundan tashqari yo‘l harakati qoidalarining 1-va 2-ilovalariga ham 
qo‘shimchalar kiritildi.bir qator yangi yo‘l belgilari joriy etildi. 
Albatta, amalga oshirilayotgan bu ishlarning barchasi yo‘llarimizda 
harakatlanish xavfsizligini ta’minlashga xizmat qiladi. Shunday ekan, 
harakat ishtirokchilari o‘zgarishlarni to‘liq o‘zlashtirishlari hamda uning 
talablariga amal qilishlari shart. 
Savollar. 
1. Yo‘l qoidasi bo‘yicha qanday ma’lumotga egasiz? 
2. Yo‘l qatnov qismini kesib o‘tish va yo‘lda harakatlanishqoidalari 
nimalardan iborat? 
3. Svetofor ishoralari bo‘yicha harakatlanish qoidasini tushuntirib 
bering? 
4 .Aholi yashash joylarida harakat tezligi qancha qilib belgilangan? 
5. 
Qanday transport vositalariga yo‘l berilishi kerak? 

339 
№2.Mavzu: Yo‘l harakati soxasidagi qonunchilik asoslari 
Reja: 
1. Yo‘l harakati soxasidagi qonunchilik asoslari. 
2. Vazirliklar maxkamasining qrorlari. 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING 
QARORI
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI YO‘L XAVFSIZLIGINI TA’MINLASH 
TIZIMINI YANADA TAKOMILLASHTIRISH CHORATADBIRLARI
TO‘G‘RISIDA
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Yo‘l harakati xavfsizligini 
ta’minlash tizimini yanada takomillashtirish chora tadbirlari to‘g‘risida” 
2017-yil 11-iyuldagi PQ-3127-son qaroriga muvofiq yo‘l harakati 
xavfsizligini ishonchli ta’minlash sohasida kompleks tashkiliy-amaliy 
chora-tadbirlar amalga oshirilgan holda salmoqli ishlar qilindi.
Jumladan, yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash, yo‘l-transport 
hodisalari profilaktikasi tizimini takomillashtirish, nazoratning yuqori 
samaradorligini, huquqbuzarliklarni o‘z vaqtida aniqlash va ularga 
barham berishni ta’minlaydigan yo‘l harakatini avtomatlashtirilgan 
tartibga solish tizimini kengaytirish bo‘yicha ichki ishlar organlari ishini 
tashkil etishning sifat jihatidan yangi tartibi belgilandi.
Shu bilan birga, ko‘rilayotgan chora-tadbirlarga qaramasdan, 
o‘limga olib kelgan huquqbuzarliklar soni hali ham yuqoriligicha 
qolmoqda — o‘rtacha 100 ming kishiga 8,3 holat.
Manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda prokuratura 
organlari tomonidan o‘rganib chiqish davomida shaharlar va 
tumanlarning infratuzilmasi yo‘l harakati xavfsizligini ishonchli ta’minlash 
talablariga, ayniqsa, yo‘lovchilar uchun zarur shartsharoitlar yaratish 
yuzasidan to‘liq javob bermasligi, ushbu sohada qoida buzishlarning 
barvaqt profilaktikasiga yo‘naltirilgan aholini xabardor qilish va axborot 
berishning samarali tizimi yo‘lga qo‘yilmaganligi aniqlandi.
Yo‘l 
harakati 
xavfsizligini 
ta’minlash 
tizimini 
yanada 
takomillashtirish, yo‘l infratuzilmasini tubdan yaxshilash, yo‘llar sifatini 
oshirish, shuningdek, yo‘l harakati barcha ishtirokchilarining xavfsiz 
harakatlanishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratish maqsadida Vazirlar 
Mahkamasi qaror qiladi: 1. Quyidagilar:

340 
2018 — 2022-yillarda O‘zbekiston Respublikasida yo‘l harakati 
xavfsizligini ta’minlash konsepsiyasi (keyingi o‘rinlarda Konsepsiya deb 
ataladi)
1-ilovaga muvofiq; 2018 — 2022-yillarda O‘zbekiston 
Respublikasida yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash konsepsiyasini 2018-
2019-yillarda amalga oshirish bo‘yicha “Yo‘l xaritasi” (keyingi o‘rinlarda 
Yo‘l xaritasi deb ataladi)
2-ilovaga muvofiq tasdiqlansin. 2. Manfaatdor vazirliklar, idoralar 
va boshqa tashkilotlarning rahbarlariga Konsepsiyaning asosiy 
yo‘nalishlari va Yo‘l xaritasida nazarda tutilgan tadbirlar o‘z vaqtida, sifatli 
va samarali amalga oshirilishi uchun shaxsiy javobgarlik yuklansin.
3. O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining Davlat yo‘l 
harakati xavfsizligi xizmati huzurida Jamoatchilik kengashini tashkil etish 
to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin. Quyidagilar Jamoatchilik kengashining 
asosiy vazifalari etib belgilansin:
yo‘l harakati qoidalariga rioya qilish va ushbu sohada xavfsizlikni 
ta’minlash masalalari bo‘yicha jamoatchilik fikrini tizimli asosda o‘rganish;
Konsepsiyaning, Yo‘l xaritasida nazarda tutilgan tadbirlar amalga 
oshirilishining borishi va natijalari monitoringini olib borish; 
yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha ichki ishlar organlari 
faoliyatining 
qonunchilik 
bazasini 
yanada 
takomillashtirishga 
yo‘naltirilgan takliflarni tayyorlash va kiritish.
4. Shunday tartib amaliyotga joriy etilsinki, unga muvofiq: har 
haftada juma kuni “Yo‘l harakati xavfsizligi kuni” o‘tkaziladi, uning 
doirasida barcha vazirliklar va idoralar hamda boshqa tashkilotlar 
tomonidan yo‘l harakati qoidalariga so‘zsiz rioya qilishni ta’minlash va 
yo‘l-transport hodisalari profilaktikasini ta’minlash bo‘yicha faol chora-
tadbirlar ko‘riladi;
yo‘llarda xavfsizlik muammosiga jamoatchilik e’tiborini jalb etishga, 
avtotransport vositalarisiz harakatlanish mumkinligi va zarurligini 
namoyish qilishga, uning barcha qatnashchilari tomonidan yo‘l harakati 
qoidalariga rioya etishga ommaviy chaqirishga yo‘naltirilgan 
“Avtomobilsiz kun” oylik aksiyasi muntazam asosda respublikaning 
barcha hududlarida tashkil etiladi.
5. O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi:
a) O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining Davlat yo‘l 
harakati xavfsizligi xizmati huzuridagi Jamoatchilik kengashi tarkibini bir 
oy muddatda tasdiqlasin;

341 
b) quyidagilar: O‘zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va 
kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi bilan birgalikda uch oy 
muddatda piyodalarda yo‘l harakati qoidalariga rioya qilish madaniyatini 
oshirishga, axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan 
holda piyodalar qoidalarini buzuvchilarning shaxsini aniqlash 
mexanizmini va ular tomonidan sodir etilgan huquqbuzarliklar to‘g‘risida 
elektron protokollarni rasmiylashtirish tartibini joriy etishga yo‘naltirilgan 
amaliy chora-tadbirlar ko‘rsin;
O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi bilan birgalikda 2018-yil 1-
dekabrgacha bo‘lgan muddatda ilg‘or xorijiy tajribani o‘rganish asosida 
o‘z ichiga birinchi navbatda transport vositasini boshqarish madaniyatiga 
permanent rioya qilmaslikda, yo‘lda o‘zini nomuqobil tutishning boshqa 
shakllarida — harakatning egallab turilgan polosasini bu haqda burilish 
signali bilan ogohlantirmasdan keskin o‘zgartirgan holda tajovuzkorona 
haydashda, xavf to‘g‘risida ogohlantirmasdan baland tovush signalidan 
bunga hojat bo‘lmasa ham foydalanishda namoyon bo‘ladigan ataylab 
qasddan harakatlarni sodir etganlik uchun huquqiy ta’sir ko‘rsatish 
choralarini o‘z ichiga oladigan yo‘llardagi bezorilik uchun ma’muriy 
javobgarlikni joriy etish to‘g‘risida taklif kiritsin; Milliy teleradiokompaniya, 
O‘zbekiston Milliy axborot agentligi, Elektron ommaviy axborot 
vositalari milliy assotsiatsiyasi, O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi, 
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi va Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish 
organlari faoliyatini muvofiqlashtirish respublika kengashi bilan birgalikda 
xorijiy tajribani chuqur o‘rganish asosida ijtimoiy roliklar turkumi 
muntazam tayyorlanishini va efirga uzatilishini, shuningdek, birinchi 
navbatda, shu jumladan, butunjahon Internet axborot tarmog‘ining 
imkoniyatlaridan 
foydalangan 
holda 
yo‘l 
harakati 
barcha 
qatnashchilarining madaniyati va ongliligini oshirishga yo‘naltirilgan 
tadbirlar o‘tkazilishini ta’minlasin. 
O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi manfaatdor vazirliklar 
va idoralar bilan birgalikda faoliyat ko‘rsatayotgan yo‘l-patrul xizmatining 
statsionar postlari va patrul post xizmati postlari faoliyati ustidan doimiy 
monitoring olib boradi va nazorat qiladi; tugatilayotgan yo‘l-patrul 
xizmatining statsionar postlari va patrul post xizmati postlarining binolari 
va inshootlariga nisbatan O‘zbekiston Respublikasi ichki ishlar 
organlarida operativ boshqarish huquqi saqlanib qoladi.
8. Vazirlar Mahkamasining “Yo‘l-patrul xizmati statsionar postlarini 
bosqichma-bosqich qurish, rekonstruksiya va modernizatsiya qilish 

