15.1. Mütəhərrik radiorabitə sistemlərinin xüsusiyyətləri və siniflərə bölünməsi
MRRS-ləri, hərəkətdə olan abonentlər və yaxud hərəkətdə olan abonentlə ümumi istifadəli telefon şəbəkəsi (ÜİTŞ) abonenti arasında rabitə yaratmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur.
MRRS-in təşkilinin prinsipləri:
tam rabitəli sistem (şəkil 15.1)
"ulduz" prinsipi (şəkil 15.2)
Şəkil 15.1 Şəkil 15.2.
Rabitə kanallarının istifadəsi üsuluna görə, aşağıdakı sistemlər vardır:
abonent qruplarına sərt ayrılmış kanallı sistem (şəkil 15.3);
tam müdaxiləli kanallar toplusu olan sistem (şəkil 15.4)
Şəkil 15.3. Sərt ayrılmış Şəkil 15.4.Kanallar toplusu –
trankinq prinsipi
Eyni şərait zamanı (Potk=10%, tzan.kanala=2,5 dəq/saat) birinci variantda 60-70 abonent, ikinci halda isə 420 abonentə xidmət olunur, lakin müdaxilə metodunu təyin etmək lazımdır (Potk-imtina ehtimalı, tzan kanala-kanalların məşğulluq müddətidir).
Bütün kommersiya radiorabitə sistemlərinin əsasında trankinq prinsipi durur.
Mütəhərrik rabitənin ən geniş yayılan vasitəsi radial – zonalı (Trankinq) sistemləri və şanşəkilli sistemlərdir.
15.2. Şanşəkilli rabitənin standartlari
Standart -MRŞS-lərin təklif etdikləri xidmətlər və onların avadanlıqlarının istismar-texniki xarakteristikaları məcmusudur. Hal-hazırda dünyada MRŞS-nin birinci nəslinin 9 standartı və ikinci nəslinin 4 standartı mövcuddur.
1-ci nəsilə analoq standartları aiddir. Burada əsas xidmət – nitqin ötürülməsidir. Özü də analoq formasında TM-lə və kanalların tezliyə görə ayrılması ilə 1-ci nəsil standartlar, bir-birindən asılı olmayaraq müxtəlif ölkələrdə yaradılmışdır və hər ölkə öz standartından istifadə etmişdir.
1-ci nəsil əsas standartlar:
NMT-450 (Skandinav ölkələri standartı)
AMPS-ABŞ standartı.
2-ci nəsil standartları- rəqəm standartlarıdır, yəni nitq rəqəm formasında ötürülür, bundan başqa verilənlər də çox da böyük olmayan sürətlə (£9600 bit/san) ötürülə bilər. Bu standartlarda kanalların zamana görə ayrılması, faza modulyasiyası və onun variantları, istifadə edilir, rouminq recimi nəzərdə tutulur.
Əsas 2-ci nəsil standartları:
GSM-900, (GSM-1800) (Panavropa)- kanalların TDMA-FDMA ilə ayrılması;
D-AMPS (DCS-180, İS-54, İS-136) (Amerika) – kanalların TDMA- FDMA ilə ayrılması;
İS-95 (Amerika, Cənubi Koreya, Çin, Honkonq)- kanalların CDMA ilə ayrılması;
Yapon standartı, PHS (Personal Handy phone System-Fərdi əl telefonu sistemi, diapazon 1800 MHs).
Rusiyada 90-91-ci illərdə GSM-900 federal standart kimi tanınmışdır, lakin bahalığına və tezlik diapazonunun olmamasına görə NMT-450-dən istifadəyə icazə verilmişdir.
3-cü nəsil (yaxın gələcəkdə ) – fərdi mütəhərrik radiorabitənin rəqəm standartları olacaqdır ki, burada "hər yerdə, hər nə desən, hər vaxtda" prinsipi tətbiq olunacaqdır. Bu standartlar verilənlərin yüksək sürətli ötürülməsini (multimedia)- 144 kbit/san-yüksək mütəhərrikliyə malik obyektlər üçün təmin edəcəkdir.
Əsas standartlar:
UMTS -mütəhərrik rabitənin universal sistemi, (yerüstü İSDN, B-İSDN – strukturları ilə birgə)
FPLMTS (Future Public Land Mobile Telephone System). 1¸3 QHs diapazon ayrılıb (Bütövlükdə radiokanallara əsaslanır).
Hal-hazırda hesab edilir ki, hamısı üçün ümumi olan 3-cü nəsil standartı olmayacaq və müxtəlif standartlar məcmusu olacaqdır ki, bunlar da ən qabaqcıl mövcud olan standartların inkişaf istiqamətlərini müəyyən edəcəkdir.
3-cü nəsil MRŞS-nin yaradılması məsələsini həll edərkən mövcud standartların konvergensiyası (qarşılıqlı müdaxiləsi) edilməlidir- idarəetmə dövrələrinə görə birgələşdirmə nəzərdə tutulmalıdır.
3-cü nəslin strukturu şəkil 15.5-də göstərilmişdir.
Şəkil 15.5.
-------- radiorabitələr;
------ ---- radiorabitə ola bilər, həmçinin yerüstü strukturları
da istifadə edə bilər;
--------- yerüstü struktur istifadə edilir.
YSP- yerin süni peyki;
İSDN- Xidmətlərin inteqrasiyasına malik rəqəm şəbəkələri;
8-abonent (MS);
PŞ- pikoşan, D=60….100 m, bina daxilindəki az hərəkətli abonentlərlə verilənlərin ötürülməsi sürəti böyükdür:
mkŞ- mikroşan, D=100…. 1000 m, asta yerini dəyişən abonentlə rabitə;
mkaŞ-makroşan, D<5…6 km, hərəkət edən abonentlə rabitə, estafet ötürülməsi;
HŞ-hiperşan; D=1,5…2,0 min km, uzaqda olan abonentlə (hərəkətdə olan və ya hərəkətsiz) rabitə.
Belə sistem üçün 230 MHS-dən az olmayan tezlik zolağı lazımdır, ona görə də 3-cü nəsil sistemləri üçün aşağıdakı tezlik zolaqları ayrılmışdır:
1885-2025 MHs;
2110-2200 MHs.
1980-2010 MHs və 2170-2200 MHs-sistemin peyk təşkilediciləri üçün.
FPLMTS-ümumi istifadəli mütəhərrik rabitənin beynəlxalq sisteminin yaradılması üzrə işləri Beynəlxalq elektrorabitə ittifaqı aparır. 1-3 QHs tezlik diapazonu ayrılıb. Stasionar stansiyalar üçün 60 MHs eninə malik zolaq, mütəhərrik stansiyalar üçün isə 170 MHs zolağı ayrılmışdır.
FPLMTS-peyk altsisteminin 1980-2010 və 2170-2200 MHS diapazonlarında daxil edilməsi 2010-cu ildə gözlənilir.
|
