|
Çoxkanallı sistemlər. Tezlik sıxlaşdırma metodu
|
| bet | 13/24 | | Sana | 12.12.2023 | | Hajmi | 1,76 Mb. | | #116909 |
Bog'liq RADİOİDARƏETMƏ SİSTEMLƏRİ 2023(1)14.13. Çoxkanallı sistemlər. Tezlik sıxlaşdırma metodu
Eyni bir kanal vasitəsilə çoxlu miqdarda məlumatların verilməsini və qəbulunu təmin edən sistemlər çoxkanallı sistemlər adlanır. Çoxkanallı sistemlərin tətbiq edilməsinin əsas məqsədi RTS-in (radioxəttin) iqtisadi göstəricilərini yüksəltməkdir. Hal-hazırda radiotexnikada çoxkanallı sistemlərin yaradılmasında kanalların sıxlaşdırılması tətbiq edilir. Bu məqsədlə iki sıxlaşdırma metodundan istifadə edilir: tezlik və zaman sıxlaşdırma metodları.
Tezlik sıxlaşdırma metodu tətbiq edildikdə, verilən bütün məlumatlar eyni zamanda, zaman sıxlaşdırılmasında isə müxtəlif vaxtlarda verilir. Bu səbəbdən tezlik sıxlaşdırma sistemlərinə paralel, zaman sıxlaşdırılmalı sistemlərə isə ardıcıl sistemlər deyilir.
Spektrləri bir-birini örtən çoxlu miqdarda müstəqil məlumatları bir radiokanal vasitəsilə vermək üçün bu spektrlər üzərində müəyyən çevrilmələr aparmaq lazımdır. Bu çevrilmələr nəticəsində məlumat spektrlərinin bir-birini örtməsi aradan qaldırılmalıdır. Belə çevrilmə kimi modulyasiyadan istifadə olunur. Bunun üçün məlumatların sayı miqdarında köməkçi tezliklər lazım olur ki, bunlara da altdaşıyı tezliklər deyilir. Tutaq ki, n sayda spektr var. Fərz edək ki, bu spektrlərin bir-birini örtməsini aradan qaldırmaq üçün AM-dan istifadə edilir və köməkçi terminlər kimi fn1, fn2,…, fnn tezliklərindən istifadə edilir və bu terminlər elə seçilir ki, modulyasiya nəticəsində alınan siqnalların spektri bir-birini örtməsin.
Onda modulyasiya nəticəsində alınan siqnalların spektrləri aşağıdakı kimi göstərilə bilər (şək.14.14).
Alınmış siqnalların spektrləri bir-birini örtmədiyindən onları bir yerə yığmaq olar. Belə toplama nəticəsində alınan spektr özündə bütün siqnalların spektrlərini və məlumatlarını əks etdirəcək. Belə spektr qrup spektri, siqnal isə qrup siqnalı adlanır.
Şəkil 14.14. Modulyasiya nəticəsində alınan siqnalların
spektrləri
Bir-birini örtən məlumat spektrlərindən qrup siqnallarının alınması kanalların sıxlaşdırılması adlandırılır. Qurğu isə sıxlaşdırma qurğusu adlanır, Ul-də isə sıxlaşdırmanın əksi olan proses aparılır ki, buna da kanalların ayrılması deyilir. Köməkçi terminləri aşağıdakı qayda ilə seçmək olar. Fərz edək ki fn1 tezliyi hər hansı bir əsasa görə seçilmişdir. Onda şəkildən göründüyü kimi:
fn1 = fn1+ fb1+ fb2+
fn3 = fn2+ fb2+ fb3+
fnn = fn (n-1)+ fb(n-1)+ fbn+
Rabitə texnologiyasında fn1=12KHs və ya fn1=60KHs. (60 KHs, 12 KHs kabel əyrilərində).
Beləliklə sıxlaşdırma qurğusunda n siqnal məlumatdan, onu özündə əks etdirən bir siqnal ötürülür ki, buna qrup siqnalı deyilir. Bu siqnal modulyasiya olunur və verici vasitəsilə şüalandırılır. Göründüyü kimi çox kanallı sistemlərdə modulyasiya iki dəfə aparılır, birincidə spektrlərin biri-birini örtməsi aradan qaldırılır. İkinci modulyasiya mərəhələsində spektr (yüksək radiosiqnallar oblastına köçürülərək şüalandırılır). Birinci moduylasiya mərhələsində AM, TM, FM və BYZM-dən biri, ikinci modulyasiya mərhələsində isə AM, TM, FM və BYZM-dan biri istifadə edilə bilər. Beləliklə, tezlik sıxlaşdırılmalı çoxkanallı sistemlərin 16 müxtəlif tezlik çevrilməsi mövcuddur:
1) AN-AM 2) AM-TM, 3) AM-FM, 4) AM-BUZM, 5)TM-TM, 6) TM-AM, 7)TM-FM, 8)TM-BYZM, 9)FM-AM, 10) FM-AM, 11)FM-TM, 12)FM-BYZM, 13)BYZM-BYZM, 14)BYZM-AM, 15)BYZM-TM, 16) BYZM-FM.
|
| |