342 
tadbirlari dasturini tasdiqlash to‘g‘risida” 2017-yil 23-oktabrdagi 862-son 
qaroriga 5-ilovaga muvofiq o‘zgartirishlar kiritilsin.
9. O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi:
Davlat yo‘l harakati xizmatining yo‘l-patrul xizmati naryadlarining 
yagona joylashishini bir oy muddatda tanqidiy qayta ko‘rib chiqsin, yo‘l 
harakati xavfsizligini tashkil etish va ta’minlash tizimini yanada 
takomillashtirish bo‘yicha aniq amaliy choratadbirlar amalga oshirilishini 
nazarda tutsin;
Davlat yo‘l harakati xavfsizligi huzuridagi Jamoatchilik kengashi 
to‘g‘risidagi nizomni bir oy muddatda ishlab chiqsin va tasdiqlasin;
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Avtomobil yo‘llari davlat 
qo‘mitasi, Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Respublika yo‘l jamg‘armasi 
bilan birgalikda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Yo‘l harakati 
xavfsizligini ta’minlash tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari 
to‘g‘risida” 2017-yil 11-iyuldagi PQ-3127-son qarorining 7-bandini amalga 
oshirishning holatini bir oy muddatda tanqidiy tahlil qilsin. Puxta tahlil 
qilish yakunlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarorini 
bajarishda aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha Vazirlar 
Mahkamasiga aniq chora-tadbirlar to‘g‘risida takliflar kiritsin; 
Yo‘l-transport hodisalarini kompleks tahlil qilsin, uning yakunlari 
bo‘yicha yo‘l-transport hodisalari yuz berishining darajasi yuqori bo‘lgan 
yo‘llarning xavfli uchastkalari vaziyatli xaritasini, ularning asosiy sabablari 
va xavf omillari statistikasini ikki oy muddatda tuzsin, yo‘l-transport 
hodisalari yuz berishining eng ko‘p uchraydigan sabablariga e’tiborni 
qaratsin va ularni bartaraf etish yuzasidan amaliy chora-tadbirlar ko‘rsin; 
uch oy muddatda jismoniy va yuridik shaxslarning avtotransport 
vositalarida 
o‘rnatilgan 
videoregistratorlaridan 
olinadigan 
videoyozuvlarni tezkor to‘plashning markazlashtirilgan tizimini joriy etish, 
sodir etilgan huquqbuzarlik holatlari to‘g‘risida taklif kiritsin, shaxsiy 
ma’lumotlarning maxfiyligini saqlab qolish imkoniyati ta’minlangan holda 
ularni rag‘batlantirish mexanizmlarini joriy etishni nazarda tutsin; uch oy 
muddatda Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish 
vazirligi bilan birgalikda yo‘l-patrul xizmatining barcha tugatiladigan va 
faoliyat ko‘rsatuvchi statsionar postlarida o‘rnatilgan videokuzatish 
qurilmalari tezkor xatlovdan o‘tkazilishini, shuningdek, ularning 
keyinchalik “Ma’muriy amaliyot” kompleks avtomatlashtirilgan axborot 
tizimiga ulanishini ta’minlasin.

343 
10. Ushbu qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston 
Respublikasi Bosh vazirining birinchi o‘rinbosari — “O‘zbekiston temir 
yo‘llari” AJ boshqaruvi raisi A.J. Ramatov va O‘zbekiston Respublikasi ichki 
ishlar vaziri P.R. Bobojonov zimmasiga yuklansin.
Toshkent sh., O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOV 
2018-yil 19-may,
377-son 
Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 19-ma ydagi 
377-son qaroriga
2018 — 2022-yillarda O‘zbekiston Respublikasida yo‘l harakati 
xavfsizligini ta’minlash 
KONSEPSIYASI 
1-bob. Asosiy qoidalar 
1. 
Yo‘l harakati xavfsizligini ishonchli ta’minlash shaxs 
xavfsizligini ta’minlash choralari tizimida yanada dolzarb ahamiyat kasb 
etmoqda.
2. 
Masalan, BMT Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining 
ma’lumotlariga ko‘ra og‘ir jarohatlarga olib keladigan shikastlanishlar 
orasida kriminal jarohatlardan so‘ng yo‘l-transport hodisasi ikkinchi 
o‘rinni egallaydi. Har yili 1,2 millionga yaqin odam yo‘ltransport hodisasi 
qurbonlari bo‘lmoqda, qariyb 50 million kishi turli og‘irlikdagi jarohatlar 
olmoqda.
Transport vositalarining tezligini oshirish, ishtirokchilarning yo‘l 
harakati qoidalarini bilmasligi, shuningdek, mensimaslik mamlakat 
yo‘llarida ro‘y berayotgan bunday fojiali statistikaning asosiy sabablari 
hisoblanadi. Yo‘l harakati qoidalarining yo‘lovchilar tomonidan buzilishi 
faqat ularning salomatligiga xavf solsa, transport vositalari 
haydovchilarining bunday xattiharakatlari ham o‘zlari, ham yo‘l 
harakatining boshqa ishtirokchilari — boshqa transport vositalarining 
egalari, yo‘lovchilar va ayniqsa, piyodalar uchun og‘ir oqibatlarga olib 
kelishi bilan xavflidir.
2. 
2017 
— 
2021-yillarda 
O‘zbekiston 
Respublikasini 
rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar 
strategiyasiga muvofiq, respublikada yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash, 
transportni boshqarish va avtomobil yo‘llarining piyodalar o‘tish joylarida 
ularning o‘zini tutish madaniyatini oshirish sohasida keng ko‘lamli 
islohotlar amalga oshirilmoqda. 

344 
Shu bilan birga, statistika ma’lumotlari shundan dalolat beradiki, 
respublika hududida har yili o‘rtacha 9-10 mingta yo‘ltransport hodisasi 
ro‘y beradi. Ularning 2 mingdan ortig‘i odamlar qurbon bo‘lishiga olib 
kelmoqda.
Yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash sohasida amalga oshirilayotgan 
kompleks chora-tadbirlarni batafsil o‘rganish natijalari avtomobil 
yo‘llarida ayrim talablarni me’yoriy tartibga solish borasida qator 
muammolar mavjudligidan va ular transport vositalari hamda 
piyodalarning xavfsiz harakatlanishini ta’minlash uchun mas’ul davlat 
organlarining kuch va vositalarini boshqarish samaraligining pasayishiga 
sabab bo‘layotganidan dalolat beradi.
Xususan, xalqaro, respublika va mahalliy ahamiyatga ega avtomobil 
yo‘llariga nisbatan talablarni aniq belgilash, shuningdek, ulardan xavfsiz 
foydalanish uchun zamonaviy, har tomonlama qulay infratuzilmani 
yaratish masalasi hal etilmay qolmoqda.
3. Shu munosabat bilan 2018 — 2022-yillarda O‘zbekiston 
Respublikasida yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash konsepsiyasini 
(keyingi o‘rinlarda Konsepsiya deb ataladi) hayotga tatbiq etish orqali yo‘l 
harakatini tashkil qilish va ta’minlash 
sohasida davlat boshqaruvi samaradorligini oshirish vazifasiga 
mutlaqo yangicha yondashuvlarni shakllantirish alohida ahamiyat kasb 
etmoqda. Ushbu Konsepsiya quyidagi asosiy yo‘nalishlarni o‘z ichiga 
olgan: 
yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash sohasidagi normativ-huquqiy 
bazani yanada takomillashtirish, shu jumladan Yo‘l harakati qoidalarini 
qo‘pol buzganlik uchun javobgarlik choralarini yanada kuchaytirish;
yo‘l infratuzilmasini kompleks takomillashtirish, yo‘llar sifatini 
yaxshilash, transport vositalarining xavfsiz harakatlanishi uchun ishonchli 
sharoitlar yaratish; yo‘l harakati ishtirokchilarining huquqiy madaniyati, 
zarur bilimlari va malakasini oshirish, intizomini mustahkamlash.
2-bob. Yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash sohasida normativ-
huquqiy bazani mustahkamlash
4. Jismoniy va yuridik shaxslarning avtotransport vositalarini 
videoregistratorlar bilan jihozlash, yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash 
sohasida qoidabuzarliklarning oldini olish maqsadida ularni qo‘llash 
bo‘yicha normativ tartibni belgilash tadbirlarini tashkil qilish.
5. Yo‘l harakati xavfsizligi davlat xizmati xodimlarining xizmat 
faoliyati natijalarini baholash mezonlarini ishlab chiqish va joriy qilish. 

