|
Rahmonov, D. Yuldasheva
|
| bet | 33/47 | | Sana | 02.02.2024 | | Hajmi | 11,28 Mb. | | #150302 |
Bog'liq chizmachilik 927.1-chizma. 27.2-chizma. 27.3-chizma.
ri har xil bo‘lsa, aylanish chastotalari ham har xil bo‘ladi. Bunda kichik g‘ildirakdagi valning aylanish chastotasi tezroq bo‘ladi (27.2-chizma). Bun- day misollarda vallarning biri chapga aylansa, ikkinchisi o‘ngga aylanadi. Har ikkalasi, masalan, chapga yoki o‘ngga aylanishini ta’minlash uchun ular o‘rtasiga yana bitta silindrik g‘ildirak o‘rnatish lozim bo‘ladi. (2-ilova sxemalarga qaralsin.)
Agar o‘zaro perpendikulyar vallar olinsa, gorizontal aylanma harakatni vertikal aylanma harakatga o‘tkazishda konussimon g‘ildiraklardan foydala- niladi (27.3-chizma). Mabodo, turli masofalarda joylashgan, masalan, to‘rtta o‘zaro parallel vallarning aylanma harakatlarini muvofiqlashtirish lozim bo‘lsa, u vaqtda (27.4-chizma) g‘ildiraklarni tishli g‘ildiraklarga almashti- rilganda ularning tishlari bir xil o‘lcham (kattalik)da va shaklda bo‘lishi lozim, aks holda, aylanma harakat amalga oshmaydi. Faqat bir xil moduldagi tishli g‘ildiraklarning tishlari o‘zaro ilashishadi. Texnikada modul bir tizim- dagi aylanma harakatni ikkinchi tizimdagi aylanma harakatga o‘tkazishda qo‘llaniladigan miqdor. Modul g‘ildirakning bo‘luvchi (boshlang‘ich) aylanasi diametri (d) ning tishlar soni (z) nisbatiga teng – m = d/z. Modul m, tishlar soni z tishli ilashmalarni aniqlovchi asosiy qiymat hisoblanib, u mm larda beriladi, masalan, m=5 mm. Bu yerda eng kichik tishli g‘ildirak yetaklovchi hisoblanadi va u shesternya (kichik g‘ildirak) deb ataladi. Vallar nuqtalar ko‘rinishida tasvirlangan.
27.4-chizma. 27.5-chizma.
Bu sxemalardagi silindrik va konussimon g‘ildiraklar o‘zaro zich ishqala- nish natijasida aylanma harakatga o‘tishadi. Agar ularni tishli g‘ildiraklarga almashtirilsa, haqiqiy tishli uzatmalar chizmasini hosil qilish mumkin.
Texnikada, ko‘pincha, murakkab masalalar aylanma harakat yordamida amalga oshiriladi.
Misol. Val aylantirilganda detal B yuqoriga ko‘tarilib, o‘z vazni bilan pastga tushgandan keyin yana yuqoriga itarib chiqaradigan moslama kons- truksiyalansin (27.5-chizma, a). Bu yerda val uchi ovalsimon (ellipssimon) qilib loyihalansa, val aylanganda detal B yuqoriga va pastga vaqti-vaqti bilan chiqib-tushib turadi (27.5-chizma, b).
Qo‘zg‘almas valda g‘ildirak zazorsiz aylanma harakat qilsa, val bo‘yni va g‘ildirak teshigida yemirilish natijasida zazor (tirqish) hosil bo‘ladi (27.6-chiz- ma, a). Zazor hosil bo‘lmasligi uchun g‘ildirak teshigiga moyli uzuksimon tiqma (manjet) o’rnatiladi (27.6-chizma, b). Yoki val metalldan yumshoqroq (bronza)ga almashtirib turiladigan vtulka kiydiriladi (27.6-chizma, c).
27.6-chizma.
|
| |