345 
6. Yo‘l harakati qoidalarini qasddan buzganlik uchun javobgarlikni 
kuchaytirish.
7. Belgilangan harakat tezligini oshirish, shuningdek, nosoz 
transport vositasidan foydalanish oqibatida sodir etiladigan yo‘ltransport 
hodisalarining oldini olish borasidagi chora-tadbirlarni takomillashtirish.
8. Piyodalarni Yo‘l harakati qoidalarini buzganligi uchun 
javobgarlikka tortishning huquqiy mexanizmlarini takomillashtirish.
9. Avtomobil yo‘llarida transport vositalarini to‘xtatish va maxsus 
tadbirlarni o‘tkazish tartibini takomillashtirish hamda buning uchun 
asoslar ro‘yxatini aniqlash.
10. Yo‘l harakati sohasidagi ma’muriy qoidabuzarliklar to‘g‘risidagi 
materiallarni zudlik bilan rasmiylashtirish va ko‘rib chiqishning elektron 
tizimini yaratish.
11. Qidiruv e’lon qilingan shaxslar va transport vositalarini 
tanishning elektron tizimini tezkor tashkil qilish va undan keyinchalik 
samarali foydalanishni ta’minlaydigan amaliy mexanizmni joriy etish.
12. Yo‘l harakati qoidalariga yo‘l harakati xavfsizligining sifat 
darajasi va ishonchliligini oshirishga yo‘naltirilgan o‘zgartirish va 
qo‘shimchalar kiritish.
13. Davlat yo‘l harakati xavfsizligi xizmati ishini tashkil etish 
samaradorligini, shu jumladan Qoraqalpog‘iston Respublikasi va 
viloyatlar hududlarini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish bo‘yicha sektorlarga 
bo‘lish tamoyillari hisobga olingan holda, yo‘l-patrul xizmatining kuch va 
vositalarini oqilona taqsimlash yo‘li bilan oshirish yuzasidan amaliy chora-
tadbirlar ko‘rish.
14. Transport vositalarini majburiy texnik ko‘rikdan o‘tkazish 
tartibini takomillashtirish.
15. Jarima maydonchalari normativlarini ishlab chiqish va belgilash, 
davlat-xususiy sheriklik mexanizmlari joriy etilishini hisobga olgan holda 
ular faoliyatini takomillashtirish.
16. Davlat-xususiy sheriklik mexanizmlarini yo‘l harakati xavfsizligini 
ta’minlash tizimiga joriy etish. 
17. Davlat yo‘l harakati xizmatining ilmiy, kadrlar va moddiy-texnik 
salohiyatini mustahkamlash bo‘yicha kompleks choratadbirlarni amalga 
oshirish, uning xodimlarining xizmat faoliyati natijalarini baholash 
mezonlarini joriy etish. 3-bob. Yo‘l infratuzilmasini takomillashtirish, 
yo‘llar sifatini yaxshilash, transport vositalari va piyodalarning xavfsiz 
harakatlanishi uchun ishonchli shart-sharoitlar yaratish 

346 
18. Tranzit va davlat ichki transport oqimini amalga oshirish uchun 
maqbul shart-sharoitlar yaratishga yo‘naltirilgan xalqaro avtomobil 
yo‘llari infratuzilmasini takomillashtirish.
19. Transport vositalarining xavfsiz harakatlanishi uchun qulay shart-
sharoitlar yaratilishini nazarda tutuvchi respublika va mahalliy ahamiyatga 
ega bo‘lgan yo‘llar tizimini rivojlantirish bo‘yicha kompleks chora-
tadbirlarni amalga oshirish. 
20. Yo‘l-transport hodisalari sodir etilishi xavfini pasaytirishni 
ta’minlaydigan shaharlar va aholi punktlari ko‘chalari — yo‘llari tarmog‘i 
tizimini takomillashtirish. 21. Yo‘l-transport hodisalari tez-tez sodir bo‘lishi 
xavfi eng yuqori darajada bo‘lgan avtomobil yo‘llari uchastkalarida yo‘l 
infratuzilmasini rivojlantirish. 
22. Yo‘l harakati xavfsizligini boshqarish va ta’minlashning 
intellektual tizimlarini joriy etish.
23. Transport va piyodalarning harakatni to‘xtatishi va boshlashi 
to‘g‘risida ogohlantirishning zamonaviy signal beruvchi tizimlarini joriy 
etish, piyodalar uchun yangi o‘tish joylarini tashkil etish.
24. Jamoat va maxsus transport uchun alohida harakatlanish yo‘l 
polosasi va zamonaviy velosiped yo‘lkalari tashkil etish.
25. Qoniqarsiz holati yo‘l-transport hodisasiga, ayniqsa, o‘limga 
olib kelgan yo‘l yoki muhandislik-kommunikatsiya infratuzilmasi 
obyektlari tasarrufida bo‘lgan tashkilotlar yoki organ rahbarlaridan 
moddiy ziyonni undirish tartibini joriy etish. 4-bob. Yo‘l harakati barcha 
qatnashchilarining huquqiy madaniyatini va zarur malakasini oshirish, 
intizomini mustahkamlash
26. Yoshlarda, eng avvalo, umumta’lim muassasalari o‘quvchilarida 
yo‘l harakati doirasida zarur bilimlar, o‘quvlar, xavfsiz va qonunga itoat 
qilish xulq-atvori ko‘nikmalarini shakllantirish. 
27. Yo‘l harakati barcha qatnashchilarining madaniyati va fuqarolik 
ongini oshirish yuzasidan amaliy chora-tadbirlar ko‘rish. 
28. Respublika va mahalliy telekanallarda ichki ishlar organlari 
mas’ul xodimlarining yo‘l harakati xavfsizligi qoidalariga amal 
qilmaslikning sabablari va oqibatlarini, shu jumladan, yo‘l harakati 
doirasida piyodalarning mas’uliyati masalalarini professional va 
tushunarli yoritishni ta’minlashga yo‘naltirilgan chiqishlar, intervyu va 
uchrashuvlarni tashkil etish. 

347 
29. Yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash sohasida targ‘ibot-tashviqot 
chora-tadbirlarini tashkil etish va o‘tkazishga jamoatchilik va fuqarolik 
jamiyati institutlari vakillarini keng jalb etish.
30. Yo‘l harakati qoidalari buzilishining guvohlarini ichki ishlar 
organlariga ko‘maklashishga, shu jumladan, Internettexnologiyalar va 
ijtimoiy tarmoqlar vositasida faol jalb etish mexanizmlarini joriy etish.
31. Ilg‘or xorijiy tajribani tahlil qilish asosida yo‘l harakati xavfsizligi 
bo‘yicha o‘tkaziladigan tadbirlarning muhimligini va qo‘llab-quvvatlash 
zarurligini targ‘ib qilishga sug‘urta, uyali va reklama tashkilotlarini jalb 
etishning sifat jihatidan yangi mexanizmlarini joriy etish. 
32. Targ‘ibot-tashviqot ishlarini tashkil etish sohasida Davlat yo‘l 
harakati xavfsizligi xizmatining moddiy-texnik va kadrlar salohiyatini 
mustahkamlash.
33. Mavzuli reklama-tashviqot vositalarini (plakatlar, bannyerlar, 
stendlar va shu kabilar), yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlashga 
mo‘ljallangan boshqa vositalarni birinchi navbatda, transport vositalari 
jadal harakatlanadigan joylarda, umumiy 
foydalaniladigan, xalqaro va respublika ahamiyatiga molik yo‘llarda 
o‘rnatish. 
34. Yo‘l harakati madaniyatini, yo‘l harakati qatnashchilarining 
o‘zaro bir-birini hurmat qilishini va birdamligini oshirishga yo‘naltirilgan 
ijtimoiy roliklarni tayyorlash hamda ommaviy axborot vositalarida va 
butunjahon Internet axborot tarmog‘ida uzatish. 5-bob. Faoliyatni 
baholash va Konsepsiyani amalga oshirishdan kutilayotgan natijalar
35. 2018-2019-yillarda yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha 
faoliyat samaradorligini baholash maqsadida quyidagi asosiy 
ko‘rsatkichlarni hisobga olish va tahlil qilish tashkil etiladi: yo‘l harakati 
sohasida yo‘l-transport hodisalari va ma’muriy huquqbuzarliklar soni; 
piyodalar ishtirokida sodir etilgan yo‘l-transport hodisalari va ma’muriy 
huquqbuzarliklar soni; bolalar ishtirokida sodir etilgan yo‘l-transport 
hodisalari va ma’muriy huquqbuzarliklar soni; odamlarning o‘limiga yoki 
jarohat olishiga olib kelgan yo‘l-transport hodisalari soni; yo‘l 
qoplamasining qoniqarsiz holati, shuningdek, yo‘l belgilari va chiziqlar 
mavjud emasligi sababli sodir etilgan yo‘ltransport hodisalari soni; 
yo‘lovchilar va yuk tashish sohasida avtotashuvchilar tomonidan sodir 
etilgan yo‘l-transport hodisalari soni; yo‘l infratuzilmasi obyektlariga 
yetkazilgan zarar miqdori; transport va yo‘l infratuzilmasi obyektlarida 
foydalaniladigan xavfsizlikni ta’minlash tizimlari va vositalari soni; yo‘l 

348 
harakati xavfsizligini ta’minlash uchun mas’ul bo‘lgan davlat organlari 
mutaxassislarining umumiy soni.
36. 2018-2019-yillarda Konsepsiya amalga oshirilishini har 
tomonlama tahlil qilish, shuningdek, yo‘l harakati sohasida yo‘ltransport 
hodisalari va ma’muriy huquqbuzarliklarni, yo‘l va transport 
infratuzilmasini rivojlantirishning dinamikasi va sifat parametrlarini 
chuqur o‘rganib chiqish yakunlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Ichki 
ishlar vazirligi tomonidan manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan 
birgalikda 2020 — 2022-yillarda vaziyatni yaxshilash, amaliy 
mexanizmlarni, ish usullari va metodlarini takomillashtirish bo‘yicha 
takliflar ishlab chiqiladi.
37. Mamlakatning butun hududida yo‘l harakatining umumiy e’tirof 
etilgan normalari va qoidalariga, yo‘l harakati ishtirokchilarining 
huquqlari va qonuniy manfaatlariga, aynan: sifatli, xavfsizlikning 
zamonaviy talablariga javob beradigan yo‘l va transport infratuzilmasidan 
foydalanishga; yo‘l va transport infratuzilmasining holati to‘g‘risida 
huquqni muhofaza qilish organlari va o‘z oilasini xabardor qilish 
maqsadida aloqa vositalaridan tezkor foydalanishga; sifatli ma’muriy, 
tibbiy va avariya xizmatidan tezkor foydalanishga erishish yo‘l harakati 
xavfsizligini ta’minlash borasidagi faoliyatning natijalari bo‘lishi kerak.
38. Yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlashning jahon standartlariga 
javob beradigan tizimini yaratish, tranzit, yo‘lovchilar va yuk tashishni 
rivojlantirish, ushbu sohada davlat-xususiy sheriklikni kengaytirish 
Konsepsiya qoidalarini amalga oshirishning yakuniy natijasiga aylanishi 
darkor. 
Savollar. 
1. O‘zbekiston Respublikasi yo‘l havfsizligini ta’minlash tizimini 
yanada takomillashtirish to‘g‘risidagi qarorning mazmuni nimalardan 
iborat? 
2. 2018-2022 yillarda O‘zbekiston Respublikasida yo‘l harakati 
xavfsizligini ta’minlash konsepsiyasining mohiyatini tushuntirib bering? 

349 
№3 Mavzu:Haydovchining xuquqiy javobgarligi. 
Reja: 
1. Xuquqiy javobgarlik 
2. Ma’muriy javobgarlik. 
O‘zbekiston Respublikasi mamuriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksi 
va moddasi . 
(.125 modda 1 qism) 125-1. Transport vositasini boshqarish va 
yo‘lovchi tashishda xavfsizlik kamaridan, motoshlemlardan foydalanish 
qoidalariga rioya etilmasa.EKIH (eng ka mish haqi) 0,5 barobarida jarima 
solishga sabab bo‘ladi.125-2. Belgilangan tartibda ro‘hatdan, texnik 
ko‘rikdan o‘tkazilmasa, foydalanish man etiladigan darajada nosozligi 
bo‘lsa, ifloslantiruvchi moddalarning miqdori, shovqin darajasi 
belgilangan normalardan ortiq bo‘lsa.EKIHning 0,5 barobarida jarima 
solishga sabab bo‘ladi. 
125-3. Tormoz tizimi, rul boshqaruvi, ulovchi qurilmada nosozligi 
bo‘lgan yoxud tegishli ruxsati bo‘lmay turib qayta jixozlangan transport 
vositalari boshqarilsa.EKIH 1 barobarida jarima solinishiga sabab 
bo‘ladi.Transport vositasi maxsus belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 
125-4. shaxarlararo, xalqaro yo‘lovchi tashishni amalga oshiradigan 
avtobuslar taxografsiz (nazorat o‘lchov asboblarisiz) yoki uni o‘chirgan 
holda boshqarilsa.EKIH 3 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi.
125-5. Foydalanish belgilangan tartibda man etilgan transport 
vositalari yoki davlat raqam belgisi o‘zboshimchalik bilan yechib olingan 
bo‘lsa.EKIH 5 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. Transport 
vositasi maxsus belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 
125-6. Davlat raqam belgisi yasama yoki o‘zga usullarda 
o‘zgartirilgan, shuningdek, davlat raqam belgisi ayni shu transport 
vositasiga tegishli bo‘lmagan transport vositalari boshqarilsa.EKIH 10 
barobarida jarima solinishiga sabab boladi. Transport vositasi maxsus 
belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 
125-7. Transport vositasi maxsus jixozlanmagan joyda 
saqlansa.Fuqarolarga EKIH 1barobarida, mansabdor shaxslarga EKIH 2 
barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
1251-1. Yuk tashish va shatakka olish qoidalari buzilsa.EKIH 5 
barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
1251-2. Tegishli ruxsatnomasi bo‘lmay turib og‘ir vaznli, yirik 
gabaritli, xavfli yuklarni tashish va yuk bilan yoki yuksiz holdagi gabarit 
o‘lchamlari belgilangan normalardan ortiq bo‘lgan transport vositalari 

350 
bilan yo‘lga chiqilsa, ruxsatnomada ko‘rsatilgan harakat yo‘nalishidan 
chetak chiqilsa.Fuqarolarga 10 barobar yoki transport vositasini 
boshqarish xuquqidan 6 oygacha muddatga maxrum etiladi.Mansabdor 
shaxslarga 15 barobar jarima solinishiga sabab bo‘ladi. Transport vositasi 
maxsus belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 
126-1. Ko‘zgusimon yoki tusi o‘zgartirilgan(qoraytirilgan) oynalar 
o‘rnatilgan transport vositalaridan, xuddi shuningdek, haydovchining 
o‘rnidan tevarak atrofni ko‘rishni cheklaydigan qo‘shimcha narsalar 
o‘rnatilgan yoki qoplamalar surtilgan transport vositalaridan 
foydalanilsa.EKIH 25 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
Transport vositasi maxsus belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 
126-2. xuddi shunday qoidabuzarlik ma’muriy jazo qo‘llanilgandan 
keyin bir yil davomida takroran sodir etilsa.EKIH 40 barobarida jarima 
solinishiga sabab bo‘ladi. Transport vositasi maxsus belgilangan joyga 
ushlanib qolinadi. 
127-1. tovush signalini sababsiz berish, transport vositalariga uni 
ishlab chiqargan korxona nazarda tutmagan tovush chiqaruvchi va 
yorituvchi qurilmalarni o‘rnatish, xuddi shuningdek, ularni o‘zgartirib 
o‘rnatish.EKIH 1 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
127-2. Tegishli ruxsat olmay turib transport vositalariga tovush 
chiqaruvchi va yorituvchi maxsus qurilmalarni o‘rnatish, xuddi 
shuningdek, davlat raqam belgilarini ko‘rish imkoniyatini cheklaydigan, 
ularni anglashga to‘sqinlik qiladigan turli ashyolar o‘rnatish va qoplama 
surtish.Fuqarolarga EKIH -1-3 barobarida,mansabdor shaxslarga-EKIH-3-
5 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. Transport vositasi maxsus 
belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 
128-1. Transport vositalari piyodalar yo‘lkalaridan yurgizilsa, yo‘l 
belgilari yoki yo‘lning qatnov qismidagi chiziqlar bilan belgilab qo‘yilgan 
talablarga rioya etilmasa, odamlarni tashish, transport vositalarini quvib 
o‘tish, yo‘nalishli transport vositalari to‘xtaydigan bekatlardan yoki 
piyodalar o‘tish joylaridan yurish qoidalari, sutkaning qorong‘I vaqtida 
yoki ko‘rish cheklangan sharoitlarda yoriish asboblaridan foydalanish 
qoidalari buzilsa, yo‘lovchilarga loyqa sachratilsa.EKIH 0,5 barobarida 
jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
128-2. Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan xuddi 
shunday xuquqbuzarlik ma’muriy jazo qo‘llanilgandan keyin bir yil 
davomida takror sodir etilsa.EKIH 1 barobarida jarima solinishiga sabab 
bo‘ladi. 

351 
128-3. Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan xuddi 
shunday xuquqbuzarlik ikki marta ma’muriy jazo qo‘llanilgandan keyin bir 
yil davomida takror sodir etilsa.EKIH 3 barobarida jarima solinishiga 
sabab bo‘ladi. 
128-4. Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan xuddi 
shunday xuquqbuzarlik uch mart ava undan ortiq ma’muriy jazo 
qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida takror sodir etilsa. EKIH 4 
barobarida jarima yoki transport vositasini boshqarish xuquqidan 6 oy 
muddatga maxrum etiladi. 
1281-1. Transport vositasini boshqarish vaqtida telefondan 
foydalanish qoidasi buzilsa.EKIH 3 barobarida jarima solinishiga sabab 
bo‘ladi. 
1281-2. Yil davomida transport vositasini boshqarish vaqtida 
telefondan foydalanish qoidasi takroran buzilsa.EKIH 4 barobarida yoki 
transport vositasini boshqarish huquqidan 6 oy muddatga maxrum 
etiladi. 
1282-1. Transport vositasini boshqarishda unung saloni old qismiga 
ishlab chiqaruvchi korxona tomonidan o‘rnatilgan monitordan 
televideodasturlar tomosha qilish uchun foydalanilsa.EKIH 1 barobarida 
jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
1282-2. Transport vositasi saloni old qismida o‘zbioshimchalik bilan 
monitor (display) o‘rnatilsa.EKIH 2 barobarida jarima solinishiga sabab 
bo‘ladi. 
1282-3. 1282-moddaning 1-va 2-qismlarida nazrda tutilgan 
xuquqbuzarliklar ma’muriy jazo qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida 
takror sodir etilsa.EKIH 3barobarida yoki transport vositasini boshqarish 
huquqidan 6 oy muddatga mahrum etiladi. 

352 
4 Mavzu: Yo‘l harakati qoidalarini buzganlik uchun ma’muriy jazo. 
Reja: 
Qoidalarni buzganlik uchun ma’muriy va jinoiy jazo. 
1283-1. Belgilangan harakat tezligini soatiga 20 kilometrdan ko‘p 
bo‘lmagan kattalikda oshirib yuborilsa.EKIH 1 barobarida jarima 
solinishiga sabab bo‘ladi. 
1283-2. Belgilangan harakat tezligini soatiga 20 kilometrdan ortiq, 
lekin 40 kilometrdan ko‘p bo‘lmagan kattalikda oshirib yuborilsa yoki 
haydovchilarning belgilangan harakat tezligini soatiga 20 kilometrdan 
ko‘p bo‘lmagan kattalikda huddi shu huquqbuzarlik uchun ma’muriy jazo 
qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida takror oshirib yuborilsa.EKIH 5 
barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
1283-3. Transport vositalari haydovchilarining belgilangan harakat 
tezligini soatiga 40 kilometrdan ortiq kattalikda oshirib yuborishlari.EKIH 
9 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
1283-4. Transport vositalari haydovchilarining belgilangan harakat 
tezligini soatiga 20 kilometrdan ortiq, lekin 40 kilometrdan ko‘p 
bo‘lmagan kattalikda huddi shunday huquqbuzarlik uchun ma’muriy jazo 
qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida takror oshirib yuborishlari yohud 
transport vositalari haydovchilarining belgilangan harakat tezligining 
soatiga 20 kilometrdan ko‘p bo‘lmagan kattalikda huddi shunday 
huquqbuzarlik uchun ikki marta ma’muriy jazo qo‘llanilgandan keyin bir 
yil davomida takror oshirib yuborishlari.EKIH 15 barobarida jarima yoki 
transport vositasini boshqarish huquqidan 1 yil muddatga maxrum etiladi. 
1283-5. Belgilangan harakat tezligini soatiga 40 kilometrdan ortiq 
kattalikda oshirib yuborishi hudi shu huquqbuzarlik uchun ma’muriy jazo 
qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida takror oshirib yuborilsa yoki 
belgilangan harakat tezligini soatiga 20 kilometrdan ortiq, lekin 40 
kilometrdan ko‘p bo‘lmagan kattalikda huddi shu huquqbuzarlik uchun 
ikki marta ma’muriy jazo qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida takror 
oshirib yuborilsa yoxud belgilangan harakat tezligini soatiga 20 
kilometrdan ko‘p bo‘lmagan kattalikda huddi shu huquqbuzarlik uchun 
uch marta ma’muriy jazo qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida oshirib 
yuborilsa.EKIH25 barobarida jarima yoki transport vositasini boshqarish 
huquqidan 2 yil muddatga maxrum etiladi.
1284-1. Svetoforning taqiqlovchi signalida yoki yo‘l harakati tartibga 
soluvchining taqiqlovchi ishorasida yo‘lning qatnov qismidagi yo‘l 

353 
chiziqlari yoki yo‘l belgilari bilan belgilangan to‘xtash chizig‘ini bosib 
kirish.EKIH 0,5 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
1284-2. Svetoforning yoki yo‘l harakatini tartibga soluvchining 
taqiqlovchi ishoralariga bo‘ysunmasa.EKIH 2 barobarida jarima 
solinishiga sabab bo‘ladi. 
1284-3. Huddi shunday xuquqbuzarlik ma’muriy jazo 
qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida takror sodir etilsa. EKIH 5 
barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
1284-4. Svetoforning yoki yo‘l harakatini tartibga soluvchining 
taqiqlovchi ishoralariga bo‘ysunmaslik ikki marta ma’muriy jazo 
qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida takror sodir etilsa. Transport 
vositasini boshqarish huquqidan 1 yil muddatga maxrum etiladi. 
1285-1. To‘sqinliksiz harakat qilish huquqidan foydalanadigan 
transport vositalarining o‘tib ketishiga halaqit berilsa. EKIH 5 barobarida 
jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
1285-2. Haydovchilarning yo‘lning qarama qarshi harakatlaninsh 
uchun mo‘ljallangan tomoniga yoki bo‘lagiga yo‘l harakati qidalarini 
buzgan holda chiqishlari natijasida avariya holati yuzaga kelsa.EKIH 10 
barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
1285-3. Ushbu moddaning birinchi yoki ikkinchi qismlarida nazarda 
tutilgan huquqbuzarliklar ma’muriy jazo qo‘llanilgandan keyin bir yil 
davomida takror sodir etilsa. EKIH 20 barobarida jarima yoki transport 
vositasini boshqarish huquqidan 1yil muddatga mahrum etiladi. 
1286-1. To‘tash yoki toxtab turish qoidalari buzilsa EKIH 3 
barobarida jarima solinadi. Transport vositasi maxsus belgilangan joyga 
ushlanib qolinadi. 
1286-2. Huddi shunday huquqbuzarlik ma’muriy jazo 
qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida takror sodir etilsa. EKIH 5 
barobarida jarima solinadi. Transport vositasi maxsus belgilangan joyga 
ushlanib qolinadi. 
1286-3. Huddi shunday huquqbuzarlik ikki marta mamuriy jazo 
marotaba sodir etilsa.qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida takror sodir 
etilsa. EKIH 10 barobarida jarima solinadi. Transport vositasi maxsus 
belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 
1286-4. Huddi shunday huquqbuzarlik uch mart ava undan ortiq 
ma’muriy jazo qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida takror sodir 
etilsa.EKIH 15 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. Transport 
vositasi maxsus belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 

354 
129-1. Yo‘l harakati xavfsizligiga tahdid soluvchi yoki avariya holatini 
keltirib chiqaruvchi guruh bo‘lib harakat qilishda qatnashilsa.EKIH 3 
barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
129-2. Harakat havfsizligiga tahdid soluvchi gurux bo‘lib yurilsa va 
bir yil davomida shunday qoidabuzarlik ikki marta sodir etilsa.EKIH 
5barobarida jarima yoki transport vositasini boshqarish huquqidan 6 
oyda 1 yilgacha muddatga mahrum etiladi. 
130-1. Temir yo‘ldan o‘tish qoidasi buzilsa. EKIH 3 barobarida jarima 
solinadi. 
130-2. Temir yo‘ldan o‘tish qoidasini buzish ma’muriy jazo 
qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida takroran sodir etilsa. EKIH 5 
barobarida jarima yoki transport vositasini boshqarish huquqidan 6 
oydan 1 yilgacha muddatga mahrum etiladi. 
131-1. transport vositalari mast holda boshqarilsa.EKIH 25 
barobarida jarima va transport vositasini boshqarish huquqidan 1,5 yildan 
3 yilgacha muddatga mahrum etiladi. Transport vositasi maxsus 
belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 
131-2. Huddi shunday huquqbuzarlik transport vositasini 
boshqarish huquqi bo‘lmagan shaxs tomonidan sodir etilgan bo‘lsa. EKIh 
40 barobarida jarima va 15 sutkagacha ma’muriy qamoqqa olinadi. 
Transport vositasi maxsus belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 
131-3. Alkagolli ichimlikdan, giyohvand modda ta’siridan yoki 
o‘zgacha tarzda mast shaxsga transport vositasini boshqarish topshirilsa. 
EKIH 25 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. Transport vositasi 
maxsus belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 

355 
№5 Mavzu: Fuqarolik hamda jinoiy javobgarlik me’yorlari. 
Reja: 
1. Yo‘l harakati qoidalarini buzganlik uchun ma’muriy javobgarlik. 
133. Transport vositasi haydovchisining YHQni buzishi 
jabrlanuvchiga yengil tan jaroxati yoki ancha miqdorda moddiy zarar 
yetkazsa.EKIH 5-7 barobarida jarima yoki transport vositasini boshqarish 
huquqidan 3 yilgacha muddatga mahrum etiladi 
134. Haydovchining YHQni buzishi transport vositasi yoki boshqa 
mol-mulkning shikastlanishiga olib kelsa. EKIH 2-4 barobarida jarima yoki 
transport vositasini boshqarish huquqidan 1 yilgacha muddatga mahrum 
etiladi. 
135-1. transport vositalarini boshqarish huquqini beruvchi 
hujjatlarni, uni ro‘yhatdan o‘tkazganlik haqidagi, shuningdek, transport 
vositasiga egalik qilish, egasi yo‘qligida undan foydalanish yoki tasarruf 
etish huquqini tasdiqlovchi hujjatlari, transport vositalari egalarining 
fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilish bo‘yicha sug‘urta polisi, 
qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda esa litsenziya kartochkasi 
yoki yo‘l varaqasi yonida bo‘lmagan holda boshqarilsa, 
ishonchnomalarni, transport vositalarini boshqa shaxsga o‘tkazish va 
ijaraga berish shartnomalarini belgilangan tartibda ro‘yhatdan 
o‘tkazmasdan transport vositalari boshqarilsa. EKIH 1 barobarida jarima 
solinishiga sabab bo‘ladi. Transport vositasi maxsus belgilangan joyga 
ushlanib qolinadi. 
135-2. transport vositalarini boshqarish shuquqqi bo‘lmagan 
shaxslar transport vositalarini boshqarsa, boshqarish huquqi bo‘lmagan 
shaxsga transport vositasini boshqarish topshirilsa.EKih 5 barobarida 
jarima solinadi. Transport vositasi maxsus belgilangan joyga ushlanib 
qolinadi. 
135-3. Transport vositalarini boshqarish huquqidan mahrum etilgan 
shaxslar bunday vositalarni boshqarsa.EKiH 10 barobarida jarima solinadi. 
Transport vositasi maxsus belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 
1351-1. Sug‘urta polislarida (SP) nazarda tutilmagan foydalanish 
davrida transport vositalari boshqarilsa, shuningdek , mazkur SPda 
nazarda tutilgan shartlarni buzgan holda transport vositasini 
boshqarsa.EKIH 1 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. Transport 
vositasi maxsus belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 
1351-2. Majburiy sug‘urta bo‘yicha qonunda belgilangan 
majburiyatning bajarmasligi ,bunday majburiy sug‘urta qilinmaganligi 

356 
oldindan ayon bo‘lsa, transport vositasini boshqarish.EKIH fuqarolarga 
1barobar, mansabdor shaxslarga 3 barobar jarima solinishiga sabab 
bo‘ladi. Transport vositasi maxsus belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 
136-1. alkagolli ichimlikdan, giyohvand modda ta’siridan yoki 
o‘zgacha tarzda mastligi yoki mast ekanligi belgilangan tartibda aniqlash 
uchun tekshiruvdan o‘tishdan bo‘yin tovlasa.eKIh 15 barobarida jarima va 
transport vositasini boshqarish huquqidan 1,5 yildan 3 yilgacha 
muddatga maxrum etiladi. Transport vositasi maxsus belgilangan joyga 
ushlanib qolinadi. 
136-2. huddi shunday huquqbuzarlik transport vositasini 
boshqarish huquqi bo‘lmagan shaxs tomonidan sodir etilgan bo‘lsa EKIH 
30 barobarida jarima yoki 15 sutkagacha mamuriy qamoqqa olinadi. 
Transport vositasi maxsus belgilangan joyga ushlanib qolinadi. 
136-3. moped, velosiped haydovchisi, ot-ulovli aravani boshqarib 
boruvchi shaxslar tibbiy ko‘rikdan o‘tishdan bo‘yin tovlasa.EKIH 3 
barobarida jarima solinadi. 
137. yo‘l-transport hodisasi qatnashchilari belgilangan qoidalarni 
buzgan holda hodisa yuz bergan joydan ketib qolsa.EKIH 30 barobarida 
jarma yoki transport vositasini boshqarish huquqidan 2yil muddatga 
mahrum etiladi yoxud 15 sutgagacha ma’muriy qamoqqa olinadi. 
138-1. Piyodalar va yo‘l harakatining boshqa ishtirokchilari YHQni 
buzishsa. EKIH 1/3 barobarida jarima solishga sabab bo‘ladi. 
138-2. Haydovchilarga har-xil xizmat ko‘rsatish maqsadida 
fuqarolar yo‘lning qatnov qismida turishsa va mol boqishsa. EKIH 0.5 
barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
138-3. Piyodalarning YHQni buzishi avariya holatini keltirib 
chiqarsa. EKIH 1 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
138-4. transport vositasi harakatlanayotgan vaqtda yo‘lovchi 
tomonidan tana qismlarini salondan chiqarishga yo‘l qo‘yilsa. EKIH 1 
barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
138-5. moped, velosiped haydovchisi, ot-ulovli aravani boshqarib 
boruvchi shaxsning alkagolli ichimlikdan, giyohvand moddasi ta’siridan 
yoki o‘zgacha tarzda mast bo‘lgan holda yo‘l harakati qoidalarini buzishi. 
EKIH 3 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
139-1. Belgilangan tartibda ro‘yhatdan o‘tkazilmagan yoki majburiy 
texnik ko‘rikdan o‘tkazilmagan transport vositalari yo‘lga chiqarilsa.EKIH 
3 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 

357 
139-2. nosozligi yoki boshqa shartlar tufayli foydalanishi 
taqiqlangan yoki tegishli ruxsati bo‘lmay turib qayta jixozlangan transport 
vositalari yo‘lga chiqarilsa EKIH 5 barobarida jarima solinishiga sabab 
bo‘ladi. 
140. mast holdagi haydovchilar yoki transport vositasini boshqarish 
huquqi bo‘lmagan shaxslarning transport vositasini boshqarishga yo‘l 
qo‘yilsa. EKIH15 barobarida jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
141. transport vositalaridan shaxsiy boylik orttirish maqsadida 
foydalanilsa. EKIH 2-5 barobarida jarima solinadi. 
147-1. Yo‘llarda, yo‘l inshootlariga, yo‘l harakatini tartibga solib 
turuvchi texnika vositalariga shikast yetkazilsa, ularni saqlash qoidali 
buzilsa, yo‘l qoplamalari iflaoslantirilsa.EKIH 10 barobarida jarima solinadi. 
147-2. yo‘llarni, yo‘l inshootlarini,temir yo‘ldan o‘tish joylarini 
harakat uchun xavfsiz holda saqlash qoidalari buzilsa. EKIH 15 barobarida 
jarima solinadi. 
194-1. Ichki ishlar hodimining qonuniy talablari bajarilmasa EKIH 
0,5-2 barobarida jarima solinadi. Transport vositasi maxsus belgilangan 
joyga ushlanib qolinadi. 
194-2. 
huddi 
shunday 
huquqbuzarlik 
ma’muriy 
jazo 
qo‘llanilgandan keyin bir yil davomida takroran sodir etilsa EKIH 2-3 
barobarida jarima yoki 15 sutkagacha muddatga ma’muriy qamoqqa 
olishga sabab bo‘ladi. Transport vositasi maxsus belgilangan joyga 
ushlanib qolinadi. 

358 
№6. MAVZU: Umumiy qoidalar. Asosiy tushuncha va atamalar. 
REJA: 
1. 
Yo‘l harakati qoidalari umumiy tavsifnomasi. 
2. 
Yo‘l harakati qoidalarini tarixi. 
TAYANCH IBORALAR 
Yo‘l harakatini tartiblashtirish va xavfsizlashtirish koidalarining 
maqsadi. Qoidalarning umumiy strukturasi. Qoidalardagi asosiy 
tushuncha va atamlar. Yo‘l harakati qatnashchilarining vazifalari. Yo‘l 
harakatiga kiritilgan cheklanmalarining tartibi. 
1. Yo‘l harakati qoidalari umumiy tavsifnomasi. 
1.1 Ushbu Yo‘l harakati qoidalari Respublika xududidagi yo‘llarda 
harakatlanishni yagona tartibini belgilaydi. 
1.2 O‘zbekiston Respublikasi yo‘llarida transport vositalarining o‘ng 
tarflama harakatlanish tartibi belgilangan. 
1.3 Yo‘l harakati qatnashchilari «Yo‘l harakati xavfsizligi 
to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni, ushbu qoidalarni va 
unda keltirilgan svetafor ishoralari yo‘l belgilari, qatnov qismidagi 
chiziqlarning o‘ziga tegishli bo‘lgan talablarini bilishlari, ularga amal 
qilishlari, shuningdek, o‘zlariga berilgan xuquq doirasida yo‘llarda 
harakatni boshqarayotgan tartibga soluvchilarning ko‘rsatmalarini 
so‘zsiz bajarishlarini shart. 
1.4 Yo‘l harakati qatnashchilari harakatlanish vaqtida boshqa 
qatnashchilarning harakatlanishiga xavf tug‘dirmasliklari kerak. Vakolati 
bo‘lmagan jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan yo‘l qoplamasini 
buzish yoki ifloslantirish, yo‘l belgilarini, svetoforlarni va harakatlanishni 
tashkil etishning boshqa texnik vositalarini o‘zboshimchalik bilan olib 
tashlash, o‘rnatish, to‘sib qo‘yish, shikastlantirish, yo‘llarda 
harakatlanishga to‘sqinlik qiluvchi narsalarni qoldirish taqiqlanadi.
Harakatga to‘sqinlik qilgan shaxs uni tezda bartaraf etish choralarini 
ko‘rishi, agarda buni iloji bo‘lmasa, o‘zida bo‘lgan barcha vositalar bilan 
xavf-xatar haqida harakat qatnashchilarini ogohlantirishi va militsiyaga 
habar berishi shart. 
1.5 
Mazkur 
qoidalarni 
buzgan 
shaxslar 
O‘zbekiston 
Respublikasining amaldagi qonun hujjatlariga binoan javobgarlikka 
tortiladilar. 
2.Yo‘l harakati qoidalarini tarixi. 
Ilgari ko‘chalarda va yo‘llarda faqat otliqlar, aravalar va aravalarda 
yurgan chavandozlar yurishgan. Ularni birinchi transport vositasi deb 

359 
hisoblash mumkin.ular hech qanday qoidalarga rioya qilmasdan 
haydashgan vas hu sababli bir- biriga urilib ketishgan.axir o‘sha paytlarda 
shaxarlarning ko‘chalari odatda tor, yo‘llari esa notekis edi.
Ko‘chalarda va yo‘llarda harakatlanishni tartibga solish, yani ular 
bo‘ylab harakatlanishni qulay va xavfsiz holga keltiradigan qoidalarni 
ixtiro qilish zarurligi aniq bo‘ldi. 
Yo‘lning birinchi qoidalari paydo bo‘ldi 2000 yillar oldin, xatto yuliy 
tsezar davrida xam.
Ular shaxarlar ko‘chalarida transportni tartibga solishga yordam 
berishdi.ushbu qoidalardan bazilari bugungi kungacha saqlanib 
qolgan.Ushbu qoidalar bir tomonlama ko‘chalarni joriy qildi, ish paytida 
shaxsiy aravalarni rim ko‘chalari bo‘ylab yurishi taqiqladi va norezidentlar 
transport vositalarini shaxar ko‘chegaralaridan tashqarida qoldirib piyoda 
yurishga majbur bo‘ldilar. 
Rossiyada Ivan 3 hukmronligi davrida (15 asr) pochta 
marshrutlaridan foydalanishning umumiy qoidalari ma’lum bo‘lgan, bu 
o‘zgaruvchan otlarda uzoq masofalarni tezroq bosib o‘tishga imkon 
bergan.1718 yilda politsiya organlari tashkil etilishi bilan sank-
Peterburgda belgilarngan qoidalarga rioya qilishni nazorat qilish ularga 
topshirildi.18 asr oxirida birinchi “ o‘ziyurar vagonlar” avtomobillar paydo 
bo‘ldiUlar juda sekin haydashdi va ko‘pchilikning tanqidlari va 
masxaralarini uyg‘otishdi.Angliya hukumati bug‘ mashinalarining 
harakatlanishi uchun bir qator qoidalarni qabul qildi: 
Birinchi qoida. Qizil bayroqli odam har bir bug‘ murabbiyi oldida 
55 metr masofada yurishi kerak. 
Ikkinchi qoida.Poyezd haydovchilariga hushtak chalib otlarni 
qo‘rqitish qatiyan man etiladi. 
Uchinchi qoida. Bug‘ dvigatelining tezligi qishloqda 6km/soat va 
shaxarda 3 km/soatdan oshmasligi kerak. 
1909 yildagi Parijdagi xalqaro konferentsiyada barcha mamlakatlar 
uchun yagona qoidalarni belgilab bergan yo‘l harakati to‘g‘risidagi 
konvensiya qabul qilindi: ushbu konvensiya birinchi yo‘l belgilarini kiritdi, 
haydovchilar va piyodalarning vazifalarini belgilab berdi. 
Savollar: 
1. 
Yo‘l harakati qoidalarining asosiy vazifalari nimalardan iborat?

360 
№7: Mavzu: Qoidalarda qo‘llaniladigan asosiy tushuncha va atamalar 
Reja: 
1. 
Asosiy tushunchalar va atamalar. 
Avtomagistral—5.1 belgi bilan belgilangan yo‘l. 
Ajratuvchi bo‘lak — yo‘lning yonma-yon joylashgan qatnov 
qismlarini ajratuvchi, relssiz transport vositalari va piyodalarning 
harakatlanishi yoki tuxtashi uchun mo‘ljallanmagan alohida qismi. 
Ajratuvchi bo‘lak yotiq chiziq, yo‘l satxidan baland kurilma, 
ko‘kalamzorlashtirilgan joylar ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. 
Arava — ot (yoki boshqa hayvonlar) ga qo‘shib tortiladigan, yoki 
odam mushak kuchi bilan tortib (itarib) harakatga keltiriladitani 
yurgizgichsiz (dvigatelsiz), yuk tashishga mo‘ljallangan qurilma. 
Asosiy yo‘l — tuproqli yo‘lga nisbatan qattiq qoplamali (asfalg‘t va 
tsement betonli, tosh yotqizilgan va shunga o‘xshashlar), kesishayotgan 
yoki tutashgan yo‘lga nisbatan 2.1, 2.3.1-2.3.3 yoki 5.1 belgilari bilan 
belgilangan yo‘l yohud yondosh xududdan chiqadigan yo‘lga nisbatan 
har qanday yo‘l. Ikkinchi darajali yo‘lning bevosita chorrahaga tutash 
qismining qoplamali bo‘lishi uni asosiy yo‘l bilan teng huquqli qilmaydi. 
Aholi yashaydigan joy — kirish va 
chikish yo‘llari 5.22-5.25 belgilari bilan 
belgilangan xudud. 
Belgilangan yo‘nalishli transport 
vositasi — belgilangan yunalishi va 
bekatlari bo‘lgan, yo‘lovchi tashish 
uchun 
mo‘ljallangan 
umumiy 
foydalanishdagi transport vositalari 
(trolleybus, avtobus, tramvay, yo‘nalishli taksi). 
Velosiped — odam kuchi bilan harakatlantiriladigan ikki yoki undan 
ortik g‘ildirakli transport vositasi (nogironlar aravachasidan tashkari). 
Etarli ko‘rinmaslik — yomg‘ir, qor yog‘ishi, tuman tushishi va 
shunga o‘xshash sharoitlarda, shuningdek, kunning g‘ira-shira vaqtida 
yo‘lning ko‘rinishi 300 metrdan kam bulishi. 
Yondosh hudud — bevosita yo‘lga tutashgan va transport vositalari 
o‘tib ketishi uchun mo‘ljallanmagan xudud (hovlilar, turar joy dahalari, 
avtomobilp tuxtab turish joylari, yonilg‘i quyish tarmoqlari, korxona va 
shunga o‘xshashlar). 
Imtiyoz — mo‘ljallangan yo‘nalishda boshqa yo‘l harakati 
qatnashchilariga nisbatan oldin xarakatlanish huquqi. 

361 
Yo‘l — transport vositalari 
qatnovi uchun qurilgan yoki 
moslashtirilgan va huddi shu 
maksadda foydalaniladigan yer 
mintaqasi yohud sunoiy inshoot 
yuzasi. Yo‘l uz ichiga avtomobilp 
yo‘llarini 
(umumiy 
foydalanishdagi va idoraviy 
avtomobilp yo‘llarini), shaharlar, 
shaharchalar va qishloq aholi 
yashash joylarining ko‘chalari va 
yo‘lkalarini, shuningdek, shahar 
elektr transporti yo‘llarini oladi. 
Yo‘l bering — yo‘l harakati 
qatnashchisiga nisbatan imtiyozi 
bo‘lgan boshqa yo‘l harakati 
qatnashchilarining harakat yo‘nalishini yoki tezligini o‘zgartirishga 
majbur etishi mumkin bulgan hollarda harakatni davom ettirmasligini 
yoki boshlamasligini, biron-bir manyovr bajarishi mumkin emasligini 
bildiruvchi talab. 
Yo‘lovchi — transport vositasidagi (xaydovchidan tashkari) shaxs. 
Yo‘l-transport hodisasi — transport vositasining yo‘ldagi qatnovi 
jarayonida sodir bo‘lib, odamlarning o‘limi yoki ularning sog‘ligiga 
zarar yetishiga, transport vositalari, inshootlar, yuklar shikastlanishiga 
yoki boshqa tarzda moddiy zarar yetkazilishiga sabab bo‘lgan hodisa. 
Yo‘l harakati — odamlar va yuklarning transport vositalari 
yordamida yoki bunday vositalarsiz yo‘llar doirasida harakatlanishi 
jarayonida yuzaga keluvchi munosabatlar majmui. 
Yo‘l harakatini tashkil etish — yo‘llarda harakatni boshqarish 
bo‘yicha huquqiy, tashkiliy-texnikaviy tadbirlar va boshkaruv harakatlari 
majmui. 
Yo‘l harakati xavfsizligi — yo‘l harakati qatnashchilarining yo‘l-
transport hodisalari va ularning oqibatlaridan himoyalanganlik 
darajasini aks ettiruvchi yo‘l harakati holati. 
Yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash — yo‘l-transport 
hodisalarining yuzaga kelish sabablari oldini olishga, bunday hodisalar 
oqibatlarini yengillashtirishga qaratilgan faoliyat. 

362 
Yo‘l harakati qatnashchisi — yo‘l harakati jarayonida transport 
vositasi haydovchisi, yo‘lovchisi yoki piyoda tariqasida bevosita ishtirok 
etayotgan shaxs. 
Majburiy to‘xtash — texnik nuqson, tashilayotgan yuk, 
haydovchi, yo‘lovchining holati, yo‘ldagi biror tusiq tufayli xavf 
turilganda yoki ob-xavo sharoitiga borliq holda transport vositasi 
harakatlanishining to‘xtatilishi. 
Mexanik transport vositasi — yurgizgich (dvigatelp) bilan 
harakatga keltiriladigan transport vositasi (mopeddan tashqari). Bu 
atama barcha traktor va uziyurar moslamalarga ham taalluqlidir. 
Moped — ish xajmi 50 santimetr kubgacha bo‘lgan yurgizgich 
(dvigatelp) bilan harakatga keltiriladigan, eng yuqori tezligi soatiga 50 
kilometrdan oshmaydigan ikki yoki uch g‘ildirakli transport vositasi. 
Osma yurgizgichli velosipedlar va yukoridagi taorifga ega 
bo‘lgan boshqa transport vositalari xam mopedlarga tenglashtiriladi. 
Mototsikl — kajavali yoki kajavasiz ikki g‘ildirakli mexanik 
transport vositasi. Yuklanmagan xolatdagi vazni 400 kilogrammdan 
oshmaydigan uch g‘ildirakli mexanik transport vositalari ham 
mototsikllarga tenglashtiriladi. 
Ogohlantiruvchi ishoralar — falokatli holatlarning oldini olish 
maksadida, harakatlanish yo‘nalishini o‘zgartirishda ko‘llaniladigan 
ishoralar. 
Piyoda — yo‘lda transport vositasidan tashqarida bo‘lgan va ish 
bilan band bo‘lmagan shaxs. Velosiped, moped, mototsikl va chana 
yetaklagan, aravacha, bolalar xamda nogironlar aravachasini tortib 
ketayotgan, nogironlarning yurgizgichsiz aravasida xarakatlanayotgan 
shaxslar ham piyoda xisoblanadilar. 
Piyodalar utish joyi — yo‘lning qatnov qismini piyodalar kesib 
o‘tishi uchun mo‘ljallangan, 5.16.1, 5.16.2 belgilari va 1.14.1-1.14.3 
chiziklari bilan ajratilgan qismi. CHiziqlar bulmasa piyodalar o‘tish 
joyining kengligi 5.16.1 va 5.16.2 belgilari orasidagi masofa bilan 
aniklanadi. 

363 
№8. Mavzu: Asosiy tushunchalar va atamalar. 
Reja: 
1. Asosiy atamalar. 
Piyodalar yo‘lkasi — yo‘lning piyodalar harakatlanishi uchun 
mo‘ljallangan va transport vositalari harakati taqiqlangan qismi. 
Piyodalarning tashkiliy jamlanmasi — qoidalarning 5.2 bandi 
talablariga muvofik yo‘lda bir yo‘nalishda birgalikda harakatlanayotgan 
odamlar guruxi. 
Reversiv harakat — yo‘l qatnov qismining mahsus ajratilgan, 5.35-
5.37 yo‘l belgilari, 1,9 chiziqlar bilan belgilangan yoki ustida reversiv 
svetofor o‘rnatilgan bulagida harakat yo‘nalishining qarama-qarshi 
tomonga o‘zgarishi. 
Ruxsat etilgan tula vazn — aslahalangan transport vositasining 
yuki, haydovchi va yo‘lovchilari bilan birga, ishlab chikaruvchi korxona 
tomonidan belgilangan eng yuqori vazni (mikdori). Bir tarkibda 
xarakatlanayotgan (tirkama va x.k.) transport vositalarining ruxsat etilgan 
tula vazniga shu tarkibga kiruvchi transport vositalarining ruxsat etilgan 
to‘la vaznlari yig‘indisi kiradi. 
Tartibga soluvchi — tegishli guvohnomasi va 
belgisi (mahsus kiyimi yoki taniqlik belgilari: qo‘l 
bog‘ichi, jezl, qizil ishorali yorug‘lik qaytargich yoki 
yorug‘lik qaytargichsiz gardish, qizil chiroq yoki 
bayroqcha) bo‘lgan militsiya, harbiy avtonazorat 
xodimi, 
yo‘ldan 
foydalanish 
idoralarining 
xizmatchisi, temir yo‘l kesishmasi, sol kechuvlari 
(parom) navbatchisi, jamoatchi avtonazoratchi va militsiyaning shtatdan 
tashqari xodimi. 
Temir yo‘l kesishmasi — yo‘lning temir yo‘l 
bilan bir satxda kesishgan joyi. 
Transport vositasi — odamlarni, yuklarni 
tashishga yoki maxsus ishlarni bajarishga 
mo‘ljallangan qurilma. 
Transport vositasining egasi — transport 
vositasiga mulk hukuqida yoki boshqa ashyoviy 
huquqlarda egalik kiluvchi yuridik yoki jismoniy shaxs. 

364 
Transport vositalarining tashkiliy 
jamlanmasi — bevosita bir-birining 
ketidan bitta harakatlanish bo‘lagida 
faralarini doimiy yoqib kelayotgan, 
oldida yalt-yalt etuvchi ko‘k rangli yoki 
ko‘k va qizil rangli chiroq mayoqchasi 
yoqilgan transport vositasi kuzatib 
borayotgan uch va undan ortiq mexanik 
transport vositalari guruxi. 
Trotuar — yo‘lning qatnov qismiga tutashgan yoki undan 
maysazor, ariq, maxsus tusiqlar bilan ajratilgan va piyodalarning 
harakatlanishi uchun muljallangan qismi. 
Tirkama — mexanik transport vositasi tarkibida harakatlanishga 
mo‘ljallangan, yurgizgich bilan jihozlanmagan transport vositasi. Bu 
atama 
yarim 
tirkama 
va 
uzaytiriladigan 
tirkamalarga xam taalluqlidir. 
To‘xtash — transport vositasining harakatini 
10 dakikadan kam vaqtga to‘xtatish (xarakatsiz 
xolatga keltirish). 
To‘xtab turish — transport vositasining, unga 
yo‘lovchilarni chiqarish yoki tushirish, yuk ortish 
yoki tushirish bilan bog‘lik, bo‘lmagan hollarda 
harakatini 10 daqiqadan ko‘proq vaqtga atayin to‘xtatish. 
Qorong‘i vaqt — kechki g‘ira-shiraning oxiridan tonggi g‘ira-
shiraning boshlanishi orasidagi vakt. 
Qatnov qismi — yo‘lning relpssiz transport vositalari harakati 
uchun mo‘ljallangan qismi. 
Quvib o‘tish — egallagan 
harakatlanish 
bo‘lagidan 
chiqib 
oldinda 
ketayotgan 
transport 
vositasidan o‘zib ketish. 
CHorraha — yo‘llarning o‘zaro 
bir satxda kesishadigan, tutashadigan 
va ayriladigan joyi. CHorraxa chegarasi 
uning markazidan qatnov qismlari oxiridagi qarama-qarshi tomonlarning 
eng uzoqroqdagi burila boshlagan joylarini tutashtiruvchi hayoliy 
chiziqlar bilan aniklanadi. Yondosh xududlardan chikish joylari chorraha 
hisoblanmaydi.

Download 32,53 Mb.